Belevenissen in het land van de Magyaren - Kalandok a magyarok országában. Deze blog gaat over Hongarije (Magyarország), voor velen onder ons een vrij onbekend land, ver van mijn deur. Daarom tracht deze blog ons een beter inzicht te geven in dit land, zijn tradities, zijn cultuur, de anekdotes, de lokale gebruiken en evenementen, het landschap en vooral zijn boeiende geschiedenis .
- Ez a blog Magyarországról szól, sok külföldi szemében egy ismeretlen ország, amely messzén áll az otthonunktól. A weboldal sok érdekes kérdést megmagyaráz erről az országról, a hagyományairól, a kultúrájáról, viccekről, a helyi hagyományokról és eseményekról, a tájról és mindenekelőtt Magyarország feltűnő történetéről mesél.
13-10-2019
Gemeenteraadsverkiezingen in Hongarije en verkiezingen voor de provincieraden
Akaszto: Op 13 oktober worden de Hongaren opgeroepen te gaan stemmen voor de samenstelling van hun gemeenteraden m.a.w.gemeenteraadsleden-képviselő, hun burgemeester-Polgármester en het bestuur van de provincie. (Helyi önkormányzati választások 2019) Gemeenteraadsleden (kandidaten staan samen op een stembiljet-in alfabetische volgorde met de partij erbij- de kiezer mag zoveel stemmen geven als er gemeenteraadsleden zijn- hier zes en 2772 kiezers). De burgemeesters worden rechtstreeks verkozen via aparte stembiljetten (met daarop de kandidaten-het meeste stemmen is meteen de burgemeester). Een ander biljet laat stemmen (enkel een lijststem) voor de provincie, waarin de locatie ligt. Die verkiezingen worden om de 5 jaar georganiseerd. Stemgerechtigden krijgen een oproepingsbrief op naam. Stemmen of opkomst is niet verplicht zoals in Belgenland. De verkiezingen worden aangekondigd met een soort aanplakaffiche (zie foto). Vele kandidaten zijn partijloos, andere behoren tot de grote politieke families, die ook op andere niveaus actief zijn. Woont in de locatie een voldoende grote (boven een bepaald %) etnische minderheid (zigeuners, Serven, Kroaten, Duitstaligen, Oekraïners, Ruthenen enz.) dan kiezen die hun eigen gemeenteraad, via aparte lijsten.
Nee, nu geen grappen grollen over nepgeld begin dit jaar uitgegeven door de Tweestaartige Hondpartij, a Kétfarkú Kutyapárt. Gaarne wil ik een financieel college geven over de Hongaarse nationale munteenheid, de Forint, ook wel afgekort als HUF. Ik meen dat ik als jurist uitermate deskundig kan oordelen over allerlei financieel/economische zaken. Waarom? Vrijwel al die zogenaamde zeer bekwame economen en financieel specialisten slaan bij elke voorspelling standaard de plank mis. Geenéén van die lieden op die ene witte raaf na dan heeft de financiële melt down van 2008 kunnen voorspellen. In het algemeen kun je stellen dat voornoemde analisten immer een voorspelling geven van het verleden. Maarten van Rossem, de nationale brommende éminence grise heeft gelijk: als economen en monetaire nerds met de nodige gewichtdoenerij het economische/financiële toekomstbeeld schetsen, nou berg je dan maar! Zandzakken voor de deur!
Maar goed, de Forint dus. Maar hier is toch geen sprake van een nieuw soort valuta? Inderdaad, wat U zegt, bent U misschien econoom? Ok, laat ik beginnen met de huidige koers van de Forint. Vorige week werd een all time record gevestigd, één Euro was op gegeven moment meer dan 330 Forintjes waard. Meteen reageerde de armzalige Hongaarse oppositie door te stellen dat deze wisselkoers de deplorabele toestand van de Hongaarse economie weergeeft. Niets is echter minder waar, vorig jaar was de economische groei meer dan 5% en dit jaar stevent Hongarije wederom af op een groei van hetzelfde niveau. Voor de rest voldoet De Hongaarse financiële huishouding keurig aan alle Brusselsenormen, zelfs het begrotingstekort neemt structureel af. Dus? Invoeren die Euro als het nieuwe geld van de toekomst. Nou, dat is nog maar de vraag, ik kom daar zo op terug.
De Forint bestaat al sinds 1946 en is voor veel zogenaamde tweede diaspora Hongaren momenteel zon beetje manna uit de hemel. Even terzijde, de eerste tranche Diaspora Hongaren waren die meer dan 200.000 Hongaren die in 1956 noodgedwongen hun thuisland moesten verlaten voor de oprukkende Sovjettanks. De tweede tranche betreft die tienduizenden Hongaren die na de Hongaarse EU toetreding in 1994 hun heil zochten in de West-Europese landen. Om keiharde guldentjes, Deutschmarken of Engelse Ponden te verdienen. Inmiddels worden de salarissen meestal in Eurootjes uitbetaald en die briefjes worden steeds meer waard bij het passeren van de Oostenrijk-Hongaarse grens. De meeste in het buitenland werkende Hongaren hebben bijna alle standaard last van heimwee en nemen elke kans waar om die paar vrije dagen te gebruiken om terug te keren naar de nationale moederschoot. Verblijvend in die provinciestad in Duitsland worden overigens wekelijks bedragen overgemaakt naar de achtergebleven familie in dat kleine dorpje naast Debrecen. En voor die Euros kunnen steeds meer Forinten worden verkregen Die weer gebruikt kunnen worden voor de aankoop van een kilo brood, maar misschien kan er tegenwoordig ook een chocoladereep van het merk Balaton af.
Maar niet alleen de diaspora Hongaren hebben profijt van de zwakke Forint. Wat te denken van al die geëmigreerde Hollanders die meestal op het platteland een mooi stukje grond hebben aangeschaft inclusief woning. In de meeste gevallen worden deze opgeknapt met behulp van Hongaarse timmerlieden, stukadoors, dakbedekkers en wat dies meer zij. Onder die Nederlanders bevinden zich relatief veel pensionados die hun pensioen uiteraard in keiharde Euros ontvangen en met deze Forintstand zichzelf in de handen kunnen wrijven. Het wordt er allemaal goedkoper op! Helaas geldt dat niet altijd voor vaklieden, want die moet je inmiddels met een lampje zoeken. Waar die zijn? Hardwerkend ergens in de Freistaat Bayern aan weer een nieuw appartementencomplex. Gelukkig zien we de trend heel langzaam keren, mondjesmaat komen er inmiddels vaklieden terug, er is namelijk werk plenty, maar handjes zijn er te weinig. Deze schaarste plus de economische flow in Hongarije zorgt voor hopelijk een gedeeltelijke terugverhuizing uit West-Europa.
Tot slot, moet die Forint daarom nu niet eens een keer ingeruild worden voor de Euro? Daarover lopen de meningen uiteen. Aan de ene kant naar wijlen Joop den Uyl zouden de omstandigheden hiervoor pleiten. Geen gedoe meer met wisselkoersen, valutakosten verdwijnen, betalingsverkeer versimpelt, stabiele financiële inbedding in de EU, geen speculatiegevaar meer met de HUF, geen golfbewegingen meer op de importmarkt etc. Aan de andere kant verliest de Hongaarse staat de Nationale Bank dan de mogelijkheid om monetair in te grijpen. Re- en devaluatiebeslissingen zijn dan niet meer mogelijk, een zelfstandig rentebeleid kan op de helling. Hongarije zal afhankelijk worden van het beleid lees: nukken van de Europese Centrale Bank te Frankfurt.
Op lange termijn lijkt me de Eurowissel onvermijdelijk helemaal in het geval de Hongaarse economie sneller blijft groeien dan de rest van de Eurozone-landen. Of in het geval de economie een ondiepere recessie ondergaat dan de Eurozone landen. Het is maar hoe je het bekijkt! De kloof tussen de West-Europese economieën en de Hongaarse is nog steeds aanzienlijk bijvoorbeeld arbeidsproductiviteit! en dan heb ik het nog niet eens over het welvaartsniveau van de bevolking. Hiernaast vraag ik me overigens wel af of die Eurozone wel zon veilige haven is. Griekenland en Italië zijn feitelijk technisch failliet en Frankrijk is een financiële bolderkar. De kar hobbelt nog wel, maar O wee als de gele hesjes de volgende kuil graven. Of die wielassen het dan houden? Ik vraag het me af. Toch verblijven deze drie landen in de Eurozone, vooral voor Griekenland heeft het toetreden tot de Eurozone geleid tot een rampenscenario.
Dus, leve de zwakke Forint zullen de diaspora-Hongaren en de Hollandse pensionados roepen! De biljetjes van 10.000 HUF komen als manna uit de hemel!
Geld maakt niet gelukkig, dat heeft het met armoe gemeen. Simon Carmiggelt, Nederlands schrijver ( 1913 1987)
Ter ere van Admiraal Michiel de Ruyter is er in 1895 een gedenknaald voor de zeeheld neergeplant in de Hongaarse stad Debrecen. In het jaar 1676 kreeg de Ruyter 26 Hongaarse uiteraard protestante predikanten vrij die als galeislaven dienst deden op een Spaans galjoen in de Middellandse zee. Er bestaat zelfs een de Ruyter straat de Ruyter utca in Debrecen, het is mij niet bekend of daar ook Nederlanders wonen. In ieder geval doe ik onderstaand een voorstel om voor één van de onderstaande personen tevens ergens een gedenknaald in Nederland te plaatsen. Maar misschien zal er over één van de genoemde kandidaten discussie ontstaan, ik weet overigens echt niet wie dat zou moeten betreffen ..
Nederland heeft Johan Cruijff, België Paul van Himst, maar de Hongaren hebben natuurlijk FerencPuskás, dé aanvoerder van de Mighty Magyars uit de jaren vijftig van de vorige eeuw. Het hoogtepunt van zijn voetballoopbaan was nota bene een vriendschappelijke wedstrijd in en tegen Engeland 1953 die met 3-6 gewonnen werd. De hegemonie van het Engelse voetbal werd doorbroken door deze brutale overwinning op het Heilige Gras van Wembley. Puskás de voetballende majoor vierde grote successen bij Real Madrid waar hij de gewonnen Europacups aan een snoertje reeg.
De Hongaarse opstand van 1956 is eigenlijk een zegen geweest voor Spanje. Puskás of öcsi = broertje verbleef tijdens het neerslaan van de opstand met zijn club Honvéd in Bilbao Baskenland in het kader van een Europacup wedstrijd. Hij zou als voetballer nooit meer terugkeren naar zijn vaderland. De vermaledijde communisten in Hongarije hebben het nog wel voor elkaar gekregen dat de FIFA Puskás 18 maanden schorsing oplegde. Daar zal een Sepp Blatteravant la lettre wel verantwoordelijk voor zijn geweest. Tot slot, weet U wat de betekenis van het woord Puskás is? Schutter, of nog beter: scherpschutter. Nou, zult U zeggen, dat is toch toevallig! Nee hoor, want de echte achternaam van de galloperende majoor was Purczeld. Maar echte sterren verdienen een heldennaam!
Dan de volgende die misschien ook op Uw lijst voorkomt: Viktor Orbán. Tja, ik denk toch dat de kleine Viktor net ietsjes bekender is dan zijn politieke tegenstrever George Soros, geboren in Boedapest. Bovendien wordt Soros oorspronkelijk overigens Georg Schwartz vaak in eerste instantie beschouwd als een Amerikaanse speculant of filantroop (doorhalen wat niet voor U van toepassing is). Over de Grote Leider van de Hongaren is al veel gezegd en geschreven, daarom vermeld ik een paar wellicht wat minder bekende trivia van de Hongaarse premier. Hij is lid van de Hongaarse gereformeerde kerk die als enige binnen de protestantse kerkbewegingen een bisschoppelijke structuur kent. Deze hierarchische structuur is Orbán (niet) op het lijf geschreven (doorhalen wat niet voor U van toepassing is).
