Vorige week hadden we een week vrieskou. Dan werd er ook veel gestrooid. Waarom? Voor de verkeersveiligheid natuurlijk! Niemand wil gladde wegen. Wat helpt dit tegen gladde wegen? Zout zorgt ervoor dat het ijs smelt: het smeltpunt van het ijs verlaagt als er zout wordt aan toegevoegd (dit is één van de redenen dat de zee minder snel bevriest). Eigenlijk wordt er een thermische shock gecreëerd. Doordat het ijs smelt, wordt er warmte onttrokken aan het wegdek. Een snel proces, en dat veroorzaakt die thermische shock.
Een ander probleem is ook dat het zout niet enkel op de weg terecht komt, maar ook in het milieu, dit wordt verzilting genoemd. Daarop heeft het verschillende effecten. Veel planten kunnen niet tegen een zoute omgeving. Daardoor is er een behoorlijke kans dat de planten in de berm afsterven. In de ecologie (evolutie) is het een algemene wet dat de best aangepaste soorten overleven ('survival of the fittest'). Als er op een plaats niets groeit, gaan planten komen die best aangepast zijn aan die situatie. Hier zullen dat zoutminnende planten zijn, planten die normaal enkel aan de kust, en in de duinen voorkomen.
Hoe groot is dit effect nu? Eigenlijk is dat vrij beperkt. Hier zijn er niet zo'n lange vorstperiodes. Het meeste water van wegen komt in de riolering terecht. Dat wordt gefilterd, en het zout wordt er ook uit gefilterd. Een groter probleem is het als er een beek naast ligt. Dan komt het smeltwater, met het zout, wel in het milieu terecht. Uit onderzoek bleek dat dat nog beperkt was. Normen werden nooit overschreden.
De Plantentuin van Meise en de Universiteit Gent hebben een onderzoek gedaan naar de biodiversiteit op Antarctica. Daarin hebben ze gezien dat er veel meer soorten voorkomen dan verwacht. Ze hebben vooral verassend veel algensoorten gevonden. Algen zijn belangrijk in de ecosystemen, en de voedselketens omdat ze zoals planten hun energie halen uit zonlicht (fotosynthese). De wetenschappers hebben ook alles vergeleken met de ondertussen bekende soorten, en blijkbaar zitten er ook veel unieke, nog niet eerder gekende, soorten bij. Het hele onderzoek heeft 10 jaar geduurd. Dat komt omdat ze alle monsters moesten analyseren en ook alle gevonden soorten vergelijken met de ondertussen bekende soorten.
De wetenschappers hebben ook waargenomen dat de meeste soorten enkel daar voorkomen. Echt verrassend is dat niet: organismen passen zich nu eenmaal aan aan hun milieu (evolutie: de best aangepaste overleeft), en de omstandigheden zijn daar anders dan op andere plaatsen. Het is wel de eerste keer dat dit met zo veel gegevens aangetoond is. Daarom zijn wetenschappers ook zo kritisch tegenover 'exoten'. Dit zijn soorten die normaal niet voorkomen op die plaats. Dan zouden ze een evenwicht kunnen verstoren en andere soorten laten uitsterven. Langs de andere kant is het ook een probleem bij de opwarming van de aarde: voor die soorten zal het veel moeilijker zijn om te overleven.
Curiezeneuzen is een initiatief van De Standaard en de universiteit van Antwerpen. Twee jaar geleden was het de eerste keer dat ze een burgeronderzoek rond milieu deden, over luchtverontreiniging. Nu komen ze met een nieuw onderzoek: droogte in de tuinen. Droogte??? In een land waar het zoveel regent? Ja. Zeker de afgelopen jaren zijn er regelmatig droogterecords gesneuveld. Zeker de zomers worden droger. Het probleem is dat we heel veel verharding hebben, daardoor kan het water niet in de bodem sijpelen. Tijdens het onderzoek krijgt iedere deelnemer een sensor, waarmee de temperatuur en het vochtgehalte van de bodem wordt gemeten.
