‘Kunstgras is voor mietjes’

Kunstgras wordt steeds meer geïntegreerd in het hedendaagse voetbal. Zo spelen vele amateurclubs en de Nederlandse eersteklasser Heracles al op synthetische velden. Maar is dit wel een verbetering?

tekst: erik van wijk

Tegenwoordig wordt alles nagemaakt. Kleding, vlees, groenten en borsten. Toch blijft voor de meeste mensen het origineel het beste, maar zoals altijd zijn er uitzonderingen. Vegetariërs eten liever  ‘nepvlees’ ipv. het echte en Tommy Lee en Kid Rock hadden weinig problemen met de siliconenborsten van Pamela Anderson. Die ontwikkeling heeft zich ook voorgedaan in de sport. Kunstgras werd geïntroduceerd bij hockey en de rieten korven bij korfbal werden vervangen door plastic manden. De laatste jaren gaan er steeds meer stemmen op dat het voetbal niet mag achterblijven. Men pleit voor vernieuwingen, zoals het gebruik van camera's en communicatie middelen voor scheidsrechters. RC Genk gebruikte zelfs al oortjes zodat keeper, en tevens aanvoerder, Jan Moons op het veld in contact stond met zijn trainer. Verder zijn er mensen die graag de grasvelden vervangen zien worden door kunstgrasvelden. De vraag is echter of dit wel een verbetering is ten opzichte van de huidige situatie.

‘Elk voordeel heb z’n nadeel’ is één van Johan Cruijf's bekendste uitspraken. Voor het gebruik van kunstgras geldt deze uitspraak ook. De vraag is dan; wegen de voordelen op tegen de nadelen? En hoe is dat in vergelijking met het gewone, natuurlijke gras? Omdat we toch positief ingestelde mensen zijn zullen we beginnen met een van de voordelen: Geld! Geld is meestal een van de belangrijkste redenen om iets wel of niet te doen. In dit geval speelt het geld in het voordeel van het kunstgras. Het onderhoud van kunstgras is nu eenmaal veel lager dan dat van gewoon gras. Dit heeft te maken met de duurzaamheid van het product alsmede het niet moeten maaien van de velden. Het nadeel is wel dat er op dit moment bijna overal gewone grasvelden liggen en er dus eerst aanlegkosten zijn voor het kunstgras. ‘Dit is geen groot nadeel’, aldus UC-Sportec, leverancier van kunstgrasvelden. ‘Door de ongekende levensduur en het minieme onderhoud zijn deze kosten snel terugverdiend.’

‘Ik word panisch bij de gedachte aan kunstgras’

Een tweede punt zijn de wedstrijden in de winter. In de huidige situatie worden er veel wedstrijden tijdens de winter afgelast door de slechte staat van de velden. Dit probleem doet zich vooral voor in het amateurvoetbal en in de jeugdreeksen. De invoering van de play-offs in Nederland en de grootte van de competities, zoals in Engeland, zorgen er steeds meer voor dat er doorgespeeld moet worden in de winter. Dit kan de invoering van kunstgras in de toekomst misschien noodzakelijk maken. Ook al omdat de kwaliteit van de velden de laatste jaren zienderogen achteruit gaat. Een bijkomend voordeel van de kunstgrasvelden is de voorspelbaarheid van het traject dat de bal aflegt. Bij kunstgras is het mogelijk tot op de millimeter de dikte en hoogte van de ‘grassprieten’ zelf te kiezen. Dit, in combinatie met de rechte ondergrond, zorgt ervoor dat de bal altijd een rechte baan zal volgen zonder dat het veld voor richtingsveranderingen zorgt. Op deze manier wordt de sport eerlijker en wordt de kans op pech verkleind.

Verder is er dan nog het effect op het menselijk lichaam. Een van de grootste nadelen van kunstgras is de kans op brandwonden. Omdat kunstgras uit kunststof bestaat treedt er meer wrijving op bij slidings en valpartijen. Dit veroorzaakt brandwonden. Dankzij de technische ontwikkeling die het kunstgras doormaakt is dit probleem al sterk verminderd. De zandkorreltjes tussen het gras werden bijvoorbeeld vervangen door rubberkorrels. Deze korrels zorgen voor minder pijnlijke schaafwonden, maar bevatten wel kankerverwekkende PAK's (Polycyclische aromatische koolwaterstoffen). Onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu heeft echter uitgewezen dat er zo weinig PAK's vrijkomen dat geen sprake is van een gezondheidsrisico.Toch is met het gebruik van de korrels het probleem nog altijd niet opgelost en ontstaan er nog steeds brandwonden bij een sliding over het nepgras. Het echte gras heeft op dit punt duidelijk een streepje voor, want een sliding op een goed aangelegd grasveld zal enkel voor wat modderstrepen en een vuil broekje zorgen. Natuurlijk gaat er voor de echte voetballiefhebber ook niks boven een meterslange sliding over een vochtige grasmat.