Ten aanzien van de naderende Brexit haalde Orbán een pakkende quote uit zijn aktentas: wij de Europese Unie hebben de illegale immigranten binnengehaald en daarmee de Britten uit de EU gekieperd. Dit is wat je met recht (g)een triviale opmerking noemt (doorhalen wat niet voor U van toepassing is). Nog ééntje? Over de Euro zei Orbán het volgende: het belangrijkste is om de Euro als Europese munteenheid te beschermen. Ten overvloede voeg ik hieraan toe dat Hongarije geen onderdeel is van de Eurozone en ook niet van plan is weldra in te stappen. Juist een Orbán dient zich (niet) met het Eurobeleid van de Europese Unie te bemoeien (doorhalen wat niet voor U van toepassing is .)
Om Thierry Baudet een beetje te eren kan een klassieke componist op de lijst niet ontbreken. Thierry heeft niks met moderne popmuziek, heeft nog nooit van Koot en Bie gehoord, maar misschien gaat er een boreaal belletje rinkelen bij de naam Ferenc Liszt. Klinkt beter dan Frans Meel, hè, de letterlijke vertaling van s mans naam. Liszt werd geboren in de West-Hongaarse plaats Doborján, sinds het vredesverdrag van Trianon van 1920 is de naam van het durpke Raiding. Inderdaad, een Oostenrijkse naam
Liszt was niet alleen een groot componist maar één van de grootste pianovirtuozen aller tijden. Helaas was de bandrecorder in de negentiende eeuw nog niet uitgevonden, Theo (Hiddema, red.) en Thierry waren waarschijnlijk tot tranen geroerd geraakt bij zijn uitvoering van de Hongaarse Rapsodieën. Ik ook trouwens. Overigens schijnt Liszt weinig tot geen kennis van de Hongaarse taal te hebben gehad. Wat doet het er toe, bij het beluisteren van de Hongaarse Rapsodieën wordt het bewijs geleverd dat in de aderen van de componist Liszt Hongaars bloed vloeide.
En nu we toch op culturele toer zijn ook nog maar even een groot schrijver behandelen, lijkt me. De in 2016 overleden Joodse schrijver Imre Kertész was Holocaustoverlever én Nobelprijswinnaar. Zijn beroemdste boek geen dikke pil trouwens onbepaald door het lot dateert al uit 1975, maar werd opmerkelijk genoeg literair een lange tijd ondergewaardeerd. De Hongaarse titel luidt sorstalanság wat letterlijk vertaald lotsloosheid betekent. Wat mij betreft had dit de Nederlandse titel moeten zijn, ofschoon het woord wel krom Nederlands klinkt. Voor het levenslot van Kertész is namelijk geen uitdrukking te vinden, hij was met geen enkel lot begiftigd, slechts met die van de Endlösung.
In 2002 werd Kertész dus Nobellijk geëerd en daarna ging het snel. De verfilming van het boek is wat mij betreft een slap aftreksel van het boek dat de ultieme inspiratie geeft voor het dagelijkse leven. Één van de meest impactvolle uitspraken van Kertész: Ik beleefde mijn meest wezenlijke geluksmomenten in het concentratiekamp. Het liefst schreef Kertész over de mooie, gelukzalige momenten van het overleven in een concentratiekamp. je weet niet wat het betekent om een paar minuten pauze te krijgen na zware arbeid die gepaard ging met uitputting en fysiek geweld. Geluk beleven in een situatie waarin je bijna letterlijk dood neervalt. Ik neem mijn hoed diep af voor deze grenzenloos positieve levensinstelling.
We eindigen uiteraard met iets vrolijks, namelijk met een popdiva, Mariska Veres van de succesvolle formatie Shocking Blue. Zij is een beetje een vreemde eend in deze bijt, omdat ze in Nederland geboren is en alleen haar vader was Hongaars. Maar wat voor één! Lajos Veres is geboren als Hongaarse zigeuner en vierde vanaf de jaren 30 van de vorige eeuw successen in Nederland als violist en orkestleider. In 1935 besloot hij in het vlakke land te blijven vanwege de goede ontvangst van zijn muziek, niet in de laatste plaats bij de diverse Nederlandse studentencorpora.
Met het nummer Venus vergaarde Mariska wereldroem, het nummer klom naar een hoge positie op dé Amerikaans Bill Board top 100. Welke? Nummer één natuurlijk. De eerst Nederlandse groep/artiest die dit flikte! Mariska was een tot een verbeelding sprekende verschijning en zigeuners krijgen muziekgenen met hun geboorte mee en dat zag en hoorde je bij elk optreden van de dochter van Lajos. Die had de muziek aan de kleine Mariska per paplepel overigens al jarenlang toegediend.
Helaas, aan alle schoonheid komt onherroepelijk een einde. Reeds op 59 jarige leeftijd overleed Mariska Veres aan de gevolgen van galblaaskanker. In tegensteling tot het pianospel van Ferenc Liszt kunnen we door de technologische vooruitgang de stem en het optreden van deze popdiva gelukkig nog wel ervaren. Bijgaand, Venus on tape:
20 augustus is de belangrijkste feestdag in Hongarije. Koning Stefanus 1 zijn officiële naam wist in de jaren voor het jaar 1000 de Hongaarse clans te verenigen. In dat jaar werd hij de Koning van de Magyaren en volgens de overlevering ontving hij in het jaar 1001 een waardevol cadeau van de toen regerende paus Silvester II: dé Stefanskroon. In de begeleidende zegenbrief erkende de paus Stefan in het Hongaars István hem als Christelijk koning. Door de Hongaren wordt de 20e augustus de dag waarop dit aangenomen historische feit gecelebreerd wordt beschouwd als het vertrekpunt van Hongarije als Christelijke entiteit in de wereld. De feestelijkheden rond 20 augustus zijn het symbool dat de Hongaren zich ruim duizend jaar geleden definitief hebben geworteld in de Europese Christelijke traditie en cultuur. Dat is allerwegen de huidige opvatting in Hongarije. Wij zeggen de Hongaren zijn een waarachtig Europees volk in het hart van het oude continent.
Voorgaande is de reden dat de 20e augustus de kern en oorsprong van de Hongaarse identiteit vertegenwoordigt. De 15e maart is een andere belangrijke nationale feestdag en dat geldt ook voor 23 oktober, maar de overgrote meerderheid van de Hongaren beschouwt 20 augustus als hét ijkpunt van die nationale identiteit. Deze diende als basis voor de opstand/revolutie tegen de Habsburgse Oostenrijkers 1848, herinnerd op 15 maart en de opstand tegen de Sovjetrussen, 1956, herinnerd op 23 oktober. In die zin zijn laatstgenoemde officiële herinneringen eigenlijk een afgeleide van de Hongaarse Christelijke eenheid die definitief gestalte kreeg in de jaren 1000 en 1001.
Reeds in 1083 inderdaad, precies op 20 augustus werd Stefan heilig verklaard en in Hongarije worden tegen veel heilige huisjes aangeschopt maar dat geldt gelukkig niet voor 20 augustus. Waar op de 15e maart en de 23e oktober de herinneringen voor binnenlandse politieke doeleinden worden misbruikt is dit voor 20 augustus toch veel minder het geval. Bovendien vieren veel Hongaren op deze dag nog vakantie die met alcoholische versnaperingen en culinaire genoegens wordt omlijst. Aan het einde van de dag volgt het knallende besluit met behulp van het mooiste siervuurwerk dat al zo vaak op de gevoelige plaat is gelegd met vaak op de achtergrond het Hongaarse parlement. Veel van zulke ansichtkaarten worden mee naar huis genomen door de buitenlandse toeristen die tegenwoordig Boedapest overspoelen.
De Stefanskroon heeft nog wel eens een reisje ondernomen. Vanaf 1867 vanaf de Ausgleich tussen Hongarije en Hongarije was de officiële drager Keizer Franz Jozef de eerste. U weet wel die Oostenrijker die getrouwd was met zijn nichtje, ene Sis(s)i. Deze Oostenrijkse herinnering laten we maar snel achter ons, de gedachte aan een Oostenrijkse keizer met de Stefanskroon op het hoofd wandelend door het Weense hof doet me al bij voorbaat gruwen. Na 1945 werd de kroon overgedragen aan het Amerikaanse leger en tot 1978 werd het grootste Hongaarse kleinood bewaard in Fort Knox in de Verenigde Staten.
In dat jaar gaf pindaboer de Amerikaanse president Jimmy Carter de kroon terug aan Hongarije, het symbool van het Christelijke verenigde Hongarije werd vanaf 1978 tentoongesteld in het Hongaars nationaal museum. Veel als zodanig genoemde diaspora-Hongaren vooral de 1956 vluchtelingen beoordeelden de geste van de Amerikanen als een regelrechte gotspe. De heilige kroon teruggeven aan János Kádár, de moordenaar van één van de opstandleiders Imre Nagy, hoe konden die domme Amerikanen dat nu in hun hoofd halen!? Mij heeft Jimmy in ieder geval een groot plezier gedaan, want zo kreeg ik samen met mijn ouders de mogelijkheid de Stefanskroon met eigen ogen te aanschouwen. Ik kan mij het moment van bezichtiging ik was toen een opstandig puberjoch nog zeer goed herinneren. Niet de aanblik van de kroon maar de welhaast serene respectvolle verstildesfeer die in de tentoonstellingsruimte hing, dat is het eerste waar ik op uitkom als ik in mijn herinneringen graaf.
Inmiddels sinds 2000 bevindt de kroon zich in het Hongaarse parlement en wordt jaarlijks door velen bewonderd. Stefan wiens heidense naam Vajk luidt betekenis: held kijkt vanuit zijn hemelse koninkrijk tevreden naar dit aardse tafereel.
Afgodsbeelden, iconen, emblemen, symbolen etc, in het algemeen heb ik er niet zoveel mee. Maar sinds die verfoeide ster met de verfoeide communistische hamer en sikkel uit de Hongaarse vlag/symbolen is verwijderd en vervangen door het Hongaarse wapen met er bovenop de Stefanskroon moet ik bekennen: het is mooi zo .
Het is niet de wind die beweegt, het is niet de vlag die beweegt, het is de geest die beweegt. (Huineng,Chinees Zen monnik 638-713)
The 1848-â49 Hungarian Revolution and Freedom Fight ended 170 years ago
The 1848-49 Hungarian Revolution and Freedom Fight ended 170 years ago.
1848-1849: De opstand van de Hongaren tegen de Habsburgers werd uiteindelijk een onafhankelijks oorlog. Na aanvankelijke successen werden zij verslagen door een coalitie van Habsburgers en Rusland (onder impuls van de Tsjaar). Het slagveld ligt nu op grondgebied Roemenië. Deze episode in de Hongaarse geschiedenis leverde wel een aantal historisch helden op: Lajos Kossuth (eerste president), Artúr Görgei (een generaal), Lajos Batthyány (de eerste minister), de 13 generaals (in Arad-de martelaren van). De vrijheden werden teruggedraaid en pas in 1867 (onder impuls van de beroemde keizerin Sissi en haar 'vriend' graaf Andrassy) kregen de Hongaren een grote staatshervorming binnen Oostenrijk-Hongarije met meer autonomie voor hen. Keizerin Sissi werd dan ook met de nodige luister koningin (cfr. de romantische filmen) van Hongarije gekroond in Budapest (Sint Stefaans kerk). De eerste sedert de beroemde (bij ons ook) Maria Theresia.
One hundred and seventy years ago, the Hungarian revolution and freedom fight against the Habsburg Empire ended at the plateau of Világos. The longest-lasting revolution and freedom fight of 1848 was broken down by the combined forces of two superpowers in the continent: the Habsburg Empire and the Russian Empire. On 13th August, 29889 men, 9839 horses and 144 cannons were gathered at the plateau of Világos. Many soldiers were crying, kissing the Hungarian flags and hugging their horses in a distressing atmosphere.
In the 19th century, the Hungarian kingdom was part of the Habsburg Empire. In 1848 several revolutions broke out all over Europe for freedom against the tyrannical absolutist systems. One of these revolutions was in Hungary on 15th March 1848. The revolution was successful without blood in Pest, and it made Emperor Ferdinand V. accept the April Laws, so Hungary became a constitutional monarchy with a sovereign government of Pest.