Er wordt dan gevraagd om die dan in de bodem te plaatsen. Deze data worden dagelijks automatisch doorgestuurd naar een databank. De deelnemers moeten ook een bodemstaal nemen en opsturen. Dat bodemstaal wordt geanalyseerd, op de hoeveelheid organisch materiaal. Dat maakt een belangrijk verschil voor de mogelijkheid om CO2 op te slaan. De data worden bijgehouden, en wie meedoet kan live de gegevens terugvinden van zijn of haar meetpunt. Iedereen kan trouwens de gegevens inkijken door een interactieve kaart.
Zo'n initiatieven zijn zeker interessant voor mensen die interesse hebben in natuur en milieu, maar ook voor de bevolking. Door dit onderzoek wordt het probleem rond droogte duidelijker. Mensen willen dan een installatie plaatsen, willen de metingen volgen, worden zich bewust van een (voor velen) minder gekend probleem.
Een smartphone gaat gemiddeld zo'n 3 jaar mee. Dit blijkt uit een onderzoek van Test Aankoop. Ook zeer vervuilend als je weet dat er voor de productie van smartphones veel zware metalen nodig zijn, en de productie veel energie vraagt. Bij het recycleren gaat het ook nog eens mis. De duurste metalen, zoals goud en platinum worden wel gerecycleerd, maar veel andere metalen (lithium, gallium,...) worden helemaal niet gerecycleerd. Ook het ontginnen van die metalen gebeurt in Afrika en Azië, want daar zijn de normen minder streng! Het kan ook hier, dan zou het wel veel meer kosten. Om 1 smartphone te produceren, wordt er 60 kg CO2 uitgestoten. Als het allemaal zo milieubelastend is, zou een gsm toch wel langer mogen meegaan.
Waarom gaan die smartphones maar zo lang mee? Daar zijn verschillende redenen voor. Een eerste reden is de wil van de consument. Er komen steeds nieuwe modellen op de markt, en de consument wil graag 'mee zijn' met de nieuwste mode op gebied van gsm. Vaak is het verschil met een vorig model klein, maar toch voldoende om een nieuw model te willen (of dat laat de reclame ons toch geloven: dat dat laatste model echt wel een verbetering is). Het is ook kwetsbaar. Een smartphone valt wel eens en dan zit er een barst in het scherm. Herstellen gaat ook niet goed. Vaak zeggen ze in de winkel dat het bijna even veel zou kosten om dat te herstellen dan een nieuwe gsm te kopen. Zelfs als het nog tijdens de periode is van de garantie, zoeken de bedrijven wel redenen om niet onder die garantie te moeten vallen. Vaak bouwen de producenten ook een geplande veroudering in, maar dat is dan natuurlijk moeilijk te bewijzen.
Je kan zelf ook zaken doen. Ga ten eerste met je kapotte gsm naar een repair café in plaats van de gsm winkel. Dan kunnen zij eens kijken of het effectief kapot is. Denk bij de volgende smartphone ook eens bewuster na: tweedehands of een Fairphone. Daarbij wordt die versnelde veroudering niet ingebouwd, en de grondstoffen worden ethisch ontgonnen. Is je toestel toch kapot, breng het binnen voor recyclage. Gebruik ook een hoesje of beschermer. Dan kan hij iets meer tegen een stootje.
Vandaag is er nieuws over milieu gekomen waar er zeer veel aandacht voor is. Het grondwettelijk hof vernietigt de regeling van de terugdraaiende tellers. Wat waren de terugdraaiende tellers ook al weer? Terugdraaiende tellers waren elektriciteitstellers voor mensen met zonnepanelen. Daarvan draaide de elektriciteitsteller terug als de zon schijnt, en dus elektriciteit werd geproduceerd, maar niet gebruikt. Dit leverde natuurlijk een groot financieel voordeel op.
