Akasztó: De laatste tijd is er in de Vlaamse media nogal wat te doen over een herder die met zijn kudde door het land trekt met een duidelijke boodschap rond het nut van dit soort kudden schapen. Her en der verschijnen herders, zelfs in steden, om bepaalde gronden te begrazen. Begrazen is een uitstekende vorm van natuurbeheer. Dit alles haalt de media. Hier haalt  de herder (juhász - opm is dat niet de naam van een voetballer van Anderlecht? -)  en zijn kudde niet de media, hier is dat een doodnormaal verschijnsel. Het volstaat de puszta in te trekken of langs de wegen het fototoestel in aanslag te houden om grote kudden schapen (bírka) en andere grazers (koeien maar daar zijn geen foto's van) te zien en te observeren. De bedoeling van dit artikel is gewoon wat te vertellen over de herder, zijn trouwe en onmisbare viervoeter (herdershond) en de kudden schapen (juhnyáj). Meteen kunnen we ook de puszta nog eens tonen, iets waarmee nogal wat Belgen Hongarije 'romantisch' associeren. Aan de hand van een reeks foto's zullen we dit doen. Verder verschaffen wij wat informatie over herdershonden (pásztorkutya) waarvan Hongarije een paar merkwaardige exemplaren bezit en die ook in de puszta te zien zijn.

Een fotowandeling door de puszta


Zo ziet de puszta eruit. Een schier eindeloze wilde grasvlakte, zo plat als een vijg typisch voor de grote laagvlakte (Alföld). Her en daar staan schuilstallen. Een deel van de puszta hier in de omgeving is nationaal park (Kiskunsági Nemzeti Park) m.n. de Miklapuszta (die als het ware rond het dorp ligt). Een deel van de foto's zijn daar genomen tijdens onze fietstochten in dit gebied. In dit soort puszta trekken herders rond met soms grote kudden schapen (tot 800 stuks). Maar ook andere grazers zijn er te bewonderen (koeien  - marha - , paarden - ló -...een paardenherder is een csikó - en veel te bewonderen in stoeten - ). Puszta betekent eigenlijk "grote leegte" en in andere landen noemt gelijkaardige gebieden: steppe, toendra......Dikwijls zijn dit gebieden die enkel geschikt zijn voor begrazing omdat de gewone landbouw er totaal onrendabel is. Toch stellen we zelf vast dat de laatste jaren grote stukken worden omgeploegd om te bezaaien met koolzaad, zonnebloemen, maïs......geen fraaie evolutie. De zgn. biobrandstoffen industrie slaat ook hier genadeloos toe.


Ook dit is een normale verschijning in de puszta, enkele reeën. Ook zij grazen in dit gebied. Doch ook in de landbouwvelden in diezelfde pusztagebieden zijn deze dieren te observeren. Er wordt op gejaagd


Een beeld genomen vanaf een uitkijktoren van het nationaal park. De herder (met zijn trouwe viervoeter) trekt de "ziltige" puszta in met zijn kudde. Dit soort terreinen komt hier frequent voor. In Belgenland in gerenommeerde, chicke restaurants heeft men het over  een "pré-salé" - een lam gevoed op dergelijke silte weiden -. Als men dit beeld ziet zijn er hier van dit soort culinaire lekkerij meerdere! Alleen eten de Hongaren schaap het liefst als pörkölt -stoverij. Overigens overheerlijk bereid met wijn en vele kruiden (paprika) in de bogracs


Ook dit is de puszta. Gemengde kudde met paarden en schapen. Bemerk de eenzame boom waaronder de dieren schuilen voor de serieuze hitte die hier in de zomer kan heersen. Dit beeld is genomen in de Apaj puszta. Waar kudden zijn, zijn spreeuwen.  Die staalblauwe lucht is normaal voor een Hongaarse zomer. Kudden paarden komen hier in de streek nauwelijks voor behalve in gebieden onder het beheer van het nationale park (zoals Bugac - een ander stuk van het nationale park) of in privékwekerijen. Daar worden ook de traditionele paardenshow opgevoerd (zie o.a. het artikel over de Bakodpuszta). Grote kudden paarden komen wel voor in de Hortobágy puszta nationaal park (4 uur rijden van hieruit in de omgeving van Debrecen). Vele beelden die het traditionele Hongaarse herdersleven (paardenherders) tonen zijn daar genomen. Daar dragen ook deze herders de traditionele kledij. Die zijn hier enkel te zien in stoeten en optochten (zie het artikel over  de Bucsu 2010)


En dit is de merkwaardigste herder die we ooit tegenkwamen. Op de fiets gevolgd door zijn troep honden in de Apaj puszta. Apaj ligt ver van hier in een andere provincie (50 km van Budapest). Daar is een ook een groot stuk nationaal park. In dit gebied gingen wij op tocht om de Grote Trap (tuzok) waar te nemen. Onderweg komen we herders tegen zoals deze