The Habsburgs answer came quickly Croatian troops attacked Hungary from the South with Austrian help, led by Josip Jelacic. The Croatian ban and Habsburg general was defeated by János Móga (commander in chief of the newly formed Hungarian army) at the battle of Pákozd 29th September 1848. After that, the third revolution of Vienna broke out on 6th October. The Hungarian army was chasing Jellacic but hesitated to cross the border or not if they did, it would not be home defence anymore. Finally, they decided to help the revolutionaries of Vienna, but they were too late general Windisch-Grätz broke down the revolution and repelled the Hungarian troops at the battle of Schwechat (30th October 1848). The uprising turned into afreedom fight, to defend Hungarian liberty and independence.
What came next was troubling for the Hungarians. Revolts broke out among the ethnic minorities of the country (Serbs, Romanians) supported by the Empire. In the meantime, imperial troops launched a full-scale invasion of the country. The Hungarian army was greatly outnumbered, so it had to retreat and give up the capital, Pest-Buda (4th January 1849) the government moved to Debrecen. Emperor Ferdinand V. resigned and the new emperor Francis Joseph I was crowned. After losing the battle of Kápolna (28th February) the new Constitution of Olmütz was introduced which declared Hungary to be an integrated, province of the Habsburg Empire.
Artúr Görgei reorganised the main part of the Hungarian army during its retreat, and then it was concentrated on the Eastern side of the river Tisza, preparing for the counter-attack. General Józef Bem (of Polish origin) managed to liberate Transylvania and defeat the Austrian troops (9th February decisive battle at Piski), and in the meantime, the Serbian rebels were also defeated in the South. General Görgei (the new commander in chief) launched a full-scale counter-attack called, the Spring campaign, against the Austrian troops. This campaign was one of the most glorious ones in the entire Hungarian history. The Hungarian army achieved a series of victories (Hatvan, Tápióbicske, Isaszeg, Vác) over one of the strongest and largest armies of Europe. At the end of the campaign Pest-Buda was liberated (21st May 1849), and the Austrian army retreated. The Habsburg dynasty was officially dethroned, and Hungary was declared an independent kingdom on 14th April. Lajos Kossuth became the governor of the country.
However the Habsburgs did not give up conquering back the ountry. As a member of the Holy Alliance (formed against Napoleon) Francis Joseph asked for the help of Nicholas I. Russian tsar. The combined forces of the two empires attacked Hungary from two sides the Russians from the East (Transylvania) and the Austrians from the West. The Hungarian army had no real chance to stand against the invasion of the two vast armies. Kossuth authorised Görgei to start negotiations with the Russians. Shortly after the government resigned and gave full political power to Görgei.
General Paskievics stated that he was ready to discuss the terms of surrender, but all political issues were to be negotiated with the Habsburgs. After the battle of Segesvár (31st July) and the decisive defeat at Temesvár (9th August) Görgei decided to lay down arms to the Russian army to express, that. The Hungarian army was out of ammunition and supply, so it had no chance to continue fighting. Görgeis primary goal at that point was to save as many of his men as possible. On 13th August, 29 889 men, 9839 horses and 144 cannons were gathered at the plateau of Világos. Many soldiers were crying, kissing the Hungarian flags and hugging their horses in a distressing atmosphere. Görgei as dictator of the country took all responsibility and asked for amnesty of his men. Paskievics kept the Hungarian captives in good conditions, but he firmly warned the Hungarians not to expect pardon. Retaliation was inevitable. Beside many imprisonments, 500 revolutionaries were sentenced to death, and 110 of them were executed, including the first prime minister count Lajos Batthyány (in Pest-Buda) and the 13 generals (at Arad) with the potent contribution of the Austrian General Haynau.
However, the fight was not over in the whole territory of the country. The fortress of Komárom, under György Klapka, refused to surrender and repelled the attacks of the united Austrian and Russian forces until 27th September 1849. He managed to negotiate terms with the enemy and save 30000 of his soldiers and himself in exchange for surrender. The life of Artúr Görgei was also spared. As a captive of the Russian army, it was a prestige issue for the tsar to decide about his fate. So he was taken as a hostage to Klagenfurt and later released. In emigration, Lajos Kossuth called him a traitor because of the surrender, and the public opinion turned against him, until the end of his life. The majority of the people never forgave him for giving up the fight for freedom. However, Görgei tolerated the unfair accusation with humbleness and dignity. Many Hungarians could thank him for their lives for his wise decision.
De Pan-Europese picknick (1989-omgeving Sopron) - een merkwaardig baken in de recente geschiedenis
East and West
Met 30 Years Ago at Sopron
Dénes Sályi
2019.08.13.
This year we are celebrating the 30th anniversary of the dissolution of
the Iron Curtain. 1989 was a life-changing year in the Eastern/Central European
region, when, after 30 years of Soviet occupation, the chance came for Central
European nations to become independent along with the emerging hope to unite
Europe.
The occasion will give the opportunity for Angela Merkel and Viktor
Orbán to celebrate together after a period of tension between the two leaders.
As Merkel has accepted the Hungarian
sides invitation to participate in the
commemoration held near Sopron, where thousands of East German citizens were
able to flee to West Germany through Austria with the help of the Hungarian
government in 1989.
Three decades is a considerable amount of time, over the course of which
European leaders thought that dismantling socialism would take less time than
it actually did. Although letting GDR citizens move to the West was just an
episode during the process when communist countries were transformed into Western-type
democracies, it was, without doubt, an important event. Retrospectively, it can
well be seen that after Gorbachevs reforms, it was the Hungarian leadership
that went the furthest in the policy of opening windows for the West. The
Soviets gave consent to opening up the western border of Hungary, enabling East
Germans to go to Austria. Other measures, such as paving the way for
privatization in 1988 demonstrate that Hungarian reform communists were ready
to take part, or rather dominate the transition period towards a capitalist
society, which was, of course, an elementary interest of theirs as well. In the
summer of 1989, it appeared that Hungary would be the closest ally of western
states in the forthcoming years and the nineties seemed to prove this analysis.
There are several reasons why this didnt happen in fact, which are quite clear
now. In 2010, freshly appointed Prime Minister, Viktor Orbán, declared the
Opening to the East policy, which highlighted Hungarys unchanged commitment
to NATO and the European Union at the same time. Conflicts have since arisen,
especially with EU leadership, but America is also worried about Hungarys
amicable diplomacy towards Moscow and Beijing, though relations have definitely started
to improve with Washington during the Trump administration. Orbáns efforts to
gain more freedom in shaping the Hungarian economy, while making it less exposed
to western financial circles and benefitting from these sources, cannot be
understood if we ignore the Kádárian heritage. It is more and more evident that
the performance of the Kádár era, a sort of Potemkin village rather, was much
poorer than previously thought by most analysts at the time, and even right
afterwards both at home and abroad. Serious consequences of the heritage, e.g.
the highest debt per person in the post-socialist world, which were accompanied
by an uncritical adoption of the recommended neo-liberal economic policy in the
first two decades after 1990, are still with us. Without them, the intention of
the Orbán cabinet to regain some sovereignty for the state over the economy
cannot be properly interpreted.
Besides this, another reason for the cooler diplomatic relations with
several western states is Fidesz traditionally conservative political
philosophy and practice. It is in contrast with the mainstream offensive
liberal views in several fields like migration, gay marriage, defending
Christianity etc. It wouldnt have been so 30 years ago. Christian democracy
has markedly shifted to the left with classical social democracy losing ground
against liberal and green parties, while a strongly anti-traditionalist,
ultra-liberal way of thinking has become compulsory comme il faut. Of course,
ideology and economic interests are intertwined, as usually occurs in history. The
evaluation of the transformation from a Soviet satellite into a western
democracy is going on and changing. One thing can hardly be doubted: Hungarys
breaking away from the Soviet empire was a major and positive historical event,
which had no positive alternative. At the time there were illusions about an
idealised image of the West and about the evolutionary potential of the
Kádárian heritage as well. Also, the country has faced several negative
economic and social processes since then that are civilizational challenges. We
only have the chance to handle them with the hope of success if we accept that
even small countries are, to some extent, responsible for their own future.
Nederlandse randstedelingen niet allemaal hoor! kijken nogal eens neer op de rest van Nederland, de zogenaamde provincialen. Waar wonen die randstedelingen zelf eigenlijk? In Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht en in de omgeving van die steden. Een Amerikaan zou deze definitie waarschijnlijk in de volgende zin opvatten: ja, dan is the whole country randstad te noemen, of in de gebruikte Yankee uitspraak, rendstet. Dat is echter veelal niet de mening van de rendstetters zelf, Ajax en Feyenoordsupporters menen al sinds jaar en dag dat PSV nog steeds een provinciale club is. Tja, als die Eindhovenaren een trainer benoemen Mark van Bommel die geboren is in Maasbracht en nog steeds met een zacht G-tje praat, wat wil je dan vraag je je af. En Ajaxtrainer, de HaaksbergenaarErik ten Hag dan? Tja, wat moet ik daar nu op zeggen, ach, de meeste Ajaxsupporters wonen tegenwoordig ook in de provincie. In het Groningse Roodeschool zal de plaatselijke Ajaxsupporter op de vraag welke voetballers in zijn of haar! top 10 staan waarschijnlijk het volgende antwoorden: Johaan Cruijff, Roonaalttt en Fraank de Boe, Jaarie Litttmaan, Mattthijss de Ligttt, Maarkoo van Baastn en zo meer. Zelfs de geboren Bellingwoldenaar, de fameuze mopperkont Jan Mulder was eens Ajacied. En als er één Nederlander is die nog steeds een vette letter T over zijn lippen laat rollen is het Jan wel.
Bestaat er ook een randstad in Hongarije? Zeker wel, maar het betreft slechts één stad en dat is natuurlijk Boedapest. Hongaarse hoofdstedelingen bechouwen een ieder die buiten de stad geboren is als provinciaal. Een Boedapester is een fővárosi hoofdstedeling , de rest is vidéki of wel plattelander. Zelfs een bewoner van de grote stad Győr waar ze Audis bouwen is in de ogen van een Boedapester een plattelander. Aan de andere kant worden snobistische arrogante vrouwelijke Boedapesters door die plattelanders Pesti picsák genoemd. De vertaling mag U zelf opzoeken.
Eigenlijk is Boedapest een aparte bubbel in de Hongaarse samenleving. De hoofdstad is tevens een soort waterhoofd van een te klein land. Dat heeft onder andere te maken met het verdrag of dictaat vanTrianon van 1920, maar daar kom ik in een ander artikel nog wel op terug. Waar op het platteland de Fideszpartij van Orbán bijna alleenheerschappij heeft bereikt is het beeld in de parel aan de Donau wat gemengder. Zoals in bijna alle grote steden in (West)Europa is het percentage van progressieven, groenen en (links) liberalen wat groter. Een Groenlinkse burgemeester zoals in Amsterdam Femke Halsema! zie ik in Boedapest echter nog niet zo snel benoemd worden en dat lijkt me op zijn zachtst gezegd ook niet wenselijk. Burgemeesters worden overigens in Hongarije democratisch gekozen en tot nu toe heeft de huidige burgemeester een mijlenverre voorsprong in de peilingen. István Tarlós is de éminence grise van de Hongaarse politiek, volgens mij is hij nog populairder dan Orbán. In ieder geval in Boedapest. Ter informatie: Tarlós is GEEN Fideszlid. ..
Hoe zit het vervolgens met de diverse dialecten die geproken worden. In Nederland is het bekendste dialect natuurlijk het Fries. Sorry, sorry, we moeten hier spreken van een officieel erkende taal. Volledig terecht overigens. Er bestaat zoiets als het HoogFries en dat betekent automatisch dat er ook Friese dialecten bestaan. Op grond van eigen ervaring kan ik bevestigen dat die verschillende toepassingen van de Friese taal inderdaad bestaan. Ik ben niet met het Fries opgegroeid maar in Dokkum wordt er met een andere tongval geformuleerd in vergelijking met pak m beet Hindeloopen, ofwel Hylpen. Maar zo hoort het ook, zoals ik zei: een volwassen taal impliceert het bestaan van dialecten.
