Het mocht in de zesdes toch niet onvernoemd blijven dat 50 jaar geleden het Tweede Vaticaans Concilie van start ging. *"Was u erbij, mevrouw?" Haha. Ik was nog niet geboren. Dit terzijde. *"Er waren geen vrouwen bij, zeker? Nee? Typisch!" *"50 jaar geleden waren er nog bijna nergens vrouwen bij aan de top." *"Maar nu zijn er nog steeds geen vrouwen bij als de top van de katholieke kerk samenkomt." Laat het dat nu net zijn wat Mgr Léonard ook heeft opgemerkt vanuit Rome: "Zonder vrouwen kan er van evangelisatie geen sprake zijn." *"Die opmerking is juist, maar komt 50 jaar te laat." Voor alle duidelijkheid: ik heb op elk van deze opmerkingen gereageerd én nog wat tekst en uitleg gegeven over de betekenis van Vaticanum II voor de kerkgeschiedenis. Maar deze opmerkingen van de 17-18 jarigen wou ik toch even delen. Klinken ze niet bekend in de oren?
Een meisje zat vanmorgen honderduit te vertellen over het voorbije weekend. Ze was blijkbaar met de jeugdbeweging "op weekend" geweest en had een toffe tijd gehad. Ze had amper geslapen, maar wat een energie: zoveel dat het haar niet lukte om in stilte haar agenda in te vullen. Daarom vroeg ik haar of ze een goed weekend had gehad. "Ja, mevrouw: het was zaaaalig! Ben op weekend geweest met de jeugdbeweging." "En wat was er dan zo leuk aan?" Blijkbaar was het heel moeilijk om dat precies te vertellen. "Alles eigenlijk: het samenzijn, de spelletjes, de nachtelijke gesprekken,... We mogen nu zelf de activiteiten 's avonds een beetje kiezen en we hebben voor DOEN-DURVEN-WAARHEID gekozen. Maar dan wel op een respectvolle manier, had de leiding gezegd." Ik liet haar voor de klas uitleggen wat het betekende om dit op een respectvolle manier te doen. En ze gaf enkele voorbeelden: vragen om te zeggen wie de ander het liefste ziet, iemand uit de groep imiteren zonder te kwetsen, geblinddoekt iemand herkennen aan zijn heupen,... Toen vroeg ik hoe er werd bepaald wanneer een opdracht respectvol was. Een ander meisje uit de klas antwoordde spontaan: "Dat je een ander niets laat zeggen of doen dat je zelf niet zou willen zeggen of doen!" Gaf ze me meteen een hele mooie invulling van de gouden regel zowaar! En daar ben ik even op ingegaan en heb geluisterd naar voorbeelden uit hun eigen leven. En toen hebben we onze cursus genomen. Een wijsneus vroeg of ik dan toch nog ging lesgeven. En ik antwoordde: "Ik heb, denk ik, nog niets anders gedaan dan lesgegeven, denk je ook niet? "Ik geloof het wel, ja...", was zijn antwoord.
"Er zijn drie soorten boeken waar je je best nergens anders mee laat betrappen dan aan een zwembad: een Santa Montefiori, een Aspe en 1 van de 50 tinten." Dat zullen ze vast onthouden hebben uit de les van vandaag. En toen hebben we een heel klein stukje gelezen uit zo'n zwembadboek:
Uit De
Affaire- Santa Montefiore
Twee
vrouwen praten over hoe zich zorgen maken over de kinderen geen zoden aan de
dijk brengt. Anna oppert het idee dat de truc is om je zorgen te maken over de
dingen waar je iets aan kunt doen, en niet over de dingen waar je geen invloed
op hebt.
Bid je
wel eens?
Jawel.
Meestal als er iets vervelends aan de hand is.
Natuurlijk.
Dan kun
je je zorgen maken zien als een negatief gebed. Je omhult jezelf dan alleen
maar met donkere gedachten. Maar als je hun liefde toezendt, komen jouw
gedachten tot hen in de vorm van licht. Stuur hun je angsten niet toe, maar je
liefde. Je moet constructief zijn.
Geloof
jij dat bidden iets uithaalt?
(...)
Ik geloof
in wonderen,ging Anna verder. Maar ik geloof ook dat er dingen in ons leven
zijn die in steen staan gebeiteld en waar we niets aan kunnen veranderen, ook
niet met de kracht van gebed.
Zoals
wat?
De dood.
Wanneer we hebben gedaan wat we moeten doen, is het domweg tijd om naar huis te
gaan, of we nou oud zijn of jong.
Ik ben almaar bang om mijn kinderen te
verliezen,bekende Angelica.
Ik ook.
Maar alles wat het leven op ons pad brengt is bedoeld om er belangrijke lessen
uit te leren. We kunnen niet sturen wat ons overkomt, maar kunnen wel kiezen hoe
we erop reageren. De grootste vrijheid van de mens bestaat eruit dat hij zelf
kan kiezen.(...)Nietzsche heeft gezegd:Wie een waarom heeft om te leven kan
vrijwel elk hòè verdragen.
Heb jij
een waarom?
Ja zeker.
Mijn leven heeft een doel. Alles wat het leven op mijn pad brengt, goed of
slecht, dient ergens toe. Maar niemand kan een ander vertellen wat diens doel
is. Daar moet iedereen zelf achter zien te komen.
Wat volgde was een heel boeiend gesprek over hoe geloven eigenlijk neerkomt op vertrouwen. Je zorgen maken is een gebrek aan vertrouwen en staat dan voor een negatief gebed. Alhoewel je zorgen maken ook een manier is om bezorgd of bekommerd te zijn om je medemens. Toch verkiezen de meesten het vertrouwen boven het zorgen maken. Een gesprek zoals dat in het zwembadboek had nog niemand zelf gevoerd. Een jongen zei dat hij dat zeker ook nooit zou doen, omdat bidden iets van een andere tijd is en hij -als hij het ooit zou doen- het nooit er met anderen zou over hebben. Een ander vertelde dat ze in elke kerk waar ze komt een kaarsje brandt voor haar geliefden en dat dit eigenlijk ook neerkomt op een gebed. En dat zij dat gewoon durft te vertellen in de klas, omdat ze er zeker van is dat ze niet de enige is. "Maar is een kaarsje branden niet eerder bijgeloof dan geloof, mevrouw?" "Volgens mij kan een kaarsje branden een oprecht gebed zijn, waarbij je de gedachte aan je geliefden heel intens maakt en hun wedervaren op deze manier wil zegenen, of aan God toe-vertrouwen. In die zin kan zelfs het strijken van iemands hemd een stil gebed zijn, een gebed zonder woorden, waarbij je heel intens aan hen denkt over wie je de zegen vraagt." "Mijn oma geeft me altijd een kruisje en zegt dan God zegene je en God beware je: dat is ook zoiets." Maar bidden is ook danken om de zegen, vragen om kracht, hopen op vertrouwen en nog zoveel meer.
Het werd stil in de klas. Zo stil als het perron van een station op een stakingsdag.
