Voorwoord

Ik vond dit deel niet zo moeilijk te begrijpen en redelijk logische… Maar nu ik het moet gaan leren en juist alle titteltjes onder elkaar heb gezet, krab ik nog eens achter mijn oren…

Dit schrijven is dan ook een poging om alles nog eens te ontcijferen van wat er in mijn cursus staat. Zeg maar een korte”?” samenvatting.
En waarom zou ik die dan niet op internet zetten... Misschien heeft iemand anders er nog iets aan...

(alles wat verder cursief geschreven staat zijn opmerking van de schrijver)
Krichrie

23-11-2008 om 22:43 geschreven door Krichrie  

I. Wat is harmonie

De uitleg ivm met harmonie is gebaseerd op wat gebruikelijk is in een gemengd koor.

23-11-2008 om 22:42 geschreven door Krichrie  

a) Algemene opmerkingen

Voor de verdere uitleg gaan we uit van:

-1- de hoofdstemmen in een harmonie:

[     Sopraan = hoge vrouwenstem

[     Alt = lage vrouwenstem

[     Tenor = hoge mannenstem

[     Bas = lage mannenstem

-2- grote (majeur) en kleine (mineur) toonladders uit het tonale systeem. (geen kerktoonaarden of atonaliteit)

-3- In tijd situeert de harmonie zich tussen Bach (1750) en Schoenberg (1904)

23-11-2008 om 22:41 geschreven door Krichrie  

b) Stemomvang

Volgende twee stemmen worden geschreven in de sol-sleutel

[     Sopraan = gaat van de lage do tot de la boven de toonladder.

[     Alt = gaat van de sol onder de toonladder tot de hoge re in de toonladder

[      

Volgende twee stemmen worden geschreven in de fa-sleutel

[     Tenor = gaat van de do in de toonladder tot de La boven de toonladder

[     Bas = gaat van de Fa juist onder de toondladder tot de re boven de toonladder

23-11-2008 om 22:40 geschreven door Krichrie  

c) Notatie

Elke zangstem kan de noten die voor hem bedoelt zijn herkennen aan de vlaggenstok die aan de nood vast zit.:

[     Sopraan = Voor de sopraan wijst de vlaggenstok in de sol-sleutel omhoog

[     Alt = Voor de alt wijst de vlaggenstok in de sol-sleutel omlaag

[     Tenor = Voor de tenor wijst de vlaggenstok in de fa-sleutel omhoog

[     Bas = Voor de bas wijst de vlaggenstok in de fa-sleutel omlaag

23-11-2008 om 22:36 geschreven door Krichrie  

II. Algemene begrippen

 Lees hironder verder...

23-11-2008 om 22:35 geschreven door Krichrie  

a) De toonaard en de trappen

Lees hieronder verder...

23-11-2008 om 22:34 geschreven door Krichrie  

1) De toonaard

De toonaard is een reeks klanken waarin een muziekstuk zich afspeelt

De toonaard word neergeschreven in de vorm van een toonladder.

De toonladder kan geschreven worden in een grote of een kleine tertstoonladders (zie notenleer)

Voorbeeld

De toonladder van do groot:

Do-re-mie-fa-sol-la-si-do

En zijn kleine toonladder la klein

La-si-do-re-mie-fa-sol-la

In het voorbeeld dat mijn leerkracht gaf gebruikte ze meer specifiek de toonladder van La klein harmonisch wat van de voorlaatste nood geen ondertonica maakt maar wel een leidtoon.

23-11-2008 om 22:33 geschreven door Krichrie  

2) De toontrappen

Iedere toonladder begint met een andere noot. Toch wordt iedere eerste noot van de toonladder trap 1 genoemd, de tweede noot trap 2 enz.

Deze trappen worden aangeduid met het overeenkomstig Romeinse cijfer. Ingeval van trap 1 is dit bijvoorbeeld “I”.