Een Dokkummer zal een een inwoner van het Limburgse Schin op Geul in het algemeen moeilijk kunnen verstaan. Natuurlijk alleen in het geval de respectievelijke bewoners hun eigen taal/dialect spreken. Of het betreft Dokkummers en Schin op Geulenaars waarvan de ene uit Syrië afkomstig is en de andere uit het Afrikaanse Niger. Maar waarschijnlijk wonen deze immigranten in de randstad Nog een voorbeeld: Een inwoner uit het Zeeuwse Sas van Gent heeft volgens mij grote moeite om een Groningse Bellingwoldenaar te begrijpen. Behalve als de Bellingwoldenaar Jan Mulder heet natuurlijk!
In Nederland fiets je 10 kilometer op een mooi aangelegd schelpenpaadje en in het volgende dorpshuis praten ze al anders, maar de basis is altijd de Nederlandse taal. Behalve in het al gememoreerde Friesland natuurlijk. Ook Vlamingen hanteren de Nederlandse taal als basis voor hun dialecten. Er bestaat overigens een hardnekkig misverstand: veel Hongaren denken dat Vlaams en Nederlands twee verschillende talen zijn. Tja, dat denk ik ook wel eens ..Overigens bedoel ik dit niet negatief, Vlamingen zijn trouwer aan Nederlandse uitdrukkingen dan Nederlanders zelf. Tja, in Belgenland moeten de Vlamingen zich afzetten tegen die oprukkende Walloniërs, Brussel is weldra een Franssprekend bolwerk. Driewerf schande!
In Hongarije bestaan deze grote dialectverschillen niet of nauwelijks. Sterker nog, je steekt de Hongaarse grens over en in Servië, Roemenië en Slowakije blijkt dat het Hongaars veelal de gangbare taal is. Waar zou dat nu mee te maken hebben? Omdat daar etnische Hongaren wonen natuurlijk. Zoals reeds gemeld kom ik daar in een ander arikel nog op terug, zo rond 4 juni 2020. Deze dag wordt in de Hongaarse geschiedenis een interessante datum .
Anyhow, Hongaars sprekenden verstaan elkaar altijd, of ze nu met dialect spreken of niet. Bestaan er dan Hongaarse dialecten? Jazeker, Debreceners spreken toch iets anders dan inwoners van de stad Szeged, beter gezegd Szöged. De letter E in de eerste lettergreep wordt door de Szegeders steevast als U uitgesproken. Of Ö, zo U wilt. Etnische Hongaren uit Transsylvanië spreken nog wel eens op oud Hongaarse wijze, dit heeft nog steeds te maken met de gevoerde isolatiepolitiek van de moorddadige dictator Nicolae Ceauşescu. Maar Hongaren schudden meestal meewarig hun hoofd als ik vertel dat de dialectsprekende Nederlanders uit verschillende streken elkaar niet of nauwelijks kunnen volgen. Ze kunnen zich er niet eens een voorstelling bij maken ..
Nog even wil ik dialecttechnisch op Boedapest en Amsterdam inzoomen. Het Mokummers pik je er zo uit, de beroemde violist en dirigent Jaap van Zweden is en blijft een rasechte Amsterdammer. Opvallend is dat de letter Z wel bekend is in de Jordaan maar niet als zodanig wordt uitgesproken. Amsterdammers sien de son in de see sakken. Wat dat betreft bestaat er een overeenkomst met de Friezen, de Z is in het Friesche meestal ook een S klank. In zangerig uitgesproken zinnen bovendien.
Vertoevend in Boedapest herken ik meteen de pedante geaffecteerdepraat van een deel van de inwoners. Vooral bepaalde vrouwen vinden het blijkbaar gepast om overduidelijk met de Hongaarse tongue-in-cheek te communiceren. De steeds in toon afnemende intonatie is een gruwel om te moeten aanhoren, een mooi voorbeeld in deze is de Europese voorvrouw van de partij Momentum. Mevrouw Katalin Cseh heeft misschien aardige politieke ideeën hoewel ik haar daarop nog niet heb kunnen betrappen -, heeft een aardig uiterlijk en komt fris en fruitig over. Totdat ze haar mond opendoet . Één ding geef ik U op een briefje: met deze types wint Momentum geen enkele stem op het Hongaarse platteland maar daar lig ik niet wakker van hoor!
Onze Koning Willem-Alexander Haagse Willy voor intimi , dát is nu een mooi voorbeeld van iemand die Algemeen Beschaafd Nederlands spreekt. Mis! In de Hollandse elitaire omgeving waar hij regelmatig verkeert spreekt bijna iedereen met een licht geaffecteerd dialect. Inderdaad, dialect. Of het betreft een spraakgebrek, want de letter R blijken deze lieden onmogelijk te kunnen uitspreken. Let U maar eens op Maximá, als ze in het Nederlands converseert trekken haar mondhoeken automatisch naar beneden en dan heb ik het nog niet over die R. Tja, die heeft ze dus niet geleerd op de juiste wijze uit te spreken. Ik vermoed dat haar spraaklerares naar de naam NeelieSmit-Kroes luisterde .In het Spaans staan Maximás mondhoeken in een geheel andere hoek hoor!. Details, details, ik weet het, maar toch opvallend!
Femke Halsema, de Groenlinkse burgemeesteres van Amsterdam heeft nog nooit van de letter R gehoord. Als ze weer over de RRRRRRechtse partijen koeterwaalt schakel ik razendsnel over op een andere zender. Ik vermoed overigens dat Femke niet met opzet op corpsballerige wijze communiceert. Waarschijnlijk kan ze niet anders, maar dat geldt niet alleen voor haar taalgebruik Liever hoor ik op de gracht de ene Nederlander/medelander tegen de andere zeggen dat hij nog doekoe verschuldigd is aan de ander. Of die doekoe voor de gemiddelde Staphorster die dit niet begrijpt, doekoe = geld witgewassen is of niet zal me een soregg wesen. Volgens mij denkt de belastingdienst hier tegenwoordig ook zo over .
Terug naar de De Koning van het Koninkrijk der Nederlanden. Geheel zuiver ABN spreekt zelfs hij dus niet. Maar dat is ook niet erg, voor een grotendeels etnische Duitser ziet hij er gelukkig uit als een prototype kaaskop. Daar kunnen veel Hollanders zich mee associëren. Medelanders mischien wat minder ..In ieder geval zijn we er in vergelijking met Prins Bernhard van Lippe-Biesterfeld fors op vooruit gegaan. Het Koningshuis is met de huidige samenstelling om op zijn Bernhards te zeggen HAARTVERWAARMND!
Nou, hou doe hè! Moi! Oant sjen! Barew! Tot ziens! laterrrrr! ( met bekakte R uit te spreken) enne zoals Sonja Barend nog steeds de nationale rooie diva haar programma altijd afsloot: En morgen gezond weer op!
De taal van het hart heeft menig dialect.(Nicolaas Beets, Nederlands letterkundige 1814 1903)
Wordt de vredespijp dan toch gerookt? Op 19 augustus is het dertig jaar geleden dat de eerste -zogenaamde Pan-Europese picknick werd georganiseerd nabij de Hongaarse stad Sopron, gelegen op een steenworp van de Oostenrijkse grens. Recent werd bekend dat zowel Angela Merkel als Viktor Orbán acte de présence zullen geven aanstaande 19 augustus inclusief officiële toespraken en natuurlijk gaan de twee tortelduifjes gezamenlijk ter kerke. Uiteraard betreft het een oecumenische dienst. Protestanten en Rooms-Katholieken liggen Europawijd al jaren op één kussen en daar schijnt zich tegenwoordig geen duivel meer tussen te bevinden.
Waarom gaan Orbán en Merkel nu gezamenlijk picknicken? Gezellig samen op een klapstoeltje een prikkertje met kaas en een zilveruitje verorberen, vervolgens uitbuikend neervleien op een geblokt tafelkleedje dat voor de gelegenheid is uitgespreid op het klavergras. Ik zie de in het oog springende fotos in de diverse media nu al voorbijkomen. Nee, nee, deze picknick is wel wat serieuzer van aard. De festiviteit, maar eigenlijk een demonstratie werd georganiseerd door de de Paneuropese Unie. Deze club is de oudste Europese beweging die tot doel heeft Europese staten politiek en economisch te verenigen.
De beweging werd in 1923 opgericht door een Oostenrijkse graaf en is sindsdien actief. Europees/politieke relevantie heeft deze club nauwelijks maar sinds 19 augustus 1989 wordt deze unie allerwegen gezien als één van de katalysatoren van het opentrekken van het ijzeren gordijn. Albert Einstein was lid maar ook een in steen gehouwen francofiel als Charles de Gaulle. In bijna alle landen in West- en Oost-Europa zijn er afdelingen actief. De Nederlandse afdeling houdt domicilie in .. Ja waar eigenlijk? Sorry, Nederlanders zullen wel niet van picknicken houden, deze plastic picknickbeker hebben de polderbewoners aan hun neus voorbij laten gaan.
Tijdens de herbegrafenis van de vermoorde premier Imre Nagy die als één van de opstandleiders van 1956 twee jaar later op brute wijze werd opgehangen sommeerde een studentenleider, Viktor Orbán genaamd de Sovjetrussen hun biezen te pakken en eiste onmiddellijk vrije democratische verkiezingen. Plaats van handeling: Boedapest16 juni 1989. Orbáns toespraak vond dus plaats nog vóór de Pan-Europese picknick van 19 augustus 1989. Al lang was het onrustig in de Midden- en Oosteuropese satellietstaten van de afbrokkelende USSR. Toenmalig Sovjetleider Gorbatsjov meent in zijn memoires dat de ramp met de kerncentrale in Tsjernobyl 1986 de déconfiture van zijn land en invloedssferen met vliegwielwerking heeft bespoedigd.
De picknick werd onder andere georganiseerd door Otto von Habsburg-Lotharingen, de laatste kroonprins van het Habsburgse rijk. Oostenrijkers en Hongaren zouden bijeenkomen aan de Hongaarse kant bij Sopron dus en voor die gelegenheid zou het ijzeren gordijn voor een periode van 3 uur opengeschoven worden. DDR burgers waarvan er in augustus 2019 tientallen duizenden verbleven aan het Balatonmeer geloofden hun oren en ogen niet. Toch konden op die dag slechts 600 Oostduitsers de wijk nemen naar het westen, de grens ging daarna weer hermetisch dicht. Maar het spreekwoordelijke hek was van de dam en op 11 september van dat jaar ging de grens definitief open.
Toenmalig Hongaars premier Miklós Németh heeft zijn zenuwen onder bedwang kunnen houden in deze crisis. Hij was het die het aandurfde om het eerste cohort DDR-burgers ongedeerd de grens te laten passeren op die historische 19e augustus. Daarmee werd definitief de bres geslagen in het bastion van de Sovjetrussische satellietstaten, op 11 september 1989 opende Hongarije zijn grenzen definitief. een zogenaamde 9/11 day, ééntje met een ietwat andere betekenis dan de 9/11 van 2001 met als plaats van handeling New York .
En er kwam maar geen telefoontje uit Moskou. In de documentaire over voorgaande gebeurtenissen was deze zin van premier Németh veelzeggend. Op de volgende dag 20 augustus woonde hij uiteraard de officiële festiviteiten bij ter gelegenheid van dé Hongaarse nationale feestdag. Van zijn veiligheidsfunctionarissen had hij de tip gekregen om bij het spelen van het Hongaarse volkslied zijn hoofd voortdurend langzaam van links naar rechts te draaien. En van rechts naar links .Dit om te voorkomen dat eventuele scherpschutters hem zouden afknallen. Ondanks mijn opvoeding die mij tot de slotsom deed komen dat zon beetje elke goede communist een dodecommunist is wil ik voor Németh toch een uitzondering maken. Niet dat hij een held is maar in de gegeven omstandigheden heeft hij toch blijk gegeven enige moed in zijn ransel te hebben.