Ik vertelde dat ik me herinnerde hoe ik met bobonneke naar de kerk ging om de rozenkrans te bidden en ik dat monotone geprevel zo rustgevend vond. Ik had pas heel laat door welke gebeden er precies werden gebeden, want het ging zo snel dat ik het weesgegroet zelfs niet herkende. Maar de schoonheid van het samen bidden, het opzeggen van mantra's als het ware... Ik heb veel geleerd uit de les van vandaag, want ja hoor: ook postmoderne tieners bidden, al is het dan op een andere manier dan onze grootouders, het is ook zo oprecht.
Hij viel me ergens halverwege de eerste schoolweek vorig schooljaar op wegens zijn boosheid. Warre zal ik hem noemen, 17 jaar, alle dagen heel boos, spottende glimlach verschijnt sporadisch als hij de verbeten trek om de mond even kon lossen. Op de klassenraad over de nieuwkomers in het 5e jaar had ik vernomen dat zijn papa een jaar eerder om het leven was gekomen bij een tragisch werkongeval. Hij wou er echter niet over aangesproken worden, wat ik dan ook niet deed. Tijdens de lessen "Samenlevingsopbouw" zat hij nonchalant onderuit gezakt op zijn stoel, droedelend (zo van die boze aziatische stripfiguurtjes), met een lichaamstaal die op z'n minst vijandig te noemen is. Ik had met hem te doen, maar probeerde het te verbergen, met wisselend succes. Ik herkende de boosheid: mijn vader is overleden aan kanker toen ik 17 was. Ik was heel lang boos op alles en iedereen, maar vooral op de gelovige goegemeente, wiens Goede Vader wel mijn goede vader had meegenomen naar ergens waar ik niet eens meer in geloofde. Toen toch niet. En ik herinnerde me ook mijn venijnige opmerkingen aan het adres van een zuster, die me in de speeltijd kwam opzoeken en vroeg of ze me ergens mee kon helpen ("ze kon bijvoorbeeld goed luisteren". Nee danku. "Ze zou voor me bidden." Juist ja, dat zou vast enorm helpen. Kortom: ik weet nog hoe het voelde.) Bon, ik wou Warre niet voor het hoofd stoten. Ik zou hem niet bemoederen en proberen om hem zijn recht op boosheid te gunnen. Na de les zocht ik nooit zijn blik (man, dat was lastig). In de gang plofte ik net zo goed bij hem mijn spullen in de armen om mijn deur te kunnen openen als bij de anderen. Hij moest ook meewerken in de les, wat hij eigenlijk nooit weigerde, al was het wel niet van harte en nooit zonder een spottende blik. Groot was dan ook mijn verbazing toen hij eind november, kort na de start van het terrein "Lijden en Hoop" na de les zelf bleef plakken en me zei dat hij blij was dat ik over de dood en over rouw sprak, want dat hij het er moeilijk mee had. Zelf huil ik bij letterlijk elke disney-film, dus hoef ik je niet te zeggen zeker, dat ik totaal onprofessioneel de waterlanders voelde komen? Dat was nu precies wat Warre kon missen. En toch zei ik hem: "Ik vind het zo erg voor jou en je mama en je broer, Warre. Het is zo verschrikkelijk wat jullie doormaken. Lukt het een beetje met jou? En met je familie? Kunnen jullie elkaar een beetje recht houden?" Lap: zei ik toch net weer wat ik me had voorgenomen niet te zeggen! Warre werd niet boos, maar was toch enigszins geïrriteerd: "Iedereen blijft dat maar vragen. Hoe kan ik dat nu weten? We leven van dag tot dag, maar betekent dat dat het lukt? Het is niet alsof we erover praten of zo. We zijn geen amerikaanse film of serie. Mijn broer komt bijna nooit naar huis (die zit blijkbaar op kot), mijn tante woont praktisch bij ons en is altijd zo over haar toeren als ze op mijn kamer komt. Ik moet altijd maar alles opruimen, mag niet voortdurend met mijn laptop bezig zijn en moet mijn moeder meer helpen en al. En mijn moeder is zelf ziek." "Ernstig?" vraag ik. "Ik weet het niet: ze heeft borstkanker gehad, maar dat is nu voorbij normaal. Maar het duurt een paar jaar eer dat uit je lijf is. Ze moet veel rusten." Hoe is het mogelijk, dacht ik? Zo veel leed in 1 gezin. "Geen wonder dat je altijd boos bent." "Ik ben niet boos, mevrouw. Waarom denkt u dat?" "Tja, omdat je er zo een beetje uitziet." Warre glimlacht, en het is een glimlach, die ik nog niet eerder bij hem zag:"Maar nee, het is niet dat ik geen vrienden heb of zo. Ik heb ook een vriendin en ik kan bij haar wel terecht. Haar opa is ook gestorven. We zijn enkele weken geleden samen naar het kerkhof geweest." "Hopelijk zijn jullie ook al eens samen ergens anders naartoe geweest?" We lachen samen. "Ik weet wel dat ik er met u over kan praten, mevrouw, maar het is echt okee. Ik kom er zelf wel uit." Dat was vorig schooljaar, nu zo'n 10 maanden geleden. Deze week stond Warre me op te wachten bij de schoolpoort op een middag. Hij vroeg of hij eens met me kon praten. We spraken af na de lessen die dag. Hij zit nu in het zesde. Zijn vader is 2 jaar geleden overleden. Zijn moeder is nog steeds niet gezond. Zijn vriendin start in het hoger onderwijs, terwijl hij (na een C-attest in een andere school) een jaar achterop is geraakt. Hij wil zijn vriendin niet kwijtspelen. Maar het botert niet zo goed tussen haar en zijn moeder. En haar vader vindt hem ook niet zo'n goede partij (zittenblijver, defensieve houding tegenover de wereld???). Hij is bang dat ze de relatie gaat beëindigen, want ze wil niet dat hij elke woensdagnamiddag naar haar kot gaat. "Tja: ik begrijp dat je je zorgen maakt." Stilte. "Misschien moet je haar een beetje vrij laten. En haar vertrouwen. Krampachtig vasthouden en haar vrijheid beknotten zal averechts werken. Probeer wat afstand te nemen. En blijf jezelf, want daarom houdt ze van je. Het zou kunnen dat ze zelf onzeker is over haar nieuwe vrijheden en een beetje bang is voor de reactie van haar omgeving omdat ze een vriend heeft die nog op het middelbaar zit." Patat! Dat werkt als een rode lap op een jonge stier. Het heeft geen zin om fabeltjes te vertellen. daarvoor is deze jongeman te slim. Maar ik hoop van harte dat het lukt tussen hen, want ik wil hem zo graag nog meer verdriet besparen. En toch kan ik dat niet. Hij heeft geen boodschap aan romantische prietpraat. daarvoor heeft Warre te veel klappen gekregen. Hij ging naar huis en nam afscheid met de woorden: "O ja, mevrouw: ik ga tegenwoordig naar een therapeut. Twee keer per maand. Maar ik wil dat niet blijven doen, hoor. Gewoon nu even, om mijn moeder een plezier te doen. Die vindt dat belangrijk." Mooi zo. Een beetje professionaliteit kan geen kwaad. in dit geval toch niet.