Een ander effect wordt veroorzaakt door de hardheid van de synthetische velden. De velden dienen aangelegd te worden op een harde en vlakke ondergrond. Meestal wordt hier hout of beton voor gebruikt. De ondergrond veert daarom, in tegenstelling tot gras, niet mee. Dit kan problemen geven aan de enkels en knieën die veel hardere schokken te verduren krijgen. Op 6 september 2005 brak de Nederlandse voetballer Gerard Wiekens zijn kuitbeen op het kunstgrasveld van Omniworld. ‘Ik bleef gewoon met mijn been steken in het veld zonder dat er iemand in de buurt was’, verklaarde hij. Zijn club BV Veendam diende een klacht in tegen Omniworld en tegen de KNVB omdat zij het veld goedgekeurd hadden. Ze verloren het proces, maar Wiekens besloot om nooit meer op kunstgras te spelen. ‘Ik word panisch bij de gedachte aan kunstgras en ben als de dood voor een nieuwe blessure.’

En dan is er natuurlijk nog de traditie. Voetbal is een eeuwenoude sport en de competities worden al hun hele geschiedenis op gewoon, natuurlijk gras gespeeld. Volgens de oude garde van voetballiefhebbers moet je het gras kunnen ruiken. In Engeland zitten de supporters niet voor niets zo dicht op het veld. Zij willen de geur van het gras kunnen ruiken. Voetbalvelden zijn daar bijna heilig. Voor de verbouwingen in 2000 werden stukken ‘heilig’ gras van het Wembley stadion, de Engelse voetbaltempel bij uitstek, voor grote bedragen verkocht. Toch lijkt deze traditie steeds minder belangrijk te worden en gaat het niveau van het spel voor. ‘Voor de techniek is het beter. Daarom lijkt het me een goed idee om 1 keer per week op kunstgras te trainen en het veld eventueel in de winter te gebruiken voor wedstrijden’, oppert Neal Rotsaert, speler van Tempo Overijse.

In het Brussel Hoofdstedelijk Gewest is de traditie helemaal aan de kant geschoven. De wetgeving is daar inmiddels zo aangepast dat indien een amateurclub een nieuw veld wil aanleggen, dit een synthetisch veld moet zijn. Zo wil Brussel het aflasten van wedstrijden tegen gaan en worden tegelijk mogelijkheden gecreëerd voor de jeugd om buiten de trainingsuren te spelen. Door deze maatregel is een grote meerderheid van de Brusselse clubs nu in het bezit van een of meerdere kunstgrasvelden.

In één van de Brusselse gemeentes, Vorst, is er op zaterdag 28 april 2007 een toernooi. Naast de inmiddels beroemde Volkswagen fabriek strijden verschillende scholieren en junioren teams uit de omgeving om de beker en de eer van toernooiwinst. De wedstrijden worden gespeeld op vier velden. Twee natuurlijke grasvelden en twee van kunstgras. Het eerste dat opvalt, is de erbarmelijke staat van de twee gewone velden. Op het ene staat bijna geen gras. Het is kurkdroog en geen meter vlak. Het andere veld ziet er wel wat groener uit, maar moet nodig eens gemaaid worden. Verder is het aangelegd op een heuvel waardoor het afloopt naar één kant. De twee kunstgrasvelden zijn vlak. Op het eerste is gebruik gemaakt van de nieuwste rubberkorrels. Het andere is bestrooid met zand. Bij het bekijken van een aantal wedstrijden op de verschillende velden valt op dat er op de plastic variant veel mooier voetbal wordt gespeeld. Het aantal duels en tackles ligt veel hoger op het natuurlijke gras. De spelers die zich toch wagen aan een tackle op het kunstgras verlaten het veld met flinke brand- en schaafwonden op de knie. De meeste doelpunten worden gemaakt op het echte gras maar dit heeft vooral te maken met het aantal valse botsen. ‘Wat een slecht veld, op het andere veld hadden we deze ploeg makkelijk met 20-0 verslagen’, aldus een gedesillusioneerde speler die het ‘zandveld’ verlaat na een 0-1 nederlaag.

Gezien de bevindingen in Vorst valt er wel iets te zeggen voor het gebruik van kunstgras. Maar hier volledig op afgaan is niet correct. De kwaliteit van de velden was zo slecht dat het een vertekend beeld geeft. Vele amateurploegen beschikken over betere velden waar weldegelijk goed gevoetbald kan worden. Als er verder gekeken wordt naar de voor- en nadelen ten opzichte van elkaar kunnen we maar weinig conclusies trekken. Het komt er op neer dat het vooral een gevoelskwestie is die uitgaat van persoonlijke voorkeuren en voetbalkwaliteiten. Mijn eigen bescheiden menig als amateur voetballer en voetballiefhebber is dat echt voetbal nog altijd op echt gras gespeeld moet worden. Want zoals een van mijn ploeggenoten zei over kunstgras: ‘Het is zoals bij siliconenborsten, het ziet er misschien beter uit maar het gevoel is toch minder.’