Overigens moet die moed enigszins genuanceerd worden, want al op 27 juni 1989 vond een interessante gebeurtenis plaats. Gezamenlijk knipten de ministers van Buitenlandse zaken van Oostenrijk, Alois Mock en de Hongaarse minister van buitenlandse zaken Gyula Horn een gat in het grenshek tussen de twee buurlanden. Bijna twee maanden vóór de datum van de Pan-Europese picknick! Ik heb een sterk vermoeden dat de machthebbers in Moskou een soort verklaring van geenbezwaar hebben afgegeven aan Boedapest. Ik kan me niet voorstellen dat de gestaalde communist Horn zonder deze hint het had aangedurfd om met een betonschaar naar de landsgrens af te reizen.
Zonder meer is Horn als foute communist te bestempelen. Afgezien van het feit dat het bijwoord fout eigenlijk overbodig is. Al die Midden-Oosteuropese politici in de koude oorlogperiode waren natuurlijk per definitie fout. Maar deze meneer heeft zich altijd op de borst geslagen als dé reformcommunist terwijl hij na het neerslaan van de Hongaarse opstand 1956 als de wiedeweerga terugkeerde in de gezuiverde partij van de landverrader, toenmalig sterke man János Kádár. Van 1994 tot en met 1998 presteerde hij het zelfs om op te klimmen tot premier in het post-communistische Hongarije. Vriend Horn was plotsklaps veranderd in een socialist van democratische snit. Ja, ja .In deze regeerperiode heeft hij Hongarije nog verder terug in de tijd geworpen. Sleutelwoorden: oud communistische vriendjespolitiek, uitverkoop van Hongarije aan multinationals, ongebreidelde corruptie, wijdverspreid moreel verval. Maar ja, met zon carrièrre heb je natuurlijk recht om gekroond te worden met de prestigieuze Karelsprijs. Toe te kennen aan iemand die zich verdienselijk heeft gemaakt voor Europese eenwording. I hold my peace .
Historisch en maatschappelijk is het een zegen dat Hongarije heeft kunnen toetreden tot de Europese familie. Vergelijken met 30 jaar geleden bevindt Hongarije zich in alle opzichten op een beter niveau. Beter? Orbáncritici denken hier nogal eens anders over maar dan geven ze toch blijk van een krakkemikkig historische memorie. En vergeet niet: de toespraak van Viktor Orbán vond plaats op 16 juni 1989, nog vóór de in het oog springende knipactie van minister Horn aan de grens. Bovendien was oppositieleider Orbán niet verbonden met de hotline Boedapest-Moskou
Ik zal de laatste zijn die beweert dat onder hopman Orbán alles koek en ei is in het tegenwoordige Hongarije. Maar in West-Europese democratieën vergeet men wel eens dat de ontwikkeling van de nog steeds ontwikkelende democratieën in Midden en Oosteuropa zich in een ander stadium bevindt. In de Benelux is de democratie te vergelijken met een volwassene die overigens al slijtageverschijnselen in zijn ruggegraat begint te vertonen. Maar in Hongarije is de democratie een 12 jarig kind dat nog steeds op zijn duim zuigt. Rome is toch ook niet in één dag gebouwd
Democratie kan niet van buitenaf op een natie worden opgelegd. Elke samenleving moet op zoek naar zijn eigen weg, en geen weg is perfect. (Barack Obama, voormalig Amerikaans president, 1961 )
Begin tachtiger jaren van de vorige eeuw bezaten relatief veel Hongaren een personenauto, maar die zagen er wel iets anders uit dan waarmee bijvoorbeeld de Westduitsers de autobahnen mee bevolkten. De autoblikken ronkten ook anders en bovendien leken de uitlaatpijpen van deze vehikels op schoornsteenpijpen van een bruinkoolcentrale uit Polen.
Het summun van communistisch autoplezier was het besturen van een Skoda of een Lada. Deze reden tenminste nog op niet loodvrije benzine en niet op een mengsel van olie en benzine waarop de twee taktTrabantjes en de Wartburgs zich bewogen. De binnenstad van Boedapest was in de tachtiger jaren van de vorige eeuw bezwangerd van een onwelriekende blauwe vergiftigende walm. De gebouwen aan de Rákoczi Út en de Andrássy út toen nog weg van de Volksrepubliek genaamd waren zonder uitzondering roetzwart geblakerd. Het was een deplorabel en depressief makend decor en één van de foeilelijke gezichten van het door de USSR gepropageerde wereldcommunisme.
Één voordeel hadden die Trabantjes bij een minimum basis aan autotechnisch inzicht wel: met panne kon je de reparatie zelf verzorgen, althans meestal. Politie en taxichauffeurs hadden een Lada tot hun beschikking, de kameraad-Hongaar die zon bak kon aanschaffen was vooral op het platteland the guy of the town. In West-Europa liet men zich meestal laatdunkend uit over deze auto van communistisch/Russische makelijk: Lada stond voor de afkorting Landdaf en daar kon je maar beter niet op de brink van het Drentse plaatsje Roden mee rondrijden. Hongaarse kopers van welk merk dan ook bestelden overigens bij het ophalen van hun nieuwe bolide meteen de volgende. Waarom? Dan had je tenminste nog de kans dat je na 3/4 jaar je auto in zou kunnen ruilen voor een nieuwe. Als de communistische vijfjarenplannen tenminste werden opgevolgd. Tja, ook die vijfjarenplannen waren immers niet in steen gehouwen .
In de Sovjetunie waar de Lada werd/wordt geproduceerd lag de nadruk in de koude oorlog op het produceren van materieel oorlogstuig. In de Russische autofabrieken probeerde men de stijgende vraag bij te houden, maar na het assembleren van een nieuw type Lada bleek bij nadere beschouwing van de technici regelmatig dat er tanks van de productielijn gerold waren. Dit is een variatie op een Oost-Europees mopje maar het is al met zoveel grappen: ze bevatten vaak een kern van de waarheid ..
Tegenwoordig zijn de statusgevoelige Hongaren idolaat van ietwat andersklinkende automerken: BMW, Audi, Mercedes. Zon oerlelijke grootste SUV versie van BMW is de natte droom van de Hongaarse man. Daarmee laat je zien dat je beter, mooier, groter en slimmer bent dan die arme plattelander met zijn derdehands Mazda of aftandse Trabant. Trabant? Rijden die nog rond dan? Zeker wel, maar de twee taktmotoren zijn er vaak uitgehaald en gewisseld voor een vierdehands benzinemotor. En zo hebben die lichtgewicht polyesterautootjes accelaratievermogen gekregen waar menig statusgevoelige Mercedeschauffeur nog jaloers op kan zijn ook!
De auto is en blijft een statusobject, ook in Nederland. Maar is in het polderlandje die bolide vaak de verlenging van het het mannelijk lid, in Hongarije is een BMW SUV versie een enorme opgezwollen verlengde fallus in continue staat van erectie, uiteraard met behulp van een dosis Viagra. Maatschappelijke status wordt in Hongarije vaak beoordeeld op basis van het autootje. In Nederland is dit in bepaalde kringen ook het geval, hiernaast is het beeld van de auto in Nederland als statussymbool diverser.
De BMW SUV wordt in de meeste grachtengordels en daar zijn er veel van in Nederland hoor! als een verfoeilijk vertoon van slechte smaak gezien. En dan heb ik het nog niet eens over de milieuargumenten die grachtengordelaars steevast in hun biologisch geproduceerde rugzak hebben. Als je dan toch een auto moet besturen moet deze natuurlijk volledig elekrisch voortgedreven zijn. De gemeente Amsterdam heeft onlangs bepaald dat de hoofdstad vanaf het jaar 2030 vrij dient te zijn van die afschuwelijke diesel/benzinemotoren. 2030? Die linkse Amsterdamse politici beginnen op de Chinese president-tiran Xi Jinping te lijken. Ik kan de volgende motie van de Amsterdamse gemeenteraad reeds dromen: Amsterdam dient in het jaar 2050 maximaal 50 slagers binnen haar gemeentegrenzen toe te staan met als doel de vleesconsumptie te beperken. Femke Halsema zie ik al door emotie overmand instemmend knikken bij zoveel wijsheid van haar gemeenteraad. Xi Jinping overweegt al een ansicht naar de gemeenteraad te sturen met de volgende tekst: ziet U wel kameraden, eeuwig durende macht is wel degelijk mogelijk!!!
In Nederland dreigt de romantiek van het chauffeuren volledig te verdwijnen, wat moet er van de vroem vroem partij van premier Mark Rutte worden? Enthousiast verhaalde onze premier dat er al elektrische autos bestaan die binnen 5 seconden naar een snelheid van 100km/h accelereren. Dat is goed nieuws voor ons VVDers meldde Rutte, want wij blijven van het vroem vroem geluid houden. Tja, maar met die overigens vaak afschuwelijk slecht gedesignde elektrieken bakken Tesla! blijft er een miniscuul probleempje over: een vroem vroem geluid produceren deze niet. Daarom mijn gratis tip aan Tesla- en raketproducent Elon Musk: bouw een softwareprogramma in die afschrikwekkende Tesla dat bij acceleratie een knetterend geluid verzorgt. Surrogaat? Ach, we leven toch al in een virtuele wereld ..
Als ik boodschappen ga doen ga ik met de auto, omdat ik niet van die vieze uitlaatgassen in wil ademen. (Theo Maassen, lolbroek 1966 -)
De Hongaarse filosofe Agnes Heller is vorige week, ze was 90, overleden. Met haar verliest premier Viktor Orban een verbeten vijand. Heller had het als linkse dissidente tijdens de communistische periode erg moeilijk gehad, onder Orban was dat niet veel beter.
Agnes Heller heeft destijds nogal wat linkse jongeren beïnvloed met haar ideeën over marxisme en democratie. Het boekje dat ze samen met haar man, Ferenc Feher, schreef in het Frans Marxisme et démocratie (ed. Maspéro, 1981), stond in veel boekenkasten. Het staat er bij mij nog altijd.
De ondertitel zei veel: Au delà du socialisme réel het reële socialisme was de benaming die de bureaucraten voor hun eigen systeem hadden bedacht. Het waren scherpe marxistische analyses van die bureaucratische systemen zoals ze dat in Hongarije meemaakte.
Met Heller verdwijnt een van de laatste figuren van de zogenaamde School van Boedapest rond de marxistische filosoof Georg Lukàcs (1885-1971).
Tirannen
Heller was de voorbije jaren druk in de weer tegen wat ze de nieuwe tirannen, zoals Orban, noemde. We moeten alle oude categorieën laten vallen, de wereld is zodanig snel aan het veranderen, we moeten de wereld zien zoals hij is Stalinisme, fascisme, nazisme zijn begrippen uit het verleden, zei Heller. We staan nu tegenover tirannieën die zich installeren via het algemeen stemrecht, in samenlevingen die aan bloedarmoede lijden. We zitten in veel landen, zoals Hongarije, Turkije, Polen, Rusland met moderne tirannen die gekozen en herverkozen worden.
Haar overlijden werd bekendgemaakt door de Hongaarse Academie van Wetenschappen. De voorbije maanden heeft Orban het heel erg gemunt op de academische wereld die hij ook, na onder meer de media- en kunstwereld, onder de knoet wil krijgen
In the 15th century, the expansion of the Ottoman Empire started to worry the West. Some wanted Hungary to stop the Turks. However, it became clear at the end of the 1440s that Hungary could not do the job on their own. Help in any shape or form, from any direction, meant a lot.
Pope Callixtus III was elected in 1455. He was aware that if the Ottomans managed to march through Hungary undefeated, Vienna, as well as Rome, would not be safe from the danger of being conquered, either. Therefore, Pope Callixtus III did everything in his power to unite Christianity and stop the Ottoman advances, reports 24.
Unfortunately, he did not win the support of France, Britain, or Italy.
So, he turned to God and issued a papal bull ordering churches to chime the bells each day, praying for the victory of the Hungarians. According to his request, church bells should be rung three times every half hour between 3 pm and 6 pm, and every Christian soul should say the Angelus prayer three times.