In een column van Rik Torfs uit de Standaard van enkele weken geleden ("De grenzen van de straf"-DS 01/08/12) staat de zinsnede: "De absolute suprematie van de moraal is amoreel". In een 6e middelbaar vraagt deze zin om uitleg van minstens drie woorden (heb nochtans op een bijscholing eens gehoord dat dit bijgevolg te moeilijk is voor de doelgroep), maar is deze toch het bespreken waard. Zo vond tenminste een jongeman van bijna 18: "Mevrouw: dat zou Rik Torfs eens tegen de paus mogen zeggen. Ik bedoel met zijn uitspraken over condooms en al". Lang geleden dat we dat nog eens gehoord hadden. Met alle (media-)turbulentie rond pedofiele priesters en onbetrouwbare butlers zouden we bijna vergeten dat men in het Vaticaan een mening heeft over condooms en die mening niet past in de overtuiging van de meeste mensen (waaronder heel wat katholieken), die bezorgd zijn over de verdere verspreiding van het HIV-virus en ander onaangenaams. Even afwijken van de doelstelling van de les: een door mij veelbeoefende discipline, tot groot jolijt van mijn publiek dat ervan overtuigd is "dat ze dat niet moeten kennen voor de toets". "Daar heb je een punt. Verduidelijk je het even voor iedereen?" "Wel euh: de paus denkt dat hij iets mag zeggen over seksualiteit en zo, terwijl hij daar toch niets van af weet. Maar veel katholieken luisteren naar wat de paus zegt en in Afrika en al geloven ze dat de paus gelijk heeft als hij zegt dat condooms u niet beschermen tegen AIDS en dat ze dus geen enkel nut hebben." Paus, kardinaal, bisschop, kerkjurist etc: we gooien het voor het gemak maar allemaal even in eenzelfde tonnetje en labelen hen als condoomwerende middelen. Wie neemt het deze jongeman kwalijk? Hij leest de krant. Toch kom ik even docerend tussenbeide en probeer ik de uitspraak te kaderen. Als ik me niet vergis heeft de paus gezegd dat condooms het AIDS-probleem niet oplossen (maar zelfs verergeren) en was er een bisschop die er een schepje bovenop deed met een pseudo-wetenschappelijk praatje dat condooms je zelfs niet beschermen tegen AIDS. Iedereen weer even bij de les. Weinig verdeeldheid in mening bij de leerlingen:"Ja, dat is waar: de paus denkt dat wat hij zegt heilig is en al de rest ongelijk heeft. Zijn moraal staat boven al de rest, denkt hij."Is er verbazing bij de leerlingen dat ik hen niet tegenspreek? Ik heb er alvast geen opgemerkt. "Mevrouw: bent u voor het gebruik van condooms? Deze vraag verdient een eerlijk antwoord: "Ik vind het heel erg dat door ze te verbieden er een verdere verspreiding van het HIV-virus in de hand wordt gewerkt en ik geloof dat het belangrijk is dat mensen, die meerdere seksuele partners hebben de verantwoordelijkheid nemen om de verspreiding van SOA's tegen te gaan en dat dit het beste wordt voorkomen door condooms te gebruiken." Duidelijk genoeg, maar toch komt de vraag:"En vindt u het niet erg dat u daarmee de mening van de baas van de katholieken tegenspreekt?" "Ik zou het vooral erg vinden als mijn geloof me zou verhinderen om zelf te denken. En dat de katholieke moraal me zou beletten om zelf een rangorde van waarden te hanteren, waarbij ik kan kiezen voor het minste kwaad." "En dat is niet zo?", dat zegt de eerste jongen weer. Hij is bij de pinken, nietwaar? "Ik denk van niet. De christelijke boodschap bevat zoveel waardevolle ideeën, dat ik haar niet wil afrekenen op een aantal meningsverschillen." En dan keerde ik terug naar de uitspraak van Rik Torfs. Fundamentalisten zijn gevaarlijk voor de menselijke vrijheid. Communicatie over waarden is zeker erg belangrijk. En een column verschijnt openbaar, dus deelt de auteur zijn mening met iedereen. Ook met de paus. Al weet ik niet of die de Standaard leest. Maar de pauselijke nuntius wellicht wel. En daarna hebben we de grenzen van een straf verder besproken. Want dat moet wel zijn gekend. Al ben ik er vrij zeker van dat geen enkele leerling volgende week of volgende maand vergeten zal zijn dat ik niet tegen condooms ben. Wie weet: misschien krijg ik er op de 100-dagen wel een pakje cadeau.
Het is mijn 25e keer dat ik een schooljaar start met enkele voor mij totaal nieuwe klassen. Maakt dit me tot een expert in do's en don't's van de eerste kennismaking tussen leerlingen en godsdienstleerkracht? Geen idee. Wat ik wel weet is dat er een aantal zaken zijn, die ik niet meer zal doen in een eerste les. Voorbeelden? De leerlingen onderwerpen aan een soort van "ondervraging" over hun thuissituatie waarbij ze het beroep van hun ouders mogen neerschrijven of vertellen. Dat leerde ik alvast van mijn eigen kroost, die het afschuwelijk vonden om te moeten vertellen dat hun ouders allebei(!) godsdienstleraars zijn. Verder is het niet zo'n goed idee om leerlingen te laten noteren wat ze van de godsdienstlessen verwachten. Je hebt nu eenmaal je leerplan en de desillusie aan beide fronten kan nauwelijks groter zijn in bepaalde gevallen. Ook geloof ik niet dat je je jaarplanning moet afhaspelen. Teveel is trop. En tussen droom en werkelijkheid staat tot nader order een wereld van verschil, of is dat alleen bij mij het geval? Misschien best ook niet de hippe sympathiekeling uithangen, als je dat niet echt afgaat (de aandachtige lezer voelt dat dit een beproefde methode van ondergetekende is). Té streng is dan ook weer uit den boze. Te grappig is geforceerd... Wat moet je dan in godsnaam doen? Aha! Dat is dan weer een voordeel als je kan geloven. In godsnaam...in Gods-naam: laten we dus rustig rekenen op de heilige Geest en Zijn sublieme gaven. Iets te hoog gegrepen voor jou? Ook voor mij, vrees ik.
Wat te doen als je een nieuwe klas met allemaal nieuwe gezichten binnentreedt? In mijn geval is het stilletjes hopen dat er iemand het jaar overzit en dan laat ik die mij voorstellen. Flauw, ik weet het, maar het werkt. En als dat niet zo is, dan probeer ik vooral rustig en correct te blijven. Wat verwacht ik van de lessen en van de leerlingen? Wat gebeurt er als ze dit niet doen? Waar laat ik hen de vrije keuze in? Hoe gaan we om met uiteenlopende meningen (respectvol, hoe anders?). En vooral: niet vergeten te zeggen hoe leuk ik het vind om na bijna drie maanden eindelijk weer voor de klas te staan. Vlaanderen heeft hele toffe godsdienstleerkrachten, dat is alvast een opsteker. Dat merk ik als ik ontdek dat de meeste leerlingen niet zo heel erg negatief de klas binnenkomen. Ze vinden de lessen godsdienst niet de allersaaiste uurtjes van de week. Alhoewel: vanmorgen viel een 17-jarige knaap ei zo na in slaap tijdens het laatste leskwartier ( godsdienstlessen duren bij ons 2 lesuren na elkaar, gelukkig!). Na de les vroeg ik hem om volgende week iets vroeger te gaan slapen, en als dat niet lukte wat dichter tegen het open raam plaats te nemen. Hij gaf toe dat het festival van vorig weekend nog niet helemaal uit de leden was, maar beloofde beterschap.
