Dit is een verderzetting van mijn post van woensdag 3 Juni rond privacy. Ik heb er de denkwijze "ik doe niks verkeerd dus voor mij is het geen probleem" aangekaart en beschreven als een denkfout. Ik zou het graag nog wat verder hebben over de overheid of grote bedrijven en jouw gegevens.
Waarom heeft de overheid er baat bij om jouw gegevens te verzamelen? Met jouw data, en dat van miljoenen andere mensen kan het modellen maken om jouw gedrag en dat van anderen te voorspellen. Als de overheid jouw gedrag correct kan voorspellen, kan het ingrijpen indien het tegen de belangen van de overheid (en hopelijk de samenleving) ingaat of juist aanmoedigen als het jouw gedrag en behoeften als positief ervaart.
Laten we nadenken over hoe elk individu of groep mensen en in het bijzonder de overheid te werk gaat. Als je iets wilt veranderen, of gewoonweg wilt verder bestaan (overleven), moet je een idee hebben hoe je dit doet. Daarvoor heb je een model van de wereld nodig: hoe je omgeving werkt, welke factoren een bepaalde invloed heeft op andere factoren,...
Maar hoe vorm je een model van de wereld? Je kan het onafhankelijk van de buitenwereld proberen te vormen, maar als je geen manier hebt om met de wereld te interageren, kan je geen theorieën testen, en je model verfijnen. Om een werkbaar model te vormen ben je bijna volledig afhankelijk van observatie. Om als mens een model van de wereld te vormen hebben we zintuiglijke input nodig. We verzamelen data.
Aan de hand van een model (dat behoorlijk correct is hopen we natuurlijk zelf), kunnen we doelgericht onze omgeving manipuleren om een gewenste verandering te verkrijgen.
Ik vermoed dat de meeste inwoners willen dat onze overheid onze samenleving probeert in stand te houden of beter te maken. Daarvoor heeft het naast mankracht ook een correct model nodig waarmee het veranderingen kan implementeren. Maar zonder correcte informatie kan de overheid geen model maken. Het zou ons dus niet mogen verwonderen dat de overheid informatie over de bevolking en over mensen in het buitenland probeert te verzamelen. Onze wetgeving bepaalt deels welke informatie mag worden verzameld, en om een model zo correct mogelijk te maken, wordt ook informatie verzameld op de grenzen van wat mag.
We moeten er ook rekening mee houden dat het vormen van een model op zich niet goed of slecht is. Een correct model hoeft niet per se gebruikt te worden om mensen mee te onderdrukken. Het kan ook gebruikt worden om je behoeften beter te begrijpen om ze beter in te vullen.
Wat is bezit, wat betekent het als iets jouw eigendom is? Er bestaat een wettelijke definitie, maar ik zou deze vraag willen bekijken op psychologisch vlak.
Volgens mij zijn er twee noodzakelijke dimensies aan bezit.
Jij alleen kan beslissen wat met het object dat je bezit gebeurt. Voor zover je kan voorzien kan je het object dat je nu bezit, in je bezit houden. Je kan je bezit uiteraard verliezen door zaken die buiten jouw of anderen hun macht ligt, zoals tijdens een aardbeving, storm...
Je kan het object dat je bezit overdragen aan iemand anders. Niemand anders kan hierover beslissen. Je kan je bezit ook vernietigen. Dan bezit je het object niet meer, maar ook niemand anders, want het bestaat niet meer. Dit is belangrijk voor de 'kan' in vorig punt: iets hoeft niet zowiezo voor de rest van je leven jouw bezit te zijn. Maar alleen jij kan daar over beslissen.
Nu vermoed ik dat zelfs wettelijk gezien niks aan dit ideaal voldoet. Geld al zeker niet want je mag het niet verbranden. Maar zelfs met andere objecten mag je niet zomaar alles doen, want je mag er andere mensen niet mee schaden (ik heb dit niet goed doordacht, maar ik vermoed dat er maar weinig dingen zijn waar je om het even wat mee mag doen).
Als we kijken naar de 'realiteit', de inherente eigenschappen van objecten en ideeën, dan zien we dat de natuur niks heeft voorzien om eigendom mee aan te duiden. Het bezit zijn van iemand is geen natuurlijke eigenschap van materie. In essentie bestaat eigendom dus niet.
Hoe zit bezit nu praktisch in elkaar? Volgens mij zijn er twee belangrijke aspecten aan bezit:
Mensen erkennen dat hetgeen je denkt te bezitten ook je bezit is. Hoe meer mensen erkennen dat iets jouw bezit is, des te minder mensen zullen proberen het te ontvreemden. Dit concept is nauw verbonden met het opvoeden van mensen. Als alle mensen aanvaarden dat wat jij als jouw bezit beschouwt, hoef je niet te vrezen dat je jouw bezit zal verliezen. Dit hoeft niet noodzakelijk vreedzaam te gebeuren. Je kan mensen ook manipuleren om dingen op jouw manier te zien, maar in essentie loopt dit ook parallel met mensen onderwijzen.