On July 4th, 1456, the fateful siege began in Nándorfehérvár (Belgrade). Just three weeks later, on 22 July 1456, János Hunyadi, Mihály Szilágyi, János Kapisztrán, and their Hungarian and Serbian soldiers gloriously defeated the Ottoman army. The good news reached Rome on 6 August. The pope rejoiced in it, evidenced by the fact that he declared August 6th to be the commemoration of the victory, and the Feast of the Transfiguration is celebrated each year on this day.
Therefore, the original purpose of the bells chiming was to pray for Hungary. After the victory, the prayers for mercy turned into expressing gratitude.
Noon bells
However, all this does not explain the story behind the noon bells of today. For that, we have to look back to the 1414-18 Council of Constance. It was decided there that bells should be rung every Friday at noon in memory of the sufferings of Jesus Christ.
In 1500, when the Christian world had to face serious Ottoman threat again, the two events were connected by Pope Alexander VI. He reinforced the commemoration of the siege of Nándorfehérvár, and he extended the Friday bells to be rung every day of the week at noon.
So, church bells have rung for Hungary ever since 1456, commemorating the heroism of Hungarian and Serbian soldiers. Since 1500, the church bells commemorate it every day at noon, all over the world.
Als Hongaarse Zomerdestinatie is het Balatonmeer de meest poulaire. Het ondiepe meer heeft als het grootste van West- en Middeneuropa al jaren een (inter)nationale aantrekkingskracht, In de jaren 70 en 80 van de vorige eeuw was het dé zomerbestemming voor DDR burgers/kameraden die aan de Balatonoevers hun familieleden uit West-Duitsland konden ontmoeten. En het was dé bestemming van kamperende Hollanders die vooral aangetrokken werden door de goedkope campings en diners in eenvoudige strandrestaurants waar een 5 koppige familie in 1975 maximaal 20 gulden kwijt was. Ja, hoor je dat GeertWilders? 20 NEDERLANDSE GULDENTJES, inclusief meerdere pálinkas en potten bier. Zou onze Geert in die tijd op een FKK camping reeds kennis hebben gekregen aan zijn huidige Hongaarse vrouw? Wie zal het zeggen? In ieder geval staat de afkorting FKK voor Freie Körper Kultur. Daar waren die Oostduitsers een grote fan van, de Balaton was vergeven van Deutsche Volksleute die met hun hele zakie in het nakie rondstapten. Maar Geert wellicht niet hoor!!!!!
Goed, laten we eens een vorkje prikken aan het Balatonmeer. Tegenwoordig kun je in luxe Italiaansachtige etablissementen mozzarellasalades, spaghettis met allerhande zeebanket, tiramisù en wat al niet meer laten aanrukken. Of Servischepljeskavica gelardeerd met op kroatische leest gekruide wostjes met Italiaans ijs na én altijd met echte Italiaanse espressokoffie. Van de firma Illy bijvoorbeeld alhoewel dat van oorsprong een Hongaars familiebedrijf was. Van Ferenc Illy geboren in Temesvár, voor de Eerste Wereldoorlog nog in Hongarije gesitueerd. En altijd kunnen we afsluiten met het Griekse degestief Metaxa.
Maar gelukkig zijn er nog genoeg eenvoudige eethoekjes waar je het traditionele Balatonmenu kunt bestellen. Kom maar op met die menukaart, meneer de ober! Eerst bestellen we in de hitte maar eens een grote pul bier. In de vorige eeuw tapten de Hongaren bier met een soort benzinepompspuit. Grote bladen met ouderwets aandoende pullen werden op deze manier gevuld. Verschraald bier kwam je in de jaren zeventig niet tegen .Tegenwoordig moet je niet vreemd opkijken als je in een achteraf tentje van een vers getapt Belgisch fruitbiertje kunt genieten.
Natuurlijk bestellen we een forse lángos, de Hongaarse pizza. Een bol deeg wordt in melk gebadderd, platgemasseerd en daarna in meestal zonnebloemolie gefrituurd. Toen het leven nog simpel en weinig keuzerijk was bestonden er twee opties: of U koos voor een lángos die gezouten was óf U nam diezelfde lángos met een knoflookoliemengseltje netjes met een kwastje aangebracht. Tegenwoordig zijn de mogelijkheden legio, net als bij pizzas neemt u de garnering die gewenst wordt geacht. De all time favorite van de Hongaarse lekkerbek ook ik schaar mezelf in die categorie ziet er als volgt uit: gezouten, met knoflooklaag, een flinke dot tejföl Hongaarse zure room -, uitgebakken spekjes en een flinke lading gesneden rode uitjes. Eventueel kunnen de echte diehards nog kiezen voor een extra portie geraspte kaas.En nog een prettige dag voor Uw kranslagaderen zal de huisarts erbij vermelden ..Het zal U waarschijnlijk niet verbazen dat Duitsers tevens gek zijn op deze lekkernij, in de Duitse taal Fladen genaamd. Vind ik overigens niet echt schmackhaft klinken
Na de Lángos nemen we eerst maar eens iets lichters. Wat dacht U van een lekkere al weer gefrituurde Balatoni Hekk. In een knapperig jasje gewikkeld is deze vissoort mits vers uit de frituur best te hachelen. Écht vers kan de Hekk Heek in het Nederlands nooit geconsumeerd worden, want het betreft een zeevis. Dat weten veel toeristen overigens geenzins en dat geldt zelfs voor een aantal Hongaren. Ik vermoed dat deze laatste onwetenden één op één supporters zijn van ene Ferenc Gyurcsány maar ik kan het mishebben hoor! De Hekk is zon beetje het Nederlandse lekkerbekje, maar wel iets massiever en vetter. Tja, wat U dan gedacht?
Na het vegetarische deel van de maaltijd schakelen we weer over op de vleeseet modus. Met klakkende tong van de klophonger bestellen we een bord met een paprikakolbász of kolbice zoals geschreven voor toeristen en een véres hurka. In goed Nederlands: een smakelijke vette paprikaworst en een bloedworst gefabriceerd uit varkensorgaanvlees. Goed bereid is de Hurka lekkerder dan de Schotse variant, de haggis. Behalve als U een Schot bent natuurlijk. flink gezoute pommes frites erbij met scherpe paprikapasta erős pista en geraspte mierikswortel op een kledder scherpe mosterd. Inmiddels drinken we rode wijn besteld in een literkan, sorry besteld in 2 literkannen, we zouden eens droog komen te staan!
Als dessert tovert de huisober een groot bord inclusief eetlepel met Somlói galuska Somlauer op tafel. Sponscake met chocoladesaus overgoten, ook hier weer, mits vers geserveerd een lekkernij, om je vingers bij op te eten. Natuurlijk getooid met een flinke schuimkraag slagroom, om het broodnodige cholesterolniveau op niveau te houden. Als natje sluiten we af met een paar flinke neuten szilvapálinka pruimengedistilleerd van zon 50% alcohol en misschien nog met een kopje hartslag, een dubbele espresso.
Als kroon op de avond duiken we nog even het warme Balatonmeer in en krijgen een pijnlijke grimas in het gelaat vanwege opkomende maagkramp. Redding biedt een net aanmerend schuitje met aan boord liederlijk dronken Duitsers uit de (oost)Duitse stad Dresden. Het lukt deze lieden ook nog om U aan boord te hijsen. Ja, hijsen, daar gaat de avond mee verder, want de uitzinnige Dresdenaren verplichtten U om een fles omwelriekende weissenkorn aan de mond te zetten. U wordt wakker als de diensdoende ziekenhuisdokter van de detoxafdeling U hoofdschuddend voorhoudt dat U in plaats van die bocht beter wat anders had kunnen consumeren. Wat?
Unicum, het beste alcoholische bitterdrankje van de wereld: in kleine hoeveelheden een medicijn, in grote hoeveelheden een geneesmiddel. Een oud Hongaars gezegde dat ver terug gaat .
De Duitse auto-industrie heeft het zwaar, en daar heeft Hongarije het meeste last van
Bron: Trouw
De Hongaarse premier Viktor Orban bezoekt de Mercedes-fabriek in Kecskemet, 90 kilometer onder Boedapest. Beeld REUTERS, Laszlo Balogh
De Duitse auto-industrie heeft het zwaar. Hongarije lijdt daar het meeste onder. Het land is economisch afhankelijker van Duitse autobedrijven dan Duitsland zelf.
Rond de Oost-Hongaarse stad Debrecen worden momenteel miljoenen gestoken in wegen en spoorwegen. Aanleiding: een nieuwe BMW-fabriek die duizend arbeidsplaatsen naar de arme regio moet brengen. De eerste steen moet dit jaar worden gelegd. Maar de Duitse auto-industrie heeft het moeilijk en dat is geen goed nieuws voor Hongarije, dat economisch nog afhankelijker is van Duitse autobedrijven dan Duitsland zelf.
Volgens het Duitse Handelsblatt aarzelt BMW nu over de Hongaarse nieuwbouwplannen. Het bedrijf ontkent dat en in Debrecen gaan de voorbereidende werkzaamheden van de gemeente gewoon door, waaronder de aankoop van een bedrijfsterrein van 400 hectare. Maar BMW kampte vorig jaar wereldwijd met teruglopende vraag, met dalende winst en aandelenkoersen en recent eisten de hoofdaandeelhouders een totaal nieuwe bedrijfskoers. Dat zet ook eerdere investeringsbeslissingen op de tocht.
Een andere Duitse autofabrikant, Mercedes, kondigde in mei al aan dat de uitbreiding van een fabriek in het Hongaarse Kecskemét voorlopig wordt uitgesteld. Ook daarmee was een miljard euro gemoeid en het wegvallen daarvan zet de Hongaarse groeiprognose van 3,6 procent op losse schroeven.
Belangrijkste exportproduct
Autos en auto-onderdelen zijn Hongarijes belangrijkste exportproducten. In topjaar 2017 waren Mercedes, Audi, General Motors, Suzuki en hun toeleveringsbedrijven met een gezamenlijke omzet van ruim 25 miljard euro goed voor zon kwart van het Hongaarse bruto nationaal product. Al met al werken er ruim 170.000 mensen in de sector.
Die cijfers zijn vooral opmerkelijk, omdat Hongarije in de communistische tijd als vrijwel enig Oost-Europese land geen eigen auto-industrie had. Dat veranderde in de jaren negentig, dankzij lage lonen, ruime aanwezigheid van goed opgeleide arbeidskrachten en aantrekkelijke belastingvoordelen. Ook voortvarende investeringen in het verouderde wegennet maakten het land interessant voor productiebedrijven.
Premier Orbán vindt productiebedrijven belangrijker voor de economie dan diensten en services. Dat heeft hij vanaf het moment dat hij aan de macht kwam, duidelijk gemaakt. Terwijl buitenlandse investeerders in de dienstensector te maken kregen met extra belastingen en staatsovernames, worden autoproducenten warm onthaald. Zij kunnen rekenen op een financiële voorkeursbehandeling en op ruimhartige steun op andere terreinen. Zo zei minister van buitenlandse zaken Péter Szijártó vorige maand dat Hongarije geen EU-milieumaatregelen steunt die de auto-industrie schaden.
400 uur per jaar overwerken
Toen de regering vorig jaar een wet invoerde die het mogelijk maakt werknemers 400 uur per jaar te laten overwerken en hen daarvoor pas na drie jaar uit te betalen, veronderstelden veel oppositiepartijen en vakbonden dat die wet op verzoek van BMW tot stand was gekomen. Maar BMW ontkent er iets mee te maken te hebben, en ook Audi heeft de nieuwe overwerkregeling niet opgenomen in de cao van dit jaar.
Ze hebben juist enorm last van arbeidstekorten door de vergrijzing en vertrek van goed opgeleide werknemers naar beter betalende EU-landen. Dat heeft de afgelopen jaren voor een enorme braindrain gezorgd. In een enquête van PwC meende 78 procent van de werkgevers uit de autosector vorig jaar dat die arbeidstekorten hun groei bedreigen.
Om de tekorten op te vangen, haalt de helft van de ondernemingen arbeiders uit het buitenland, vooral uit de buurlanden. De autobedrijven zeggen ook meer heil te zien in verbetering van werkomstandigheden en loonsverhogingen, om zo te voorkomen dat goed opgeleide arbeidskrachten vertrekken.