Bestaat er een toverformule om de eerste kennismaking iets minder te laten uitmonden in klamme-handen-gevoel? Ik vrees van niet. Ik probeer eerlijk gezegd de strengste versie van mezelf te zijn en nog niet mijn hele curriculum prijs te geven. Kwestie van hen nieuwsgierig te houden naar de volgende les. En ik vraag hun naam en van waar ze komen. Want natuurlijk wil ik ook wel weten wie ik voor me heb. En tegen de volgende les hoop ik dat er fotolijsten beschikbaar zijn, zodat ik hun naam al een beetje kan leren. Niets zo vervelend als 2 maanden lesgeven zonder iemand bij zijn naam te kunnen noemen.
Van augustusblues tot septemberstress...: of hoe een sudoku je daarbij kan helpen
Elk jaar zo rond 8 à 10 augustus overvalt me een eigenaardig soort melancholie, die eigenlijk ook een zekere stress met zich meebrengt. Elk jaar denk ik in die dagen dat de vakantie weer erg snel zal voorbij zijn en dat ik - zoals Bart in The Simpsons-aflevering The Monkey Suit- nog een heleboel zaken wil gedaan krijgen voor de vakantie echt weer definitief voorbij zal zijn. Ik noem dit gevoel: "de augustus-blues". En naast deze toch wel erg drukke plannen-makerij besef ik des te meer dat de komende septembermaand ook weer de nodige stress met zich zal meebrengen, omdat de nieuwe leerlingen mij en ik hen moeten besnuffelen en meten hoe ver we langs beide kanten kunnen gaan. Eerlijk is eerlijk: als godsdienstleraar moet je toch wel een aantal vooroordelen kunnen weerleggen tegen je persoon en je vak bij een bepaald percentage van je leerlingen. Zo had ik enkele jaren geleden een jongen in het vijfde jaar, die geheel conform zijn puberale leeftijd aan image-building deed en daarin absoluut geen plaats wist voor het vak godsdienst, noch voor de godsdienstlerares. Hij zat dan ook al twee, drie lessen bezig met alles behalve dat wat ik verwacht van een goede student. In week 3 van de snuffelmaand zag ik hoe hij onder zijn bank naar zijn handen zat te loeren en heel af en toe heel kort iets noteerde. De minder geslaagde acteurprestatie bestond bovendien uit een sporadisch opkijken in mijn richting en naar het bord. Diep zuchten en met de ogen draaien bij een grapje van mij of een tussenkomst van een medeleerling behoorde eveneens tot het repertoire. Gezien de geringe bewegingsvrijheid voor mij in het lokaal, slaagde ik er niet meteen in om te ontdekken wat daar zo interessant was onder zijn lessenaar. Tot ik het opeens wist: hij was een sudoku aan het invullen. Na de les vroeg ik hem even te blijven. Hij zuchtte zo mogelijk nog dieper en wierp veelbetekenende blikken naar enkele klasgenoten. Uit zijn lichaamstaal sprak een mengeling van selffulfilling prophecy, minachting en toch ook wel een beetje angst. Vooral dit laatste wou ik benutten.(ach: dit wordt me wel vergeven, toch?) Ik ging naast hem zitten en vroeg hem of hij me eens kon uitleggen hoe een sudoku nu precies werkte. Zelf behoor ik tot de kruiswoordraadsel-generatie en ik had me tot dan toe nog nooit verdiept in het uitdokteren hoe je aan een sudoku moet beginnen, hoewel het me wel heel leuk leek. De arme jongen werd bloedrood, maar keek ook enigszins verrast. Ik was heel kalm en oprecht geïnteresseerd. Het invullen van een sudoku was namelijk een niet-afgestreept item op mijn augustus-blues-lijstje. Aarzelend begon hij het uit te leggen. Ik snapte het niet meteen (ja, zeg...!) en vroeg het eens te tonen. Zijn handen trilden toen hij het verfrommeld krantje uit zijn map haalde. Hij keek me een beetje schuchter in de ogen en ik bleef geduldig wachten op zijn uitleg. Ik stelde nog enkele vragen en hij antwoordde beleefd. Toen ging de bel. Ik zei:"Ik ga dat ook eens proberen. Maar wel in het weekend of zo." Hij knikte. Nee, ik heb met geen woord gerept over zijn houding. Nee, ik heb niks gezegd over het feit dat hij moest opletten in de les. Nee, ik heb hem niet gezegd dat hij misschien ook wel iets van mij zou kunnen opsteken (hoewel dat natuurlijk wél degelijk het geval is, haha). Maar hij heeft het begrepen. Het werd nooit mijn grootste fan. Hij heeft me als afgestudeerde nog geen vriendschapsverzoek gestuurd op Facebook. Hij volgt me niet op Twitter... Maar: hij keek de weken daarna iets minder verveeld en heeft maanden later zelfs enige inbreng in de les gehad toen het ging over euthanasie, geloof ik.
Misschien heb je je -net als ik- de laatste weken wat geërgerd aan het mediacircus omtrent de mogelijke vervroegde doch wettelijke vrijlating van Martin en de scherpe kritiek op de zusters Clarissen van Malone op allerlei netwerksites? Heb je je afgevraagd of je hiermee iets kan doen in je godsdienstlessen van binnenkort? Dan heb je misschien iets aan bijgevoegd dossier/lesmateriaal. Christenen brengen niet zelden een controversiële en onpopulaire boodschap... En dit doet niet af aan je respect en mededogen voor de (nabestaanden van de) slachtoffers. Dat blijft uiteraard van het allergrootste belang.
- Sartre had een relatie met de grondlegster van Femina. - Sartre zei:"Enfin, c'est les autres" en dat betekent: "uiteindelijk zijn het altijd de andere" - Metafysisch = buitenechtelijk - Ethiek wil zeggen dat je een besef hebt van wat je zou moeten doen om goed te doen en moraal is achteraf zeggen hoe je het gedaan hebt. - Als de christenen leven volgens de 10 geboden dan zijn ze eigenlijk al heel goed bezig. - Ik ben niet gelovig, maar de waarden van de christenen vind ik ça va om in te geloven. - De joden begraven hun doden met hun voeten naar Mekka en zetten een spiegel achter die voeten of zo.