Waarom is dat nu allemaal veranderd? Niet door de Vlaamse regering. Die had 2 jaar geleden nog beslist dat wie van het systeem gebruik maakt, 15 jaar recht zou hebben op een terugdraaiende teller. De Vreg, de Vlaamse energieregulator heeft daar nu anders over beslist. Hun bevoegdheid is om de energiemarkt te beheren, en tarieven vastleggen is daarvan een belangrijk onderdeel. De Vreg is naar het Grondwettelijk hof gestapt omdat ze niet akkoord was: het was niet de bevoegdheid van de Vlaamse regering, en het doel van de digitale meter zou verloren gaan. Met de digitale meter wilde men de mensen stimuleren om zonne-energie te gebruiken als die er ook was. Er zou ook discriminatie zijn: wie nu al zonnepanelen heeft, mag wel een terugdraaiende teller hebben, en wie ze nog plaatst, mag dat niet. Dit jaar zou er een kleine vergoeding zijn. De regeling gaat in vanaf je een digitale meter hebt. De oude worden in de loop van de volgende twee jaar ook vervangen. Jammer, want daardoor worden zonnepanelen een stuk minder aantrekkelijk.
Zijn er oplossingen? Ja: de energie gebruiken als die er is. Dat betekent dat je bewust andere keuzes moet maken. Een voorbeeld: mensen steken de wasmachine of de vaatwasmachine vaak 's nachts aan, omdat het goedkoper is. Voor mensen met zonnepanelen zal dat helemaal niet meer zo zijn, in tegendeel. Je steekt dan de wasmachine of vaatwasmachine best overdag aan: dan produceert de zon energie, en heb je gratis energie. Dat is ook de reden dat men die regeling veranderd heeft. Energie opslaan (op grote schaal) kan niet. Dan moet het toch op het net, wordt het net overbelast, gaat eventueel naar het buitenland... Als je de energie gebruikt op het moment dat het wordt geproduceerd heb je het probleem van opslag niet. Ondertussen is er toch beslist dat er een compensatie komt. Dat zou overeen komen met 5 procent rendement. Het bedrag zal berekend worden op basis van het geïnstalleerd vermogen van de zonnepanelen.
De ontbossing in Afrika is sterk verminderd de laatste jaren. Dit is uiteraard zeer goed nieuws. Dat is om verschillende zaken belangrijk: onder andere voor de opwarming van het klimaat (de tropische regenwouden worden ook wel 'de groene longen van de aarde' genoemd), maar ook omwille van de biodiversiteit. Als er bos blijft verdwijnen, zullen er ook bepaalde soorten uitsterven. Dat komt voor een deel omdat ze het beter in de gaten hebben, namelijk met satellieten. Als ze op die satellieten een verandering zien, kan dus sneller gereageerd worden. Goed om alles op te volgen, maar dan moet ook nog een juiste reactie volgen! Door enkel de data verandert het effect op de natuur niet.
Hoeveel effect heeft dat nu? Behoorlijk wat: in de landen waar dat systeem gebruikt wordt, merken ze een vermindering van 18 procent van bosafname sinds 2016. Helaas blijft er nog wel bos verloren gaan. Het gaat minder snel. Het systeem heeft ook wat nadelen: het is geen continue monitoring, er wordt om de 8 dagen een foto getrokken met een satelliet. Die foto's worden vergeleken, en op basis daarvan worden er conclusies getrokken. Als het op dat moment te bewolkt is, kan het niet gefotografeerd worden. Is dit iets uitzonderlijk? Wel op zo'n grote schaal. In Azië had men al zicht op zulke zaken, maar in Afrika vaak niet. Het is ook nooit eerder op zo'n grote resolutie gebeurd. Dat is volgens mij het grote voordeel van het systeem: het is een studie waar heel de wereld aan meedoet. Daardoor zijn er veel meer gegevens (en meten is weten).
Nog 1 opmerking: je ziet hieronder 2 linken staan. De tweede link is een wetenschappelijk artikel (Engelstalig). Daar staat het allemaal uitgebreider, maar dan ook een heel stuk technischer.