Vb van trappen bij la klein:

La  -  si  -  do  -  re  -  mie  -  fa  -  sol  -  la

 I      II   III    IV       V       VI    VII    VIII

Vb van de trappen bij do groot:

Do  -  re  -  mie  -  fa  -  sol  -  la  -  si  -  do

 I       II     III     IV      V      VI   VII  VIII

Elke trap heeft ook een naam

I = Tonica

II = Boventonica

III = Mediant

IV = Onderdominant

V = Dominant

VI = Bovendominant

VII = Ondertonica (ingeval de afstand tot de VIII-ste trap een volle toon is)

       = Leidtoon (ingeval de afstand tot de VIII-ste trap een halve toon is)

VIII = Tonica

Zie ook notenleer

Op iedere trap kan een akkoord gebouwd worden

De drie belangrijkste trappen (ook wel hoofdtrappen genoemd) om akkoorden op te bouwen voor een harmonie zijn:

I = Tonica

IV = Onderdominant

V = Dominant

We noemen dit de hoofdakkoorden

De akkoorden die gebouwd worden op de trappen die een terts lager liggen dan die waar de hoofdakkoorden op gebouwd zijn noemen we de nevenakkoorden

Dit zijn:

II = Boventonica

III = Mediant

VI = Bovendominant

De 7^de trap is de leidtoon die nooit als grondnoot van een akkoord in aanmerking komt.

Of een ondertonica (die ook een 7^de trap is) wel in aanmerking komt wordt nergens vermeld.

Opmerkingen ivm cijferaanduidingen

Onder de notenbalk kan een akkoord ook aangeduid worden door 3 Arabische cijfers die onder elkaar geschreven staan.

Het bovenste cijfer staat voor de sopraan, het middelste voor de Alt en het onderste voor de tenor.

Om te weten welke noot bedoelt wordt, moet je beginnen tellen vanaf de basnoot.

Voorbeeld:

Onder de toonlader staat van boven naar beneden de volgende cijfers 583. De basnoot is een do. Bij het tellen moet je de basnoot meetellen als 1.

[     Dan staat de 5 voor de sol en moet deze gezongen worden door de sopraan.

[     De 8 staat voor de do en moet gezongen worden door de alt.

[     De 3 staat voor de mie en moet gezongen worden door de tenor.

23-11-2008 om 22:31 geschreven door Krichrie  

b) De akkoorden

Een akkoord ontstaat wanneer twee of meer noten van verschillende toonhoogte gelijktijdig klinken.

Een akkoord kan consonant (mooi klinken) of dissonant (vals klinken) zijn.

De grondakkoorden (volmaakte drieklanken)

Tijdens de verdere uiteenzetting gaan we uit van volmaakte drieklanken. De andere mogelijke soorten drieklanken werden buiten beschouwing gelaten. Waarschijnlijk omdat de volmaakte drieklanken de meest gangbare zijn.

Akkoorden worden gevormd op de eerste 6 trappen van een toonladder.

De noot die overeenkomt met deze trappen noemt men de grondnoot of basnoot.

Deze noot wordt gebruikt als onderste noot van een akkoord. Daar bovenop worden dan door steeds een terts hoger te gaan een akkoord gevormd.

Zo bestaat een grondakkoord uit drie noten. De bas- of grondnoot en de noot die een terts hoger ligt. De derde noot is de noot die op zijn beurt weer een terts hoger ligt.

In totaal zal de afstand tussen de grondnoot en de bovenste noot een Reine kwint moeten bedragen = 3,5 toonafstand.

Ook hier kan onder de basnoot, het akkoord geschreven worden in Arabische cijfers. Maar deze zal dan in dit geval maar bestaan uit 2 Arabische cijfers. {Voor meer uitleg zie ook II. 2) opmerkingen ivm cijferaanduidingen}.

23-11-2008 om 22:28 geschreven door Krichrie  

c) Verdubbeling van klanken

In de zetting van een koor heeft men echter 4 noten nodig om te zingen.

Om aan de 4^de noot te geraken wordt meestal de grondnoot verdubbelt. Dit is de grondregel

Voorbeeld grondnoot do

Do – mi – sol

We verdubbelen de do door de hoge do aan het akkoord to te voegen. Dan krijgen we…

Do – mi – sol - do

Op de eerste plaats komen de hoofdtrappen in aanmerking om te verdubbelen.

Op de tweede plaats komen de neventrappen in aanmerking, behalve de derde trap

De derde en zevende trap lenen zich het minst om te verdubbelen

23-11-2008 om 22:26 geschreven door Krichrie  

d) Harmonische liggingen

Wanneer de terts van de drieklank in de sopraanstem ligt spreken we van een tertsligging.

Wanneer de Kwint van de drieklank in de sopraanstem ligt spreken we van een kwintligging.

Wanneer de grondtoon van de drieklank in de sopraanstem ligt spreken we van een octaafligging.