- Van Kant snap ik de fijne kantjes niet. - Eerst verklaart Nietzsche God dood en dan sterft hij zelf ook. - Ik kan me niet voorstellen dat een mens God projecteert (ivm vraag over Feuerbach) - Ouders vinden dat de school best wat katholieker mag zijn, maar ze zitten zelf niet meer op de schoolbanken, natuurlijk. ( Het meisje bedoelde wellicht dat het nog wel meevalt op het gebied van het meegeven van christelijke waarden in het vrij onderwijs, maar het klonk wel grappig) - Het spijt me, maar ik vond de filosofie van Kant te moeilijk om te leren. - Ik heb echt pech: nu trek ik Plato en ik weet over hem alleen nog dat hij een idee had. - Georges Steiner vergelijkt het Symposion van Socrates met het Laatste Avondmaal van Jezus, omdat er aan beide tafels doden vallen op het einde van de avond. - Bij de christenen waren er echt wel heel veel filosofen.
Tijdens de les over "De ander als ethische grens" hebben we drie visies behandeld: de atheïstische met JP Sartre, de joodse met E. Levinas en de christelijke aan de hand van de parabel van de barmhartige Samaritaan. Een jongen merkte op dat hij het jammer vond dat we bij de christelijke interpretatie alweer een oud bijbelverhaal lazen in plaats van een hedendaagse christelijke filosoof/ethicus zijn visie te bestuderen. Dat deden we natuurlijk ook (zelfs iets te veel naar zijn zin uiteindelijk, want hij moest een geeuw onderdrukken...). Ik vroeg hem of hij de parabel al kende. Dat was het geval. Hij dacht dat hij daar al meer dan 10 keer les over had gekregen. Prima, zei ik: want de parabel is erg interessant en kent verschillende lagen. Zijn opgetrokken rechterwenkbrauw sprak boekdelen. Maar goed: waarom de parabel nog eens vertellen in de context van "De ander als ethische grens"? Omdat de parabel ons leert dat we een groot hart moeten hebben voor onze naaste en zelfs voor onze vijanden. We moeten ons eigen leven en onze dagdagelijkse bekommernissen opzij zetten om mensen in nood te helpen. Ja: zelfs onze vijanden verdienen onze barmhartigheid. Een leerling vertaalde barmhartigheid als 'een groot hart hebben voor de ander'. Mooi! Na de toelichting over "het appèl van het gelaat" en de toepassing daarvan op de bedelaar, die elke dag aan de Spar zit te bedelen kon dit tellen. De juiste christelijke handelingswijze ten opzichte van deze man is dan: hem eten en drinken geven, misschien meenemen naar je huis, hem onderdak verlenen en hem helpen om zijn leven terug op de rails kan krijgen en... Moeilijk! Onmogelijk! Het christelijke ethische appèl vraagt veel te veel en is absoluut niet realiseerbaar. En toch: is het niet dat wat de mensen van Poverello en andere hulpverleningsorganisaties doen? Moeten we niet de wereld beter maken door bij onszelf te beginnen? "Ondanks mezelf, maar niet zonder mezelf"leerde professor Burggraeve ons. Een verlegen glimlach krulde de lippen van de jongeman waarover sprake aan het begin van dit stukje. "En toch vind ik interessanter om de boodschap te vertellen, zoals u het nu doet, mevrouw: aan de hand van herkenbare voorbeelden, en niet met oude bijbelverhalen, die ons toch geen snars meer interesseren." "Dat kan komen doordat je vanuit een negatieve manier tegen de bijbelverhalen aankijkt. Maar die oude verhalen en dat eeuwenoude boek hebben eeuwen lang mensen geïnspireerd om uit zichzelf en hun eigen wereldje te treden en naar de anderen toe te gaan als ze hun hulp kunnen gebruiken. Zonder de blijde boodschap van geloof, hoop en liefde missen we het bindmiddel, want dan dreigen we ons grote voorbeeld, Jezus Christus, onbekend en onbemind te laten." Een meisje noemde het onze wortels. Onze traditie wordt dan wel meestal aangehaald vanuit een tegenreactie tegenover een andere (in casu de islamitische) levensbeschouwing, maar onze wortels blijven verankerd in de joods-christelijke levenswijze, welke we het beste leren kennen vanuit de bijbel. Het is geen goed idee om godsdienstles te gaan geven zonder de bijbel in het hermeneutisch gesprek te betrekken, vind ik, want als de jongeren er bij mij al niks meer over horen, waar dan wel? En ik wil eigenlijk heel graag de oude verhalen blijven vertellen, eventueel als inspiratie om het leven van vandaag beter te kunnen beleven en er aan te participeren. En toen was het tijd om te consolideren. Iemand vond de christelijke interpretatie van de ander als ethische grens de meest hoopvolle, maar tergelijkertijd de minst realistische. Zijn christenen niet de dromers van een nieuwe hemel en een nieuwe aarde? Niet alle dromen hoeven als bedrog te worden afgedaan.
"Nee, niemand van onze generatie ligt toch nog wakker van de 10 geboden, mevrouw?" Waarop een medeleerling antwoordt: "Niet in zijn geheel, maar vele dingen die daarin staan zijn wel fundamentele basiswaarden om het samenleven mogelijk te maken." Ik besluit om ook iets te zeggen: "Je zou liever spreken van de 8 geboden, of zoiets?" (Soms ben ik als leerkracht ook niet helemaal bij de les. Op dat moment zat ik in mijn hoofd te bedenken wat ik zeker nog wou zien voor het examen, eerlijk gezegd) Nee, dat klinkt niet... Eén van de leerlingen stelde een andere volgorde voor. Volgens haar zou "Gij zult niet doden" bovenaan moeten staan. En je kan ook iemand doden door zijn/haar bestaan te ontkennen, hem/haar te negeren of te defrienden. Dat laatste bleek heel diep te zitten. "Kent u iets van Facebook, mevrouw?". "Toch wel. Ik weet bijvoorbeeld dat Facebook is begonnen als een soort intern netwerk van een studentencampus, waar medestudentes op werden beoordeeld en bekritiseerd. Dat was toch ook al een schending van enkele geboden, me dunkt. Achterklap, ergernis geven, vloeken, spotten, kritiek of scheldwoorden over ouders, flirten, ...: ik denk dat ik het er al allemaal eens op ben tegengekomen." We lachen samen een beetje. Maar dan wordt het ernstiger, als iemand zegt dat ze een meisje kent (wie niet trouwens...), die toch heel erg heeft geleden onder het pestgedrag van enkele van haar zogenaamde 'vrienden' op de sociale netwerksite, en die zich nauwelijks nog durfde te vertonen op school, in de jeugdbeweging en in de buurt. Grote monden beweren dat dit meer zegt over dat meisje dan over wie een grap lanceert of leuk vindt. Nee, beweren anderen: er is geen enkele reden om mensen te kwetsen via Facebook. Het is bovendien laf, want als je echt iets over anderen wil zeggen, heb dan tenminste het lef om het persoonlijk te doen. En probeer ook de gulden regel te respecteren:"Behandel de ander zoals je zelf wil worden behandeld". Voor ik dit onderwerp afsluit vraag ik of iemand de algemene voorwaarden van Facebook al eens grondig heeft doorgenomen. Er staan wel degelijk enkele regels in, die we voorzichtig aan de decaloog kunnen linken. Nog niemand heeft daar al de tijd voor genomen. Ikzelf ook iets te weinig. Volgend schooljaar misschien toch eens een les of taak van maken.