Einde van het jaar, tijd om even terug te blikken op het voorbije jaar... Met goed nieuws: Vlamingen zijn de natuur in eigen omgeving meer gaan waarderen. Dat komt natuurlijk door de corona crisis, die zorgt dat we wel in eigen buurt moeten blijven, en dat er veel gesloten is. Maar er is nog goed nieuws: er is ook 1000 hectare natuurgebied bijgekomen. Dit zijn 51 extra erkende natuurgebieden. Om een natuurgebied te worden, moet een plaats aan bepaalde eisen voldoen, qua biodiversiteit; veel verschillende soorten, en inheemse soorten. En eens een stuk erkend is als natuurgebied wordt dat ook beschermd, en kan het niet meer gebruikt worden voor landbouw, of om op te bouwen.
Een erkend natuurgebied heeft 2 functies: de belangrijkste functie is de natuurfunctie: de soorten leven daar, en de tweede functie is een recreatie-functie. Mensen wandelen of fietsen in een natuurgebied. Om te zorgen dat beide functies goed kunnen vervuld worden, wordt daarvoor ook een plan opgemaakt. Het zorgt ervoor dat het domein toegankelijk is voor iedereen (dus paden die worden aangelegd, om ook met buggy's of rolstoelen toegankelijk te maken), en dat de natuur beschermd blijft: blijf daarom altijd op de paden! Daarmee krijgt de natuur de beste kansen om te overleven. Dit wordt door bepaalde organisaties beheerd. De bekendste hiervan zijn Natuur en Bos en Natuurpunt.
Tijdens de kerstperiode zijn er veel tradities, waaronder de kerstboom. Wat is nu het meest ecologisch? Een echt boom of een valse? Dat is niet altijd zo makkelijk Daarvoor wordt in de ecologie een zogenoemde 'levenscyclusanalyse' gebruikt. Het idee is dat er wordt gekeken naar de milieu-impact vanaf de productie tot en met het moment dat product niet meer wordt gebruikt, en dus per definitie afval wordt. Daarbij wordt met alles rekening gehouden: grondstoffen, en hoe die worden geproduceerd, transport, gebruik, verwerking van het afval,...
Een valse boom bestaat uit plastic, dus een aardolieproduct. Dat is op zich al vervuilend en het wordt ook vaak in China geproduceerd. En een echte boom? Dat is een plant, dus milieuvriendelijk... Zo simpel is het helaas ook niet. Ook een echte boom heeft een milieu-impact. Ook hier kun je proberen te kijken naar waar het is geproduceerd. Van waar komt de boom? Van Scandinavië? Of is hij hier gekweekt? Ook kijken hoe die geproduceerd wordt: met veel pesticiden, of zonder. Vaak wordt een schimmelwerend middel gebruikt. Ook de traditionele kerstboomverbranding zorgt dat de opgenomen CO2 weer in de lucht terecht komt.
In Nederland zijn er nu ook initiatieven om een kerstboom te 'adopteren'. Dan kunnen ze een boom halen, en na Kerstmis dat terug brengen. Een boom verschillende malen uithalen, en terug planten lukt niet zo goed. Daarom kiezen ze vaak om een boom slechts 1 keer terug te planten, voor het leven. Dat lukt niet met elke kerstboom: ze merken dat het eigenlijk alleen met de Servische spar (Picea omorica) lukt. Ik heb ook gezocht of er in België ook zulke initiatieven bestaan, maar ik heb dat niet direct gevonden.
Het is een discussie die al lang regelmatig in het nieuws komt; kernenergie. In 2003 was er al een wet gestemd om de kerncentrales te sluiten. We zijn 17 jaar verder, en de discussie blijft terugkomen. Eerst ging dat geleidelijk gebeuren, in een periode van 10 jaar. Nu zou alles sneller moeten gebeuren. De reden dat ze gewacht hebben is bevoorradingszekerheid. We hebben al eerder de term 'black-out' gehoord in deze discussie: dan zou er niet genoeg elektriciteit worden geproduceerd, en dreigden we zonder elektriciteit te vallen. In de praktijk is dat nog nooit gebeurd. Ps: een black-out was ook een te zware term, we zouden nooit zonder elektriciteit vallen, maar misschien wel te weinig om aan de vraag te voldoen, en dat wordt een brown-out genoemd.