Robotisering
Daarnaast is robotisering ook in het goedkope Hongarije voor autobedrijven het antwoord op de arbeidstekorten. De uitgestelde uitbreiding van Mercedes in Kecskemét had s werelds eerste full-flexfabriek moeten opleveren, waar op bestelling willekeurig ieder model in kleine aantallen geproduceerd zou kunnen worden. Zulke fabrieken hebben minder, maar wel hoger opgeleid en beter betaald personeel in dienst.
Ironisch genoeg kan dat er volgens deskundigen toe leiden dat Hongaarse jongeren die nu naar het buitenland gaan, vaker thuis blijven, omdat ze daar straks ook goed betaald, interessant werk kunnen vinden. Aan de andere kant: als het salaris minder telt, wordt het voor Duitse bedrijven makkelijker om gewoon in Duitsland te blijven.
Als je in Boedapest op de bus stapt is er behalve de fel gekleurde stempelautomaat geen ander signaal dat je een plaatsbewijs moet tonen. De chauffeur van de bus houdt zich niet met de kaartjescontrole bezig. Hij blijft geconcentreerd op het overig verkeer om weer zo snel mogelijk te vertrekken naar de volgende halte. Er wordt vanuit gegaan dat je na het instappen als passagier behendig genoeg bent om je snel te fixeren aan plafond of aan één van de verticale stangen. Het aantal zitplaatsen is beperkt. Ook bij vrije plaatsen blijven veel passagiers trouwens liever staan.
Het openbaar vervoer is snel en voortreffelijk geregeld in deze stad. Goedkoop, effectief en met korte wachttijden.
Nog een verrassing: 65plussers uit Europa betalen niets voor hun vervoer in Hongarije. Hoogstens wat reserveringskosten. Mooi meegenomen voor de rijkere westerlingen maar onverstandig voor de economie van dit land.
Sporadisch vinden controles op kaartjes of leeftijd plaats. En ik heb de indruk dat de vangst na een controle bij illegaal vervoer gering is. De betrapte is meestal een argeloze jonge toerist. Dat moet met zelfdiscipline van de stadsbewoners en de geringe kosten voor openbaar vervoer te maken hebben.
Bij metrostations staan altijd wel een paar vriendelijke controleurs bij de ingang naar de treinen. Hun werk is duidelijk als een sociale bijdrage aan de maatschappij bedoelt. De goedaardige mannen en vrouwen wachten je op in aan hen door de overheid uitgedeelde uniformen. Deze zouden een zekere gewichtigheid moeten geven aan hun functie maar omdat dit tenue meestal te groot uitvalt zien de controleurs er in plaats van gewichtig nogal koddig uit.
De mannen en vrouwen zitten meer om een praatje verlegen dan dat zij je bars vragen naar een vervoersbewijs. Braaf wordt dit door iedereen getoond en als de metro binnenrolt zetten zij een stapje opzij. Niemand zal de metro missen vanwege een controle.
Ook valt mij op dat de normaal rustige Hongaarse passagier assertief kan reageren als haar of zijn vervoer onderbroken wordt bij het niet hebben van het juiste vervoersbewijs. Na een stortvloed van verontschuldigende argumenten stappen ze zonder kaartje in de metro, de controleur wordt beterschap beloofd, die daarna berustend achterblijft. Bij de metro hebben zij in ieder geval niet allemaal het gezag dat nodig is voor deze functie.
Het posten bij de ingangen van een metrohalte is trouwens geen ongekend genoegen. Het tocht er altijd en vooral swinters staan de mannen en vrouwen te vernikkelen van de kou. Bij het station DeákFerenc tér trof Zsuzsanna een totaal verkleumde controleur aan. Een iele man, wat zijn geleende maar veel te grote jas nog eens accentueerde. En zonder muts, wanten of warme sjaal. Daar had hij geen geld voor was het antwoord op haar bezorgde vraag naar zijn welbevinden.
Hij deed dit werk elke dag maar op deze plek pas de volgende week weer.
Een week later stond mijn vrouw de goede man een warme sjaal om te knopen. Samen met een nieuwe muts en een paar wanten. Zijn dank was groot. Wel zelf dragen en niet verpatsen hoor!
. Bij het kopen van deze eenvoudige bescherming tegen de kou vertelde Zsuzsanna de ware reden van haar koop tegen de verkoopster. Zij wilde de maat weten en die moest ze echter schuldig blijven. De verkoopster was stellig, zoiets zou zij nooit doen voor een controleur. Zij hield er niet van gecontroleerd te worden en voelde geen enkele zorgzaamheid voor zon beambte. Meewarig overhandigde zij het bonnetje.
De mogelijke teleurstelling voor ons kwam een paar dagen later bij een ander metrostation. Toevallig troffen wij dezelfde man aan en helaas weer alleen in zijn ruime jas. Hij had de wanten, muts en sjaal achtergelaten in zijn locker omdat het niet zo koud was die dag, zei hij.
Nu voelde ik mij een beetje de controleur van de controleur. Ik had mij wel dik aangekleed die dag.
Zsuzsanna geloofde de man op zijn woord maar ik had er geen goed gevoel over.
In de Hongaarse samenleving acht men het controleren van elkaar niet echt nodig blijkbaar.
Bij het tonen van goedgevigheid zitten altijd twee kanten. De motieven van de gulle gever komen niet altijd overeen met hoe de immer dankbare ontvanger met het cadeau omgaat.
In Leiderdorp werd een grote actie opgestart voor de restauratie van een christelijke kerkje in de jaren negentig in het Õrsi gebied in Hongarije.
En natuurlijk omvatte de inzamelingsactie, op eigen initiatief, ook die van gedragen kleding voor de veronderstelde arme dorpsgemeenschap.
In het Westen waren de ideeën over Oost-Europese armoede zo kort na de politieke omwenteling in 1989 altijd stellig. Mensen zijn er vast te arm om fatsoenlijke kleding te dragen.
Het achterstallig onderhoud van het kerkje werd dank zij de gulle giften snel ter hand genomen.
Om de geslaagde restauratie te vieren werd een klein committee van de christelijke Leiderdorpse gemeenschap naar Hongarije uitgenodigd. Zsuzsanna werd gevraagd om hen als tolk naar het platteland te vergezellen.
Onderweg in de auto werd zij uitvoerig voorgelicht over alle barmhartigheid van de kant van de schenkers en gezellig keuvelend naderden zij de eerste landerijen rond het dorp. De akkers en boomgaarden stonden er erg mooi bij zo in het midden van de zomer. Armoede was wel het laatste waarmee je dit tafereel zou associëren.
Het lag er allemaal wel erg liefelijk bij vonden de passagiers.
Zie jij ook wat ik zie vroeg de vrouw aan haar Willem. Is dat niet jouw gegeven kostuum?
En Els, zie ik daar niet jouw prachtige bontmantel, waar je nog een traantje om gelaten hebt? In Nederland kon een bontjas in die tijd -echt- niet meer.
De vogelverschrikkers, altijd vertrouwde figuren tussen het Hongaarse gewas, stonden er dat jaar in Õrsi inderdaad erg mooi bij in hun gedateerde kleding.
De enigszins teleurgestelde schenkers van dit alles werden groots onthaald bij het prachtig gerestaureerde kerkje. Overvloedig gedekte tafels met plaatselijke lekkernijen en zelfgestookte sterke drank. De bewoners hadden zich extra mooi aangekleed en de samenwerking met de Leiderdorpse christenen werd groots gevierd tot in de kleine uurtjes.
De andere dag werden ook de vogelverschrikkers stilletjes uitgezwaaid en werden door de -goeie gevers- direct plannen gesmeed voor een tweede huisje in dit gebied.
Zoveel vriendelijkheid, rust en natuurlijke rijkdom als hier kwam je in het Westen echt niet meer tegen vond men.
Zieltjes winnen en territoriumwinning, maar ook teleurstelling gaan helaas vaak samen.
Akasztó: Gólya roadshow - Het ringen van jonge ooievaars - het programma op 13 juni
Akasztó: Zoals elk jaar worden de jonge ooievaars geringd in hun nest door mensen van MME (Het Hongaarse Natuurpunt en/of Vogelbescherming) en het Nationaal Kiskunsági Park
Het verdrag van Trianon (1920) of het verdriet van Hongarije
Het vredesverdrag van Trianon, het grote verdriet van Hongarije.
Tot 1920 was het oude Hongarije een multiculturele staat, die uitblonk in haar diversiteit. Ho...ngarije werd bevolkt door: Hongaren, Slowaken, Roemenen, Serviërs, Ruthenen, Kroaten, Serven, Slovenen, Duitsers, Joden, Zigeuners, en enkele kleine etnische groeperingen zoals Polen, Tsjechen, Grieken, Armeniërs en Italianen. Het was een maatschappij, die zich in diversiteit haast kon meten met het New York of Amsterdam van vandaag. Al deze volkeren leefden vreedzaam naast elkaar, aangezien het historische Hongarije vanaf haar eerste koning, de heilige Stefan het principe van diversiteit en meertaligheid had omarmd. Hongarije was tot 1920 een multiculturele staat.
Helaas kwam daar op 4 juni 1920 verandering in. de dag dat het verdrag van Trianon werd ondertekend. Dit vredesdictaat werd afgedwongen door de overwinnaars van de eerste wereldoorlog in het paleis van Versailles. Het multiculturele Hongarije werd verdeeld in verschillende stukken en er werden dwars door families, dorpjes, regios en economische eenheden grenzen getrokken die nooit eerder in de geschiedenis hadden bestaan.
Deze opgedeelde maatschappij, die 2/3 van haar grondgebied verloor was destijds haar tijd te ver vooruit als multiculturele staat. Door deze vrede ontstonden er kunstmatige natie staten, die nooit eerder hadden bestaan en die niet levensvatbare bestuurlijke gebieden bleken te zijn zoals Tsjecho-Slowakije en Joegoslavië. Staten die later met veel geweld uit elkaar zouden vallen en Europa nog een tweede keer grotendeels zou veranderen. Omdat vele Hongaren plots in een vreemd land woonden ontstonden er vluchtelingenstromen richting moederland. Duizenden leefden in Hongarije in erbarmelijke toestanden tot in leegstaande treinwagons. Bittere armoede ontstond. Deze schrijnende toestand leidde later tot het ontstaan van de zgn. "treinkinderen". Duizenden arme kinderen kwamen richting Nederland en Vlaanderen voor een deugddoende vakantie (uitsluitend op uitnodiging van kerken). Velen bleven, huwden, werden geadopteerd. Dit tussen 1924 en 1927. Dit fenomeen leeft voort in het collectieve geheugen van Vlaanderen en Nederland
4 juni zal dus voor vele Hongaren een dag blijven van nationale rouw, van treuren om het grote verlies en het herdenken van hoe groots Hongarije ooit was Enkele jaren geleden werden in vele steden en dorpen Trianon-monumenten opgericht ter herdenking van deze gebeurtenis. Daarenboven worden in vele dorpen en steden herdenkingsmomenten georganiseerd, ook in Akaszto.
Hongarije, waar de meiboomplanting nog in ere wordt gehouden - Bron: Hongarije Natuurlijk
Hongarije blijft een land waar tradities hun waarde behouden en in ere gehouden worden. Zo wordt er in vele dorpen nog een meiboom "geplant". Soms op het dorpsplein, soms op privé grond, waar een huwbare dochter is
Een meiboom is een versierde paal of boom of een forse tak van een boom. In Hongarije worden de meeste bomen versierd met kleurrijke linten. Het oprichten van de boom gaat gepaard met verschillende rituelen, die kunnen verschillen per gebied. De boom wordt vaak geplant op 1 mei, of op de vooravond daarvan. In sommige dorpen zijn er optochten waarbij de boom vervoerd wordt met één of meerdere versierde meiwagen, vergezeld van de plaatselijk muziekband. Soms worden er ook lege wijnflessen in opgehangen
Vaak wordt er rond de boom ook gedanst. Zo is er de dans waar de meisjes rond de meiboom dansen en de meigraaf zijn krans werp. Zij die de krans vangt wordt dan de meikoninging van het jaar.