Voorbeeld akkoord van do

Do – mie – sol – do

Mie ligt een terts van do.

Wanneer de sopraan de mie zingt heb je een tertsligging.

De hoge do ligt een octaaf van de grondtoon do.

Wanneer de sopraan de do zingt heb je een octaafligging

23-11-2008 om 22:25 geschreven door Krichrie  

De Enge en de brede ligging

Een akkoord kan in brede, enge of gemengde ligging hebben.

Een akkoord in brede ligging heb je wanneer je tussen de sopraanstem en de alt en tussen de alt en de tenor nog akkoordnoten kan plaatsen.

Vb.     bas – tenor – alt - sopraan

  do     sol      mie      do 

Tussen de tenor en de alt is nog een do mogelijk. En tussen de alt en de sopraan is nog een sol mogelijk.

Een akkoord in enge ligging heb je wanneer je tussen de sopraanstem en de alt en tussen de alt en de tenor geen akkoordnoten kan plaatsen

Vb.     bas – tenor – alt - sopraan

  do     mie      sol       do

de mie ligt hier in de sol sleutel.

Tussen de tenor en de alt en tussen de alt en de sopraan is het nu niet meer mogelijk om nog akkoordnoten te zetten.

Een akkoord in gemengde ligging heb je wanneer of tussen de sopraan en alt of tussen de alt en tenor nog een akkoord noot kan geplaatst worden. Dus in maar één van beide gevallen.

Vb.     bas – tenor – alt - sopraan

  do     mie      sol       mie

de mie van de tenor ligt ook  hier in de sol sleutel.

Tussen de tenor en de alt kan er geen akkoordnoot meer geplaatst worden. Maar tussen de alt en de sopraan is het mogelijk om nogmaals de do te zetten.

23-11-2008 om 22:24 geschreven door Krichrie  

e) Beweging der stemmen

Een stem die trapsgewijze stijgt of daalt, verloopt in trapsgewijze beweging

Vb. do re mie fa mie re do

Een stem die sprongsgewijze daalt of stijgt, verloopt in een sprongsgewijze beweging

Vb. do mie la mie do

Twee stemmen kunnen ook een tegengestelde beweging maken.

Vb Sopraan= Do  si   la  sol

             Alt= do mie  fa sol

Tenslotte is er nog de zijdelingse beweging waarbij één van de twee stemmen een liggende noot aanhoud.

Vb Sopraan= do -------- do

             Alt= do mie  fa sol

Opmerking ivm stemkruising

Het is verboden stemmen te kruisen. Dit wil eggen dat de sopraan steeds boven de alt moet blijven, de alt boven de tenor en de tenor boven de bas.

f) De parallelle kwinten en octaven

Wanneer kwinten of octaven in twee evenwijdige ogende stemmen onmiddellijk na elkaar voorkomen, ontstaan er parallelle kwinten of actaven.

Vb Sopraan= do  re  sol   la

             Alt= fa   sol do   re

Op een notenbalk is dit wel veel duidelijker.

23-11-2008 om 22:22 geschreven door Krichrie  

g) De Modulatie

Onder modulatie verstaan we de overgang van de ene toon naar de andere.

Dit kan gebeuren door:

1. een akkoord dat gemeenschappelijk of verwant is aan de twee verbinden toonaarden.
2. Door een enharmonische akkoord (gelijkluidend akkoord).
3. Door de tansitie of onmiddelijke toonovergang.

Wat dit allemaal betekend weet ik niet. Maar vermits we tijdens de les dit maar heel terloops aangeraakt hebben laat ik dit links liggen.

23-11-2008 om 22:21 geschreven door Krichrie  

23-11-2008 om 22:20 geschreven door Krichrie  

i) De dwarsstand

Wanneer een zangstem een bepaalde nood van een akkoord zingt en deze noot wijzigt in het volgende akkoord maar een halve toon. Dan mag deze nood niet gezongen worden door een andere zangstem.

Vb. Tenor zingt van fa naar fa kruis. Dan mag deze fa kruis niet gezongen worden door de Alt, sopraan of bas.

23-11-2008 om 22:19 geschreven door Krichrie  

j) De Leidtoon

De leidtoon is blijkbaar toch een beetje problematisch. In principe moet de leidtoon stijgen naar het octaaf (er is maar een halve toonafstand). Wanneer er gedaald moet worden zijn er maar een beperkt aantal mogelijkheden binnen een goede harmonisering.