Een detailfoto van deze herder. De (Hongaarse-Magyar agár) hazewind dient om achter de vossen (die wij reeds diverse malen waarnamen in de puszta) aan te gaan (die hij overigens kan inhalen, hij is zowat de enige die dat kan). Deze herders zijn een belangrijke bron van informatie voor het personeel van het nationale park, over bijvoorbeeld de fauna. Ze leven immers dag en  nacht met hun kudden in de puszta, zeker deze met kudden koeien. De rangers proberen dan ook goede maatjes te zijn met die herders. De leefomstandigheden van die herders zijn niet altijd optimaal te noemen vooral qua huisvesting. Ze leven letterlijk samen met hun kudde


Zicht op een kudde schapen van circa 400 exemplaren in de Miklapuszta. Deze vertrekt vanuit een grote schuilstal in de puszta voor dag en dauw


Een detailfoto van deze herder, met de typische herdersstaf - met een haak bovenaan -, met zijn slimme hond. Dit soort honden is bijzonder slim en snel op korte afstanden. De herder geeft een fluitsignaal en het beestje doet zijn werk, de kudde verzamelen of verder drijven in de goede richting. Deze herder kwam speciaal uit Roemenië m.n. Transsylvanië, om hier te werken (overigens een etnische Hongaar). Hij vond dat we goed Hongaars spraken (!?)


De hond heeft een taak uitgevoerd en keert terug naar zijn baas. Begrazing is en blijft de beste vorm van natuurbeheer


In de Miklapuszta staan her en der dergelijke grote schuilstallen, waar in de zomer de kudden tijdelijk verblijven en ook schuilen bij te grote hitte en 's nachts. Bemerk de bliksemafleiders die absoluut nodig zijn in een dergelijke grote vlakte


Nog een kudde in de Miklapuszta. Het ziet er erg stofferig uit. Dit is ook zo in de zomer, doch niet dit jaar gezien de vele regen


Een herder met zijn viervoeter in de Miklapuszta in de omgeving van een uitkijktoren van het nationaal park.  De kudde volgt de zandweg (dit zijn onze 'autostades' om met de fiets door de puszta te rijden) aangezien de omgeving te nat is, typisch voor dit jaar. Het was er zo nat dat er een mini-meer was waar sternen rondvlogen. Op de uitkijktoren zit een koppel ooievaars, ook een normale verschijning hier. Dit jaar was het hier feest voor hen, gezien de vele regen waren er kikkers in overvloed. Gevolg groter nesten dan andere jaren. Intussen zijn ze vertrokken naar het verre Afrika.


Een ander kudde in de Miklapuszta met vrouwelijke herder. Jammer geen foto van haar genomen


Dit is het traditionele schapenras (het rackaschaap) van Hongarije. Deze kudden komen veel voor in terreinen beheerd door het nationaal park en niet zozeer bij de gewone herders. Deze foto is genomen in de Apaj puszta tussen een reeks grote waterplassen waar vissen gekweekt worden. Deze schapen moeten het gras onder controle houden


Een herder tussen de wijngaarden om dit soort grasland onder controle te houden. Foto genomen langs de weg nr. 53 Solt-Kiskőrös waarlangs het dorp ligt


Een herder is een soort wetland, natte weidegebieden. Dit soort gebieden is in Hongarije beschermd. Herders mogen erin, doch zeker niet droogtrekken door bijvoorbeeld te draineren


Diezelfde herder met in zijn directe omgeving zijn herdershond, een zeer typerend beeld. Deze wacht op een bevel. Soms ligt de herder er languit bij en doet de hond het werk. Soms horen wij luid schreeuwen: "Hova mész?" wat wil zeggen: "waar ga je naartoe?". Het typische schelden als een hond zijn werk niet doet en te ver weg gaat van de kudde. Of als hij naar passanten toerent, zoals wij op de fiets. Die honden zijn normaal zeer gehoorzaam, maar bovenal slim.

Het dierenleven (állatvilág) is afhankelijk van een goed begraasde puszta (voorbeelden)


Dit is de meest typische en spectaculairste verschijning van de puszta: de Grote Trap-Tuzok (Otis Tarda). Het vervangen van typische herdersgebieden en het  tradtionele begrazen ervan door intensieve landbouw was een bijzonder zware bedreiging voor deze prachtvogel. Nu wordt in de puszta van de nationale parken grote aandacht voor het beheer in functie van deze vogelsoort besteed. Tussen 2005 en 2008 was er een Europees project rond deze vogel

 

Nog een kerel die afhankelijk is van begraasde puszta de "ürge" of grondeekhoorn. Leeft in de puszta, wordt schaarser en heeft behoefte aan kortebegraasd grasland (dat bij het verdwijnen van kudden schaarser wordt). Eet gras en zaden en durft vogelnesten plunderen. Leeft in kleine kudden, heeft een ondergronds gangenstelsel en burchten en houdt een winterslaap. Was ooit een belangrijk voedselonderdeel voor bepaalde arenden, die nog frequent in de puszta voorkomen. Zo ziet hoe kwetsbaar de voedselketen wel is. (foto's via Google afbeeldingen en wikipedia)