Tijdens het uitdiepen van het Symbolum der Apostelen kwam ik bij de zin "ik geloof in de Heilige Katholieke Kerk". Wie wakker was, had meteen zijn antwoord klaar: "Moet dat tegenwoordig geen 'G' zijn ipv een 'H', mevrouw?" De laatste jaren moet je als vertegenwoordiger van het instituut Kerk (wat je voor studenten echt wel bent als godsdienstleraar) al eens tegen gegniffel en gegrap kunnen, nietwaar? "Hebben de pedofilieschandalen de Kerk schade toegebracht?", vroeg ik. Het antwoord was vrij unaniem. "Hebben de pedofilieschandalen het geloof schade berokkend?" was mijn tweede vraag. En daar bleek het antwoord veel genuanceerder. Enkelen dachten dat de oude mensen te veel schrik hebben om het geloof de rug toe te keren. Dat werd meteen tegengesproken door een medeleerlinge, die vertelde dat haar oma altijd heel gelovig was geweest, maar nu geen bezwaar had geuit toen haar broer niet gevormd zou worden, maar een lentefeest zou vieren. De leerlinge in kwestie heeft een schattige west-vlaamse tongval... Geen detail in dit relaas, denk ik. Sommige leerlingen waren van oordeel dat de Kerk en het geloof in deze discussie op één lijn worden gezet door de meeste mensen. En ook daar kwam er toch wel wat reactie op. Samengevat kwam die commentaar hierop neer: het instituut Kerk heeft zich vooral schuldig gemaakt aan doofpotpolitiek en aan miskenning van de slachtoffers. Daarmee zijn heel wat mensen hun vertrouwen in de clerus voorgoed kwijtgespeeld. Maar daarom houden de mensen niet noodzakelijk op met in God te geloven. En de behoefte om hun geloof in de geloofsgemeenschap te delen in gebedsdiensten en sacramenten is daarmee ook niet verdwenen. Alleen zullen ze misschien iets minder geneigd zijn het morele gezag van priesters te aanvaarden en zal de roep om meer openheid luider klinken dan ooit tevoren. Je haalt je kind ook niet van de schoolbanken omdat er pedofiele leraars bestaan. 18-jarigen zijn doorgaans heel verfrissend: ze belichamen de factor "hoop"; je moet alleen proberen heel goed naar hen te luisteren.
"Bij het sacrament van de verzoening verleent de biechtvader aan de boetelingabsolutie, op voorwaarde dat hij echt berouw heeft, en legt hem eventueel een penitentie op. De biechtvader is gebonden aan het biechtgeheim. Als hij dit schendt wachten hem zware kerkjuridische straffen en kan hij geëxcommuniceerd worden." Elk van deze onderlijnde woorden zouden vandaag in de derde graad SO een volledig lesuur uitleg kunnen verdragen. Op het einde van het schooljaar, waar het erop aankomt om jaarplanning en vorderingsplan niet tot fabeltjesland te laten behoren, is dit echter niet mogelijk. Maar toch hebben we in één klas een uur lang gesproken over de excommunicatie na het "uit de biecht klappen". Een leerling vond dit geen groot probleem, want "er zijn toch veel mensen, die zich nu laten ontdopen?" Inderdaad. Hoewel: veel? Lieven Scheire, een overigens heel geschikte mediafiguur, raadt het iedereen aan. De meerderheid van de leerlingen vonden wel dat het klopt dat het biechtgeheim heilig moet zijn, maar enkelen waren toch van oordeel dat het voor een priester minder erg is om geëxcommuniceerd te worden dan om zich medeplichtig te maken aan moord, door een bekentenis niet aan de autoriteiten mee te delen. Eén meisje zou liever priester zijn dan advocaat in dat geval (hoewel dit gezien haar geslacht weinig waarschijnlijk is dat ze het ooit kan worden) omdat ze vindt dat je als priester minder zwaar gestraft wordt dan als advocaat, wanneer je het beroepsgeheim schendt. Uiteraard kan een 17-jarige post-moderne leek nog niet alle consequenties van beide situaties inschatten, maar het is toch een opvallend gegeven, dat leerlingen het echt geen straf vinden als men geen deel meer mag uitmaken van de Kerk, juist omdat zovelen er geen deel meer willen van uitmaken. Ik probeerde het met een list:"Wie vertrouw jij je diepste geheimen toe? Hoe zou je je voelen als die persoon je geheimen doorzegt? Hoe zou jij je gedragen ten opzichte van de klikker? Hoe zou die persoon zich voelen bij dit gedrag? En hoe zou jij je voelen als jij diegene was, die een geheim publiek heeft gemaakt omdat je vond dat dit het beste was?" Gemor en protest. Maar ook toch wel een klein beetje begrip voor het effect van excommunicatie op iemand voor wie de Kerk zijn biotoop is en het priesterschap een roeping, wat zelfs nog méér betekent dan een vrije keuze. We gaan in september een seminarist uitnodigen in het kader van "Vierkant voor God". Ik ken alvast één van de vragen, die hij zal voorgeschoteld krijgen.
In een les over vergiffenis werd door een leerling verwezen naar de zaak Kim De Gelder. Zijn ouders zegden eerder deze week in een interview met de Standaard dat ze hopen dat hun zoon zou worden opgesloten in een psychiatrische instelling, omdat hij onmiskenbaar geestesziek is. Twee jaar voor de gruwelijke feiten zich hebben afgespeeld, zochten zijn ouders reeds hulp bij psychiaters voor hun geesteszieke zoon, maar werden met een kluitje in het riet gestuurd. Ze trokken tijdig aan de alarmbel, maar werden niet gehoord. In het interview zegden ze ook nog mee te voelen met de nabestaanden van de slachtoffers, maar pleiten ze ervoor om Kim te laten interneren. Ouders, die hun kinderen zelfs de grootste misdaden vergeven: er bestaat enig begrip voor bij de meeste leerlingen, maar het laat de gemoederen ook geheel niet onberoerd. Sommigen vinden het al te makkelijk om de dader af te schilderen als slachtoffer, aangezien vele slachtoffers van nog veel meer, zelf nooit tot dergelijke gruweldaden over gaan. Het kan en mag voor deze leerlingen nooit de zware misdaden sublimeren. De dader is altijd veel meer dader dan slachtoffer, vinden zij. Vergiffenis is vaak te veel gevraagd, zeker wanneer de misdaden onomkeerbaar zijn. Vermoorde onschuld kan niet worden goedgemaakt. Nooit. Er bestaat wel degelijk onvergefelijk kwaad en sommige daders verdienen geen genade. Daarover zijn de meeste vijfdejaars het eens. En toch... Haat verlamt de mens. Het vraagt veel energie en maakt ongelukkig. Om in beweging te komen, moet de mens kunnen ophouden met haten. Het stoppen met haten betekent nog niet meteen dat je vergiffenis schenkt aan de dader, maar het betekent wel dat je de dader en zijn daad niet meer laat samenvallen. Dat vraagt moed en morele rijpheid. Moed omdat je dan ook je angst voor de dader moet kunnen overwinnen. Morele rijpheid, omdat het oog-om-oog, tand-om-tand gevoel veel minder complex is. Stoppen met haten is vooral een bevrijdend moment voor je eigen ik en heeft meer met jezelf dan met de dader te maken. Jij komt los van je haatgevoelens, die veel van je energie vergen en je durft het aan om de dader niet langer controle te laten hebben over je gedachten. Je blijft de daad misschien wel onvergefelijk vinden, maar je stelt je niet langer kwetsbaar op tegenover wie die daad heeft gepleegd. Een christen wordt opgeroepen om vergiffenis te schenken, telkens weer, tot 7 x 70 maal. En dan staat de wereld van de 17-jarige stil... Sommige daden kan je niet vergeven, zeggen ze. "Vader, vergeef het hen, want ze weten niet wat ze doen.", zei Jezus aan het kruis.... Vergiffenis voor de daders. Tot 7 x 70 maal... Zo moeilijk dat het bijna te groot is voor een mens.