Omdat ook dit tijdens de les nauwelijks ter sprake is gekomen ga ik hier niet verder op in. Ik kan ook niet zo goed begrijpen wat er in mijn cursus staat… Ik vermoed dat je al wat meer moet weten over harmonieleer om dit goed te kunnen uitleggen.

23-11-2008 om 22:18 geschreven door Krichrie  

III. De verbining tussen de hoofdrieklanken

Hier zijn we nogal lang blijven bij stilstaan tijdens de lessen… Maar omdat dit intussen al weer wat langer gelden is, begrijp ik de logica niet meer zo dadelijk. Hopelijk lukt dat straks weer wel.

23-11-2008 om 22:17 geschreven door Krichrie  

a) De verbindingen I-IV-I en I-V-I

Voor uitleg ivm de Romeinse cijfers verwijs ik naar hoofdstuk II. 2).

De verbinding tussen akkoorden via trap I-IV-I en I-V-I komen tot stand met behulp van een gemeenschappelijke noot. Een gemeenschappelijke noot is een noot die in de twee te verbinden akkoorden voorkomt.

Voorbeeld:

         1^ste akkoord= do  mie  sol  do

         2^de akkoord= fa  la  do fa

In dit geval komt do voor in beide akkoorden.

Bij de verbindingen tussen I-IV-I en I-V-I moeten:

[     De gemeenschappelijke noot in dezelfde stem blijven.

[     De andere noten van het akkoord via de kortste weg met de noten van het volgende akkoord verbonden worden.

[      Dit geld niet voor de basstem. Bij de basstem mag de noot springen.

Voorbeeld:

          bas – tenor – alt - sopraan

1^ste akkoord    I= do      do       sol         mie

2de akkoord IV= fa      do        la          fa

Van I naar IV zingt de tenor de gemeenschappelijke noot

3^de akkoord    I= do      do        sol         mie

Van IV naar I zingt de tenor opnieuw de gemeenschappelijke noot. Zowel de alt als de sopraan zingen noten die steeds maar 1 toon verschillen. De bas zingt de grootste toon verschil

Wanneer er een wijzigingsteken (mol, kruis of herstellingsteken) onder de bas geplaatst is, moet men dit toepassen op de terts van het akkoord, tenzij er een ander cijfer bijstaat.

23-11-2008 om 22:15 geschreven door Krichrie  

b) De verbinding IV-V

De verbinding IV-V wordt tot stand gebracht door een tegengestelde beweging tussen de bas en de drie bovenstemmen. {Voor meer informatie over mogelijke bewegingen zie hoofdstuk II. 2) e)}

Dit betekent dat wanneer de bas stijgt de andere drie stemmen moeten dalen en wanneer de bas daalt de andere drie stemmen moeten stijgen.

Zoals bij de vorige verbindingen moeten de verbindingen voor de drie bovenste stemmen ook hier via de kortste weg gebeuren. Ook hier blijft de basstem de uitzondering.

Een  controle om te zien of je alles goed gedaan hebt, is nakijken of je de grondtoon (= bastoon) verdubbeld hebt.

23-11-2008 om 22:13 geschreven door Krichrie  

c) Cadenzen

Met cadenz bedoelt men blijkbaar de sluiting van een muziekstuk.

Nu bestaan er mogelijkheden om de sopraan op de tonica te brengen aan het einde van een muziekstuk, zodat de hoofdmelodie ook een “sluiting” heeft. Indien nodig is het zelfs mogelijk om alle stemmen te laten dalen.

Blijkbaar moet het beter klinken indien de sopraan in grondakkoord I op de tonica eindigt. Anders zal men waarschijnlijk het gevoel hebben dat men halverwege de melodie stopt.

Een authentieke (te verwachten) cadens gaat als volgt via IV naar V naar I.

Maar men mag ook een plagale (minder voor de handliggende) cadenz doen en dan eindigt men via IV naar I

De laatste 2 akkoorden bepalen om welke cadenz het gaat.

23-11-2008 om 22:12 geschreven door Krichrie  

Conclusie

Zo dit stukje is af… Ik hoop nu dat ik morgen een goed examen kan maken. En voor u wens ik eventueel hetzelfde toe…

23-11-2008 om 22:11 geschreven door Krichrie