Zo'n lange discussie heeft een groot nadeel: onduidelijkheid voor iedereen. En door de onduidelijkheid, en dus ook onzekerheid, wil men niet meer investeren. Dat is jammer. Er zou veel meer moeten geïnvesteerd worden in duurzame energie (windmolens, zonnepanelen,...) en slimme meters. Door slimme meters weten burgers of er op dat moment algemeen weinig gebruikt wordt. Dan weten de consumenten dat het dan interessant is om bijvoorbeeld de wasmachine aan te steken. Leveranciers kunnen dat nog extra stimuleren door de prijzen op die momenten laag te maken, in plaats van enkel een dag- en nachttarief te gebruiken, zoals nu. Ook andere zaken zoals een warmtepomp (die slim werkt, en zorgt dat er constant een aangename temperatuur is) helpen. Ook de overheid kan meer doen: nu zijn er subsidies, maar misschien is het ook mogelijk om de btw te veranderen volgens de vraag en aanbod van de elektriciteit.
Veel mogelijkheden, maar het is jammer dat er zo weinig stimulatie komt van de overheid, en ze die discussies bleven uitstellen!
Fossiele brandstoffen zijn, zoals iedereen weet, milieuonvriendelijk. Europa wil daar iets aan doen: het vervoersysteem moet in 2050 maar liefst 90% minder CO2 uitstoten dan in 1990. We zijn niet op goede weg: het is ondertussen enkel gestegen. We hebben wel alternatieve brandstoffen (zoals aardgas en LPG) en elektrische wagens, maar dat wordt niet erg populair. Om de doelstellingen te halen, zullen we een grote verandering moeten maken.
De ambities zijn concreet: tegen 2030 30 miljoen emissievrije wagens en 80 000 emissievrije vrachtwagens. Bijna alle nieuwe voertuigen zouden emissievrij moeten zijn. Ze willen tegen dan ook een zogenaamd 'TEN-T' netwerk uitrollen. Dit is een netwerk die heel Europa wil verbinden met wegen, en dan ook proberen om de 'zwakke punten' te verbeteren. Ze willen ook reizen met de trein (tot 500 kilometer) klimaatneutraal maken. En ook emissievrije vliegtuigen op de markt brengen. Dit is zeer goed, want het vliegtuig is nu een grote vervuiler. Behalve milieu willen ze ook de veiligheid in het verkeer aanpakken.
Ik denk dat dit een zeer ambitieus project is, maar belangrijk dat die stap gemaakt wordt. Er gaan zeer grote investeringen nodig zijn. Want, waarom willen de mensen geen elektrische wagen of wagen op alternatieve brandstoffen (zoals aardgas en LPG) kopen? Omdat ze duurder zijn, en omdat het minder makkelijk is om een elektrisch laadpunt of een tankstation voor elektrische brandstoffen te vinden. Dat is altijd een discussie van 'kip of ei': zouden er sneller tankstations komen voor elektrische wagens, of alternatieve brandstoffen als de mensen die wagens kopen? Ja! Maar dan is er nog een probleem: de kostprijs. Zoals bij alles is het milieuvriendelijk alternatief helaas duurder.
Vandaag vijf jaar geleden vond in Parijs de grootste klimaatconferentie ooit plaats. Nee dat was niet die in Kyoto (1995)! Die is wel het bekendste omdat het de eerste keer was dat er zo'n serieuze afspraken zijn gemaakt. In Parijs waren meer landen aanwezig die net veel uitstoten (zoals de VS en China) die er in Kyoto niet bij waren. Nu zijn die landen ook echt bereid om daar aan mee te doen. Europa heeft de ambities onlangs nog hoger gelegd: tegen 2030 55 procent minder broeikasgassen uitstoten (in plaats van 40 procent). Er is nog goed nieuws: er werd dit jaar 7 procent minder broeikasgassen uitgestoten dan vorig jaar. Het gaat hierbij over CO2 , maar ook over andere zoals methaan, en stikstofoxides (die eigenlijk nog een sterker effect hebben). Dat komt natuurlijk ook door corona. De vorige jaren zagen we dat niet: er was steeds een toename.