Hongaarse herdershonden (pásztorkutya) info en foto's via http://www.tanya342.nl/page40.php, wikipedia, google afbeeldingen
Eerst komt de tekst en dan de foto's per soort hond

De "puli" is een zeer oud Hongaars herdershondenras niet erg groot, kwiek en vooral slim. Het is een stevige gespierde hond, taai en met een fijn gebeente. Het lichaam is bedekt met dikke lange overvloedige koordvacht (die pas af is na vier of vijf jaar - dan lijkt de hond te zweven over de grond als hij beweegt). Die lange haren moeten de ogen beschermen. Dit ras vraagt veel beloop en past zich gemakkellijk aan wijzigende omstandigheden. Hij is aanhankelijk en trouw aan de baas. Daarenboven is dit ras zelfstandig, dominant, waaks, moedig, speels, sociaal en intelligent. Hij wantrouwt vreemden. Deze hond is bijzonder geschikt als herder. Het kleur varieert van zwart alover abrikoos tot  diverse tinten grijs en wit. Deze hond wordt ook bijzonder veel als gewone huishond gehouden. Kleine ruimtes zijn absoluut af te raden

     

De "pumi" is een slimme hond, een vrolijke kameraad, een hond voor het gezin. Hij is vol temperament, levendig, alert, moedig en heeft alles graag onder controle. Hij is wat wantrouwig tegenover vreemden. Om de kudde te sturen gebruikt hij zijn stem. Als hij een commando krijgt blaft hij, als dat bevel is uitgevoerd blaft hij opnieuw. Hij zal met dezelfde ijver alles laten horen wat  hij niet kent. Vroeger maakte men onderscheid tussen deze soort en de puli. Sedert 1923 is deze hond als apart ras erkend. Als herdershond kan hij niet tippen aan de bekendheid van de puli. Hij is de werkende hond van de kudde gebleven. Daarentegen geraakte de puli ook buiten de kudden bekend. De hond wordt het meest gebruikt voor het drijven van vee en voor de jacht op o.a. wilde varkens. Zijn terriërbloed is daar niet vreemd aan. Deze hond zou ontstaan zijn uit een kruising tussen Hongaarse herdershonden en terriërs.

  

De "mudi" is nog een middelgrote behoorlijk intelligente Hongaarse herdershond die graag leert. Deze hond wordt ingezet voor drijf- en hoedwerk, alhoewel hij een gevecht niet uit de weg gaat. Deze hond heeft een sterk en levendig karakter, een groot uithoudingsvermogen en heeft van alle Hongaarse hedershonden de kortste vacht. Hij heeft een lang hoofd en puntige snuit, een zwarte neus en levendige ovale ogen.

     

De "komondor" is een Hongaarse herdershond die nog vrij dicht bij de natuur staat en vaak naar eigen inzicht instinctief handelt. Deze herdershond wordt al langer dan duizend jaar beschermd door een vervilte, verwarde vacht. Roofdieren worden meestal afgeschrikt door de grootte van de hond. Bovendien wordt hij beschermd door de dichte vacht op kwetsbare lichaamsdelen. Er wordt aangenomen dat hij in de 9de eeuw meekwam met de Magyaren, toen die zich in Hongarije vestigden.  Het ras werd eeuwenlang op de Hongaarse poesta's gefokt voor de bewaking van kudden. Vooral zelfstandig werkt dit ras uitstekend. Veelal werden taken ook uitgevoerd in de nacht wanneer de herder sliep en beschermde de Komondor de kudden tegen dieven en roofdieren. De Komondor is in de eerste plaats gefokt als beschermer en zal dit ook in de praktijk brengen. Het dier zal alles beschermen dat aan hem is toevertrouwd. 

    

De "kuvasz" is een grote herdershond van gestalte. De oorsprong van de Kuvasz is eigenlijk onbekend, maar men veronderstelt dat hij ontstond uit kruisingen van Tibetaanse, Turkse, Hongaarse en waarschijnlijk nog andere honden, met de bedoeling een definitieve kuddebewaker te produceren.  Hij werkte eeuwenlang op de Hongaarse hoogvlakte. Het ras heette vroeger Kawasz, hetgeen in het Turks "gewapende bewaker" betekent en in de Mongoolse talen "boogschutter". Hij stond bekend als waakhond voor de rijken, alleen hooggeplaatste heren mochten dit ras houden.

 

Bronnen: eigen ervaring, eigen foto's genomen over verschillende jaren, de website van Tanya 342, de websites wikipedia, google afbeeldingen. Opm: honden is niet mijn grootste specialisatie, dus als er fouten in de teksten staan laten weten aub.