"Als er geen opstanding van de doden bestaat, is ook Christus niet verrezen, en als Christus niet verrezen is, dan is ons geloof zonder inhoud."
Het is Pasen (geweest) en dan praat je in een godsdienstles in het vijfde jaar (en elders) nog eens over de Verrijzenis. Wonder boven wonder maakte een pientere meid ook deze opmerking toen ze bij het begin van de les het lesonderwerp in haar agenda noteerde:"mevrouw, de Verrijzenis? Wij hebben dat toch al gezien?". Ik was meteen de koning te rijk: "Fantastisch, Aurélie, dat jij de Verrijzenis al gezien hebt!" En haar gezichtje werd één en al betoverende glimlach... Dus beamde ik bovenstaande zin uit de Korinthiërsbrief op het scherm, naast een stukje glaskunst uit Glasatelier Mestdagh en vroeg hen of ze het mij nu eens konden uitleggen hoe ze -na de lessen over Lijden en Hoop (en dus de Verrijzenis)- deze zin van Paulus kunnen begrijpen. Nadenken, het valt niet altijd mee, zo vlak na een vakantie. Wel waren we er vrij snel uit dat het niet kan betekenen dat je letterlijk "opstaat uit je dode lichaam". De Verrijzenis heeft niet met zombies te maken, gelukkig. Ook al goed voor de zieken en gehandicapten, voor wie de dood een verlossing uit hun lichamelijk lijden betekende. Van de opstanding zijn andere sporen te vinden in bijvoorbeeld het streven naar een menselijkere wereld. Jezus Christus is zo'n spoor, zoniet het spoor: Hij toonde ons als de Weg, de Waarheid en het Leven een duidelijke route naar een betere wereld. Jezus heeft de dood overwonnen om ons, de wereld, de mensheid, te verlossen. Uit ons zondig bestaan op te staan, te verrijzen, als mensen op weg naar een betere, rechtvaardigere, menslievendere wereld. Eéntje merkte op: "Dood ben ik pas, als jij me bent vergeten", toch? Inderdaad: Christus gaat pas dood als we Zijn Blijde Boodschap niet meer durven uitdragen en beleven, en dat is -gelukkig- nog lang niet het geval. Kijk maar naar de ziekenzorg, de Arkgemeenschap, Poverello, enzovoorts: Jezus verrijst daar elke dag opnieuw en daar niet alleen. Eigenlijk overal waar mensen in Zijn naam het goede doen, streven naar een betere wereld voor iedereen en vooral voor de eenvoudigste en hulpbehoevendste mensen. We sloten de les af met "Het Laatste Avondmaal" van John Byrne in Dublin (voor één keertje kwam dit beeld nà de paasboodschap-heb het wel nog eens chronologisch geduid, want je weet maar nooit dat ze ineens gaan denken dat het Laatste Avondmaal de week na Pasen plaatsvond...), want de kunstenaar maakte dit kunstwerk als expressie van de multiculturele samenleving en het geloof in gewone mensen. Het kunstwerk suggereert dat niets of niemand het monopolie kan hebben op goedheid. Pasen is van en voor iedereen.
Vraag:"Door wie of wat laten we ons begrenzen in ons handelen?" Antwoord: "Door de Tien Geboden./?"(werd meer vragend dan vastbesloten uitgesproken) En meteen werd het meisje dat dit antwoord gaf, bekeken met een spottende blik. Dat was een "slijmbal-antwoord", zonder twijfel. Ik pikte er een jongen uit, die zijn klasgenote honend had aangekeken: "Wat vind jij ethisch onaanvaardbaar gedrag?" "Als iemand je zelfverdiende smartphone ript: je hebt er keihard voor gewerkt en gespaard en floep...ineens is hij foetsie!" "Gij zult niet stelen...???" "Ah ja, als je het zo bekijkt..." "Kan je het dan ook anders bekijken?" Stilte. En dan is er toch eentje dat opmerkt: "Ja, maar het begin van de Tien Geboden is: 'Bovenal bemin één God', en daar ben ik het niet mee eens!" Hij kan op bijval rekenen. "Kennen jullie de Bergrede van Jezus?" En meteen schakel ik over op een kort lesje exegese, waarbij de meeste leerlingen zuchtend in hun stoel wegzakken. "Gij zult de Heer, uw God beminnen en uw naaste als uzelf": is dit een oubollige boodschap? Grapjas van dienst merkt op dat hij zijn naaste buurmeisje maar al te graag zou beminnen. En ik lach mee, maar zeg dat je door je naaste te beminnen als jezelf ook gehoor geeft aan Gods Blijde Boodschap van Liefde en dat je dus zo ook God bemint. We gaan even verder op de uitgegooide lijn en proberen aan zoveel mogelijk van de Tien Geboden de eigen ervaring vast te koppelen en we geraken natuurlijk vrij ver. Maar verschillende leerlingen merken op dat ze het moeilijk hebben met de uitspraken van de paus over homofilie, condooms, seksualiteit etc. Dat is uiteraard een moeilijke zaak voor hen. Want wat is bijvoorbeeld onkuisheid? Waar en door wie wordt dan wel de grens getrokken? Als de paus de grens bepaalt, dan wordt het voor velen moeilijk. Anderzijds zijn er wel veel pastoors, die geen moeite hebben met homoseksuelen of ongehuwd samenwonenden. Door wie laten zij zich begrenzen, vraagt een dromerige leerling zich af? Zo komt het gesprek op het geweten en de persoonlijke vrijheid om dat geweten te laten begrenzen door normen. De les werd weer door iedereen mee gevolgd (100 minuten aandacht geven is geen makkelijke opgave voor 17-jarigen van vandaag-en anderzijds: voor wie is het dat wel?) en de voorbeelden hebben tot een stevige consolidering geleid, waar de meesten zich konden in vinden. Bij het buitengaan van de klas zei de jongen van in het begin van dit stukje, die zijn klasgenote van mouwvegen verdacht: "U kan het allemaal zo simpel uitleggen, dat ik het bijna zou geloven." Vettige knipoog om zijn woorden te ondersteunen. Bijna, maar nog niet helemaal...