Helaas is er niet alleen goed nieuws. De aarde blijft opwarmen, dit jaar wordt het warmste ooit. Het gevaar is zelfs dat het zichzelf zou versterken! Dat is de reden waarom het belangrijk is dat we onder de grens van 2 graden niet mogen overschrijden. Indien dat wel gebeurt, zal het ijs op de polen smelten, en de methaan die daarin opgesloten zit, vrijkomen. Dus dan krijgen we nog meer broeikasgassen in de lucht, en dus nog meer opwarming. Dit wordt een positief feedbackmechanisme genoemd. Dat kunnen we niet meer onder controle krijgen: die broeikasgassen zitten daar, en zullen vrijkomen als dat smelt.
Deze week is in Brussel de langste klimaatactie ooit georganiseerd door Greenpeace en Klimaatcoalitie. Deze verenigen milieuverenigingen, vakbonden, jeugdverenigingen en armoedeverenigingen in België. 60 betogers hebben 60 uur actie gevoerd. De actie vond op verschillende locaties plaats: eerst het Elysette in Namen (dat is het gebouw van de Waalse regering), dan naar de kabinetten van de Brusselse en Vlaamse minister-presidenten, en dan naar de Wetstraat. Zo lang protesteren is niet menselijk, dus wisselden ze elkaar af. Het was om verschillende redenen symbolisch. De eerste symbolische keuze is het moment. Ze zijn maandag 30 november gestart. Dat is exact 5 jaar na de klimaattop van Parijs. Een tweede symbool is het getal 60: tijdens de klimaattop in Parijs is afgesproken dat de broeikasuitstoot met 60% zou dalen tegen 2030. Dit is zeer belangrijk om te halen: zonder een stevige reductie zal het koraal (wat zeer waardevol is) doen afsterven. Men spreekt altijd van effecten ver weg, maar er zijn heel duidelijke gevolgen dichtbij: als het klimaat te veel opwarmt, zullen de polen smelten (oei, weer iets ver weg),maar dat heeft effect op de zeespiegel: die zal stijgen en Brugge ligt dan weer aan de zee, zoals het in de Middeleeuwen was.
Er is een heel duidelijke boodschap: we hebben een ecologische en sociaal rechtvaardige transitie nodig in België.
De actie is een duidelijk signaal dat het niet 1 regering is, maar alle regeringen, iedereen moet zorgen dat we de klimaatverandering stoppen. Dat zijn de bedrijven, innoveren, maar ook de burgers kunnen meehelpen. Minder vlees eten, kiezen voor duurzaam vervoer, isoleren,... De maatregelen zijn gekend. Niet denken dat België een klein land is, dat wijzelf niets kunnen doen, dat het toch maar een druppel op een hete plaat is. Iedereen kan, hoe klein ook, iets zijn steentje bijdragen. We zien dat ook nu in de corona-crisis: als iedereen een inspanning doet, gaat de curve naar beneden. Bij de corona-crisis de curve van het aantal besmettingen, bij de klimaatcrisis de curve van de CO2-uitstoot.
Even mezelf en deze blog voorstellen. Ik ben Jan en heb altijd al veel interesse gehad in milieu, en ik heb dan ook milieumanagement gestudeerd. In het nieuws verschijnt zeer veel over milieu. Vaak heb ik daar wel iets over gezien in de opleiding, daardoor heb ik meer achtergrond, en kan ik het misschien uit een ander perspectief bekijken. Het lijkt me leuk om via een blog mijn mening te kunnen geven op deze zaken. Ik zal me baseren op artikels op het internet. Uiteraard zet ik ook altijd een link naar het artikel waarover ik mijn mening geef.