Je kan hetgeen je bezit ook beveiligen. Zo kan je jouw bezit fysiek beveiligen, bv in een kluis steken, of laten bewaken. Je kan ook dreigen om geweld te gebruiken, of mensen blackmailen. Naarmate meer en meer relevante mensen jouw bezit niet erkennen, moet er meer energie en grondstoffen gespendeerd worden om je bezit te beveiligen. Beveiliging zie ik op deze manier als het complement van onderwijs: waar we falen om anderen jouw bezit te doen erkennen, moet er geïnvesteerd worden om hen op andere manieren te weerhouden jouw bezit te ontvreemden.
Het is ook mogelijk dat onderwijs verkeerd ingeschat wordt (een soort bias) waardoor er meer of minder wordt geïnvesteerd in beveiliging dan noodzakelijk. Het is moeilijk om een exacte meting te doen van de graad van erkenning, of om in te schatten welke personen meer of minder relevant zijn (een bedreiging zijn). Het is misschien ook onmogelijk om je bezit perfect te beveiligen.
Deze twee aspecten keren volgens mij constant terug bij concepten die menselijke constructen zijn, op zaken die niet afgeleid zijn uit natuurwetten. Zoals rechten en plichten. Hierover wil ik later nog eens uitweiden.
Met de recente nieuws rond de Amerikaanse internetspionage toestand, zou ik zelf mijn steentje willen bijdragen rond privacy en de toegang van de overheid en andere instanties tot jouw internetverkeer.
Vooral het argument "ik heb toch niks te verbergen" vind ik wat moeilijk. Het gaat hier namelijk niet alleen maar over wat al dan niet legaal is. Ik vermoed dat bijna iedereen dingen heeft die hij wil verborgen houden voor anderen. Zaken waarvoor je je schaamt, dingen die je ooit verkeerd hebt gedaan aan iemand, een jeugdzonde die terwijl het niet meer op je strafblad staat toch enorme gevolgen zou hebben als anderen het te weten komen, je angsten,... Het is zelfs mogelijk dat je op zich niks hebt gedeeld dat je verborgen wilt houden. Dan nog kunnen bepaalde meningen die je online hebt geuit doelbewust aan mensen die er aanstoot aan nemen worden overgeleverd, en zodoende je leven beïnvloeden. Stel bijvoorbeeld dat je online informatie zoekt over sexualiteit, op fora vragen stelt, dan heeft geen enkele instantie het recht om jou te outen tegenover je familie, of je daar zelf voor te blackmailen.
Nu kunnen we er wel van uitgaan dat de overheid en organisaties benevolent genoeg zijn om hier niet van misbruik te maken, maar kunnen we er van uit gaan dat niemand deze informatie ooit tegen jou zal gebruiken? Kunnen we er van uitgaan dat wetten niet zullen veranderen zodat wat ooit perfect legaal was om te delen, dan tegen jou wordt gebruikt? Als we dergelijke dingen oogluikend toelaten, dan geven we zeer veel macht aan degenen die jouw informatie hebben verzameld. Het alternatief is niet meer interageren op het internet, niets meer zoeken, jezelf censureren. Maar dit blijft niet noodzakelijk beperkt tot het internet, want veel van wat zich afspeelt op straat en binnenshuis sijpelt door naar een online of offline databank.
Gisteren heb ik het gehad over hoe mensen zaken benoemen om de wereld rondom zich te vatten. Ik heb het ook gehad over hoe categorisatie ernstige tekortkomingen heeft. Zo kunnen mensen, objecten,... veranderen over de tijd. Voor verschillende mensen kunnen objecten verschillende functies hebben*, of kan de functionaliteit contextgebonden zijn.
Met de evolutie van technologie zijn we nu in staat om meer informatie dan ooit te verzamelen, en beetje bij beetje beter in staat om deze data te representeren. We zouden bijvoorbeeld voor een consumptieproduct een lijst kunnen opstellen met de herkomst van het product. We kunnen een tijdslijn opstellen met de locaties waar het product is geweest alsook haar grondstoffen. We zouden zo een overzicht kunnen verkrijgen met de impact van je consumptie. Deze informatie wordt deels al verzameld, maar is meestal niet beschikbaar voor het publiek. Op deze manier zou een hamburger in je favoriete fastfoodketen niet zomaar een hamburger zijn maar het resultaat van een zeer complex proces waar ongelooflijk veel personen, bewerkingen en grondstoffen mee gemoeid zijn. Zo zouden we waarschijnlijk kunnen afleiden dat wat ik eet ook invloed heeft op jou.