Een andere gewoonte is het meiboomklimmen. Soms om de touwen te verwijderen die zijn gebruikt om de meiboom op te richten, in andere gevallen moet het voorwerp op de meiboom rondgedraaid worden om geluk te brengen.
De 1 mei viering is in vele dorpen een hoogtepunt, een dag die samen gevierd moet worden met de gemeenschap en heel vaak worden er dan ook andere activiteiten georganiseerd voor de májalis.
Na de val van het communisme ging Hongarije aan het aardgas. Maar buiten de grote steden wordt nog steeds op grote schaal hout gestookt. Met alle gevolgen van dien.
Het is vroeg in de ochtend en in Penc, een dorp van 1500 inwoners drie kwartier rijden van Boedapest, gaan de kachels aan. Uit bijna iedere schoorsteen rijst een rookpluim op. Het dorp ligt in een kom, de rook blijft goed hangen. Belicht door een laag winters zonnetje oogt het haast romantisch. Jó levegö, goede lucht, zei buurvrouw Veronika Uhlar toen we jaren geleden een weekendhuis op het platteland kochten. Ze is de enige niet, veel dorpsbewoners zijn ervan overtuigd dat hun lucht veel beter is dan die in de grote stad. Ten onrechte, ten minste in de winter. Dan is de hoeveelheid fijnstof in dorpen soms vier keer zo hoog als op de Muzeum körút, een drukke verkeersader in het centrum van Boedapest.
Hongarije behoort, samen met andere voormalige Oostblok-landen, tot de landen met de hoogste luchtvervuiling in Europa. Volgens cijfers van het Europees Milieuagentschap (EEA) leidde dat er in 2017 toe dat 14630 Hongaren vroegtijdig overleden. Ze stierven gemiddeld 22 maanden eerder dan normaal. Alleen Bulgarije, Tsjechië en Letland scoorden nog slechter. Ter vergelijking: in Nederland, dat ook slecht scoort op het gebied van luchtkwaliteit, stierven in dezelfde periode 11990 mensen vroegtijdig aan de gevolgen daarvan. Hun leven werd gemiddeld met een half jaar bekort. Nederland telt zeven miljoen inwoners meer dan Hongarije.
Fijnstof
Vorig jaar stapte de Europese Commissie naar het Europese Gerechtshof vanwege de laksheid van Hongarije (en vijf andere EU-landen) bij de aanpak van het probleem. Gelijktijdig daagden Hongaarse milieuorganisaties de gemeente Boedapest voor de rechter vanwege het uitblijven van maatregelen tegen luchtvervuiling. De stad heeft inderdaad een enorm smogprobleem. Maar het hoge sterftecijfer wordt minder door stedelijke smog veroorzaakt dan door de luchtvervuiling op het platteland. Fijnstof is een belangrijke oorzaak en het ministerie van landbouw erkende vorig jaar dat houtkachels en het illegaal verbranden van huisvuil daar de voornaamste bron van zijn.
Smerige stookpraktijken zijn niet alleen s winters een probleem. Veel dorpen zijn op sommige zomerdagen gehuld in rook
Vrijwel heel Hongarije kreeg na de val van het communisme aardgas. Maar buiten de grote steden wordt nog steeds op grote schaal op hout gestookt. De laatste jaren is het gebruik zelfs weer gestegen, omdat gas voor veel mensen te duur is. Op het erf van onze buurvrouw, een weduwe van in de zeventig, liggen vele kubieke meters verzaagde boomstammetjes. Haar kleinzoon komt af en toe langs om ze tot stookklare blokken te verhakken. Iedere ochtend stookt ze er het witgeëmailleerde, houtgestookte fornuis in haar lage keuken mee op dat zowel voor verwarming als om te koken wordt gebruikt. Ze heeft gaskachels in de rest van het huis, maar daar komt ze zelden en die steekt ze dus niet vaak aan. Ze stookt alleen hout.
Dat laatste is niet vanzelfsprekend. Hoewel Hongarije geen eigen bruinkool heeft, wordt er jaarlijks zon 350 duizend ton van deze vervuilende brandstof verstookt. Hout is in principe schoner, al gebruiken veel mensen met name versgekapt, vochtig hout dat minder warmte geeft en veel meer rookt dan droog hout. De Levegö Csoport (Luchtgroep), een milieuorganisatie die zich sinds dertig jaar inzet voor schone lucht in Hongarije, pleit dan ook voor een wettelijke verplichting aan houthandelaren om hun brandhout te laten drogen. Maar uit onderzoek van de Luchtgroep blijkt dat een op de drie Hongaren naast hout talloze andere zaken in hun kachel stoppen: van plastic flessen en oude kleding tot bouwafval en kleingeslagen meubels. Als het maar brandt. In sommige delen van het land gaat de hoeveelheid afval die wordt opgehaald s winters met een derde omlaag, zegt Luchtgroep-directeur András Lukács. Hij noemt het een milieuramp in de kachel.
Voor de allerarmsten is het de keuze tussen kou lijden of afval verbranden. Gas is te duur, brandhout ook. Maar armoede als factor wordt overschat, zegt Lukács. Veel mensen willen gewoon geld besparen. Wie bouwafval verbrandt, slaat twee vliegen in één klap: je hoeft geen brandstof te kopen en bespaart bovendien afvoerkosten. Veel mensen weten niet eens hoe schadelijk dat is.
Oude autobanden
Dat probleem wordt ook door het ministerie van landbouw onderkent. Er zijn plannen voor een voorlichtingscampagne, maar Lukács heeft daar weinig verwachtingen van. Er wordt veel te weinig geld voor uitgetrokken, zegt hij. Daarom is de Luchtgroep een eigen campagne Schoon Stoken begonnen. Een van de boodschappen: wie illegaal afval verbrandt, riskeert een forse boete van een half miljoen forint (1500 euro).
Smerige stookpraktijken zijn niet alleen s winters een probleem. Veel dorpen zijn op sommige zomerdagen gehuld in rook. Dan wordt het tuinafval verbrand. Officieel is dat verboden, net als de wijdverbreide, zeer rokerige praktijk om stoppels en onkruid op akkers en bermen af te branden. Maar gemeenten kunnen lokaal ontheffingen afgeven, en dat gebeurt massaal.
Ook onze buurvrouw verbrandt haar onkruid en afgevallen loof. Haar dochter heeft een composthoop en heeft geprobeerd haar moeder te overtuigen dat ook te doen. Dat levert goede aarde op, hè? vraagt de buurvrouw, maar ze heeft geen idee hoe ze dat composteren zou moeten aanpakken. Dus belanden haar bladeren, net als die van de meeste buren, in het vuur. Soms zie je op zulke dagen zwarte roetwolken opstijgen. Voor sommigen is het brandende tuinafval een perfecte gelegenheid om ook wat oude autobanden of bouwafval weg te werken.
Volgens Lukács klagen andere dorpelingen wel degelijk over zulke praktijken. Maar ze weten niet dat het illegaal is, of melden het niet omdat ze geen ruzie met de buren willen. Kleine gemeenten ontberen sowieso de nodige kennis, apparatuur en geld om klachten echt te onderzoeken, laat staan eigen onderzoek te starten. De boete mag fors zijn, de pakkans is simpelweg te klein om af te schrikken.
Nederlander koopt Hongaars dorp en maakt festival-paradijs - De koopmansgeest blijft! -De Telegraaf
Rust, ruimte en muziek op The Great Yonder
Nederlander koopt Hongaars dorp en maakt festival-paradijs
Door Bart Wijlaars
Elroy Thümmler liet zelfs een zwembad aanleggen in Bedepuszta.
Ⓒ Martijn de Vries
Bedepuszta - Een festival voor slechts 300 bezoekers, georganiseerd door een Nederlander in het Hongaarse dorpje Bedepuszta. Rust, ruimte, muziek, vrijheid, blijheid straks in augustus, aldus bedenker Elroy Thümmler, die dit idyllische gehucht opkocht.
Elroy Thümmler liet zelfs een zwembad aanleggen in Bedepuszta.
Ⓒ Martijn de Vries
Pardon, gekocht? Ja. Het sprookje van Thümmler begint in 2003. Ik kwam daar voor het eerst met Hongaarse vrienden, toen we het gekke idee kregen daar allemaal een huis te kopen en er een soort vriendendorp van te maken. Ik was de enige die het ook echt deed. Zat ik daar...
Een uurtje rijden vanaf Boedapest is het slechts, vertelt Thümmler, die als algemeen manager bij festivalpromotor Ostfest het Hongaarse Sziget Festival succesvol op de kaart zette. Eerst een snelweg, dan een binnenweg, een dorpje met één bord naar een nóg kleiner dorpje, de heuvel over. Zelfs veel Hongaren kennen het niet.
De vallei waar Bedepuszta aan ligt bij zonsopgang.
Ⓒ Martijn de Vries
Alles samen zijn het iets van twintig gebouwen en toen ik er eenmaal zat, was Bedepuzsta duidelijk aan het eind van haar Latijn. Het werd een kwestie van vertrekken of de boel opkopen. Het werd dat laatste.
Ja, het hele dorp
Daarmee kwamen ook de plannen, blikt hij terug. Een paar gebouwen zijn opgeknapt als vakantiehuizen, voor zover mogelijk met behoud van het oorspronkelijke karakter. Maar de hele zuidkant van het dorp is nu facilitair ingericht, met een bar, een zwembad, sauna en een soort conferentieruimte. Het idee is niet geweest hier een regulier vakantieoord van te maken, maar ons meer op bedrijven te richten.
Aan de zuidkant van het dorp bevindt zich een facilitair deel, met ook een bar.
Ⓒ Martijn de Vries
Hij onderstreept nogmaals wat hij daarbij in de unieke aanbieding heeft: Het gaat om het hele dorp, ja. De mogelijkheden zijn eindeloos. Dat er met The Great Yonder in augustus ook een festival plaatsvindt is logisch, aangezien Thümmler in de muziekwereld werkt. Maar hij wilde er allesbehalve een klein-Sziget van maken.
40-plussers
Het begon er eigenlijk mee dat ik persoonlijk inmiddels wel klaar ben met normale festivals, met normale optredens. Die laat ik tegenwoordig liever aan de jeugd. Maar iets wat minder massaal is, meer gericht op 40-plus spreekt me wel aan. Iets waar meer is dan alleen muziek, maar ook aandacht voor yoga, literatuur. En waar muzikaal wat meer of anders geboden wordt dan normale shows, waarbij artiesten opkomen, spelen en weer weggaan.
Elroy Thümmler vertelt zijn verhaal.
Ⓒ Ajpek Orsi
Artiesten zullen grotendeels worden vrijgelaten om bijvoorbeeld elkaar op te zoeken, eigen of nieuw materiaal te spelen. Dat kan op het podium, s avonds. Maar overdag ook bij de perenboom, of naast de yogales. We zouden zelfs met een stoet de heuvels in kunnen trekken, de ondergaande zon of volle maan tegemoet.
Alles kan
Volgende week donderdag start de kaartverkoop. Voor 250 euro is de camping inbegrepen, daarnaast zijn er glamping-mogelijkheden. Het dorp telt bovendien enkele vakantiehuizen.
Op The Great Yonder is plek voor slechts 300 bezoekers.
Ⓒ Martijn de Vries
Spannend hoor, erkent de man achter The Great Yonder. De eerste keer is het t moeilijkst om mensen te overtuigen hiervoor naar Hongarije te reizen. Maar als dit lukt dan zouden ons in de toekomst ook eens speciaal op kinderen of gezinnen kunnen richten, om maar wat te noemen, besluit Thümmler. Om er nog aan toe te voegen: De mogelijkheden zijn enorm met zon dorp.
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/7dc09688-4cbb-11e9-ab38-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/7f6fe3bc-4cbb-11e9-ab38-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/802c75f4-4cbb-11e9-ab38-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/80ac851e-4cbb-11e9-ab38-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/81546c48-4cbb-11e9-ab38-0218eaf05005.jpg)