Vandaag, de dag van nationale rouw als teken van medeleven met de slachtoffers van het vreselijke busongeval eerder deze week, werd om 11u een minuut stilte gehouden. Mijn leerlingen en ik hebben daar vanzelfsprekend ook aan deelgenomen. Vanzelfsprekend schrijf ik, hoewel ik aan uur tevoren er een discussie over had met een collega. Deze 50-jarige man, vader van drie zonen, vroeg zich luidop in de leraarskamer af waarom hij dit zou doen. "Als blijk van medeleven met de slachtoffers en hun nabestaanden", werd hem gezegd. Hij zag werkelijk niet in wat de nabestaanden daar kunnen aan hebben. "Wij kennen hen niet, zij ons nog minder. Hun kind of geliefde kwijt zijn door zo'n afschuwelijk ongeval mag ons dan wel raken, ons medeleven helpt hen geen zier vooruit." Tot daar zijn redenering. Ik probeerde hem niet echt op andere gedachten te brengen, maar wilde toch verrechtvaardigen waarom ik er wel wou aan deelnemen. Ik geloof oprecht dat dit eerbetoon een rol speelt in het leven. We blijven even stilstaan bij het verdriet van hen, met wie we als ouder, als broer of zus, als medemens enigszins kunnen meevoelen, omdat we allen op de één of andere manier geraakt zijn door het ongeval. Het herinnert ons ondermeer aan de broosheid van ons bestaan, aan de waarde van elke gegeven dag, aan het geluk van de liefde, aan de kracht van het medemens-zijn. En ook aan het belang van de verantwoordelijkheidszin, die elke weggebruiker in acht moet nemen. We denken ook aan onze geliefden en zijn wellicht ergens ook een beetje dankbaar omdat het hen of ons niet is overkomen. En natuurlijk wil je aan de getroffenen ook laten blijken dat je geen woorden hebt voor wat er is gebeurd. Dat je de overleden kindjes, de leerkrachten en begeleiders en de chauffeurs zo graag het leven had gegund. En dat het samen-zijn, welk we zo vaak zien als de evidentie zelve, een groot goed is en iets wat we moeten koesteren. De leerlingen verwittigden me om iets voor 11u, we hebben de live stream van de redactie.be opgezet, we gingen allemaal rechtstaan en hielden even halt. We stonden letterlijk stil, elk met z'n eigen gedachten. Sommigen probeerden zich in te beelden hoe de nabestaanden zich zouden voelen, anderen dachten aan hun eigen geliefde overledenen, enkelen herinnerden zich persoonlijke momenten van ontreddering. Allemaal dachten we ook minstens eventjes:"Waarom?" Daar hebben we verder over gepraat:"Waarom moeten mensen lijden?". Leerstof uit het 5e jaar godsdienst. De leerlingen zijn zesdejaars. Velen herinnerden zich nog dat uit vele gesprekken was geconsolideerd dat het lijden zinloos is. Maar dat gelovigen wel steun zoeken bij de gekruisigde en verrezen Heer. Ook al zeggen de meeste leerlingen dat ze niet gelovig zijn (wat wil je: 18-jarige post-moderne ietsisten, die eerder boos zijn op de Kerk, dan wel echt ongelovig zijn- maar dat onderscheid maken ze nog niet direct), toch erkenden ze dat rituelen hier op hun plaats zijn en dat de traditionele rouwrituelen troostend kunnen werken. En toen hebben we nog even gepraat over de zin van de gebedswakes en de kerkdiensten, die deze dagen werden gehouden. Ja: het geloof kan en mag aanwezig zijn op zulke momenten van intens verdriet. En troost kan worden geboden door stil en respectvol samen te bidden. Als er maar geen woorden worden gesproken in de zin van: "hij/zij is nu gelukkig: hij/zij is nu bij God". Enkele leerlingen vinden wel troost bij de gedachte dat ze zich verbonden voelen met hun geliefde overledenen als ze naar de sterren kijken. Sterren staan aan de hemel... Laten we hopen dat ons medeleven enigszins steun betekende voor de vele, vele getroffenen.
Het westerse denken en de joods-christelijke traditie
hebben veel fouten gemaakt, maar ditzelfde denken heeft ook de "Universele
verklaring van de rechten van de mens" voortgebracht. Soms hoor je wel eens dat
de islamitische wereld deze verklaring opvatten als een zelfverheerlijking van
het westers denken, die hun mening aan de rest van de wereld opdringen als een
universeel ethisch model. Bij een klassengesprek vandaag in de klas was er ook
een moslimleerlinge die dit idee onderschreef. Meer bepaald: naar aanleiding
van het controversiële artikel van vorige week, waarin te lezen stond
dat twee wetenschappers vinden dat abortus in welbepaalde gevallen tot na
de geboorte mogelijk zou moeten zijn voor de ouders, vond zij het niet kunnen dat medeleerlingen de mensenrechten als argument gebruikten in hun betoog. Ethisch gezien waren
vrijwel alle leerlingen dezelfde mening toegedaan: de stelling dat ouders in bepaalde gevallen het recht zouden moeten hebben hun pasgeboren baby te doden is moreel
verwerpelijk. Abortus na de geboorte is in alle gevallen ontoelaatbaar. Punt.
Maar wat dan met zwaar gehandicapte kinderen, wiens leven als vegetatief kan worden beschreven? Deze kindjes beschikken zelfs niet over een vrije wil en beseffen niet dat ze leven. Is het moreel aanvaardbaar voor kind en ouders (en eventuele andere gezinsleden) om dit kind in leven te houden? Dit was een discussiepunt, alleszins. En toen was er dus een meisje, die zei dat de Universele verklaring van de rechten van de mens het heeft over het recht op leven van iedereen. In aansluiting daarop zei het moslimmeisje dat wij inderdaad niet kunnen bepalen wat de levenskwaliteit is van zo'n zwaar gehandicapt kind en dus niet ons eigen leven als maatstaf mogen gebruiken om dat gehandicapte kindje het recht op leven te ontnemen. En toen zei ze ineens ook dat de mensenrechten toch bepaald waren in het Westen en de vrucht zijn van het westerse denken. Protest in de klas: het gaat om universele waarheden in deze verklaring, menen de protesteerders. Je kan het westerse denken natuurlijk niet meteen universeel gaan noemen, daar waren de meesten het uiteindelijk wel over eens. Maar toch moet er gestreefd worden naar eenheid in het ethisch denken, zodat de wereld een bestuurbaar, beheersbaar geheel is, waar men beschikt over universele rechten en plichten. Het meisje antwoordde dat zij als islamitische dan ook het recht heeft op haar eigen mening en dat die is dat alle leven heilig is, omdat het van Allah komt. Mensen kunnen in dat opzicht niet oordelen over de levenskwaliteit van medemensen. Wanneer moslims vinden dat iets niet of nooit kan, dan moeten anders-gelovigen daar geen andere mening proberen op te dringen, omdat zijn geloven in een heilige wet, die boven al de rest staat. Als godsdienstleerkracht was ik blij dat we met respect voor elkaars mening naar elkaar geluisterd hebben. Het grote gelijk is toch zwaar overschat...
godsdienstleerkracht uit de 21e eeuw