De geschiedenis van een object verzamelen en tonen is waarschijnlijk gemakkelijk in vergelijking met contextgebonden functionaliteit maar misschien geraken we er ooit wel.
Ik ben mij er ten volle van bewust dat dit idee vergezocht lijkt en misschien ook is. Maar naar mijn gevoel is de manier waarop we onze omgeving zien zodanig ver verwijderd van wat de wereld werkelijk is dat we de wereld kapot maken. We hebben in de loop der tijd een aantal abstracties gemaakt, zoals geld, waardoor een te grote afstand is ontstaan tussen wat we menen te ervaren, en wat wel degelijk gebeurt. Een uitgebreide representatie van de objecten waar we mee werken zou ons kunnen helpen om onze eigen impact op de wereld in beeld te brengen.
*Zo zal een stoel voor een volwassene iets zijn om op te zitten, maar voor een peuter eerder een platform. Heeft het zin om hetgeen wij een stoel noemen, ook een stoel te noemen tegenover een peuter als hij er een hele andere functionaliteit aan toekent?
Categoriseren, of alles proberen te benoemen, alles in discrete afgelijnde entiteiten plaatsen, is de standaard manier waarmee mensen, ook ik, de wereld ervaren. Als ik een persoon beschouw, zie ik deze als één object, onveranderlijk over de tijd (in meer of mindere mate). Maar de realiteit is dat een mens maar op weinig vlakken onveranderlijk is. Zo zal een mens constant nieuwe dingen ervaren waardoor de persoonlijkheid verandert, maar ook op fysiek vlak bestaat een mens continu uit andere materie. We ademen constant in en uit, we nemen voeding op en scheiden afval uit. We laten constant huid en haar achter. Sommige atomen blijven langer bij ons steken dan andere. Op dat vlak lijken we meer op het water dat zich ophoopt voor een steen in een stroom, dan op de steen die het water tegenhoudt.
Mensen, maar ook dieren, zijn volgens mij geëvolueerd om de wereld te proberen begrijpen, en aan de hand daarvan de wereld rond zich te voorspellen wat een evolutionair voordeel biedt. Categoriseren lijkt mij één van de kernmethodes die intelligente dieren gebruiken om de wereld te vatten, en het lijkt mij een bijzonder geslaagde evolutionaire adaptatie, als we kijken naar wat we als mensen hebben bereikt. Onze mogelijkheid om snel te kunnen bepalen wat soort persoon een onbekende is, en of een dier of plant gevaarlijk is, heeft waarschijnlijk heel wat levens gered. Een zeer groot deel van de wetenschap draait rond het het bepalen wat iets is, waarvoor iets dient, rond indelen van elementaire deeltjes, dieren, persoonlijkheden, ziekten,... Het lijkt mij onmiskenbaar dat dingen in een vakje plaatsen een zeer groot voordeel heeft in vergelijking de afwezigheid van categoriseren. Met name elk object behandelen alsof het iets nieuws is met volledig onbekende eigenschappen.
De dingen die mensen maken geven we een naam, en daarmee associëren we de handelingen die we er mee doen, het nut dat het voorwerp heeft. Langs de ene kant stelt het benoemen van objecten ons in staat om een idee te krijgen wat we kunnen doen met een object. Als we een object een stoel noemen, dan zullen we vlugger geneigd zijn om er op te zitten, omdat we aan dat object een naam gegeven hebben en zodoende ook een functionaliteit. Langs de andere kant verhindert de benoeming van een object het gebruik van het object voor andere doeleinden dan hetgeen de naam impliceert. Zo zullen stoelen minder gebruikt worden om te gebruiken als opstap, zelf al zijn ze daar voor geschikt. Nog zeldzamer zullen stoelen gebruikt worden dingen op te stapelen, of tentoon te stellen. En objecten op een andere manier gebruiken dan waarvoor ze bedoeld zijn, zal mensen dikwijls ongemakkelijk doen voelen.
Objecten benoemen geeft ons langs de ene kant een idee van waarvoor we het object kunnen gebruiken, maar langs de andere kant belemmert het ons ook om nieuwe manieren te verzinnen om het object te gebruiken. Het verhindert ons om objecten nuttiger te maken.
Ik heb voor mezelf een idee gevormd van een nieuwe manier om te kijken naar onze omgeving. Hopelijk zal ik ze binnenkort uiteenzetten.
'Affordance' (Wikipedia) beschrijft op welke manier we een voorwerp gebruiken en is een belangrijk concept voor ontwikkeling van gebruiksvoorwerpen:
'Categorizatie' (Wikipedia), geeft een goeie indicatie van wat ik net probeerde te beschrijven. Categorisatie is een belangrijk onderwerp voor statistiek!
