|
Verslag van de activiteiten van het Centrum voor Europese Cultuur van 1999 tot en met 2004
Verslag van de activiteiten van het CEC in 1999
Het Centrum voor Europese Cultuur werd opgericht in 1994 met als oogmerk een betere integratie te bekomen van de Academie en van haar werking in de samenleving. Het uitgangspunt was de centrale positie van de Academie in Brussel, hoofdstad van België en centrum van Europa. De Europese dimensie van Brussel, gecombineerd met het brede culturele spectrum van wetenschappen en kunsten en de vertegenwoordigers ervan in de Academie, staan hierbij centraal. Het CEC tracht deze doelstellingen te verwezenlijken door het inrichten van publieke lezingen, conferenties en toelichtingen vanwege uitvoerende kunstenaars bij hun vertolkingen.
In het jaar 1999 werden drie activiteiten ingericht.
1. Colloquium: Tsjechië en de Europese Cultuur
Op 5 mei 1999 vond in het Paleis der Academiën het colloquium 'Tsjechië en de Europese Cultuur' plaats. In zes lezingen bespraken specialisten uit Tsjechië en België diverse aspecten van de Tsjechische cultuur uit heden en verleden.
De historische lezingen behandelden culturele bijdragen van Tsjechië in relatie tot de Nederlanden en tegen de achtergrond van het toenmalige Europa in de periode van de Renaissance en de beginnende Barok aan de hand van enkele humanisten als Boëtius de Boodt en Comenius, de Vlaamse musici aan de hoven van Wenen en Praag en de kunst-en preciosaverzameling van keizer Rudolf II
Wat de hedendaagse tijd betreft stonden de onafhankelijkheidsstromingen in het Tsjechië onder communistisch regime centraal. Een eerste figuur die hierbij belicht werd, was filosoof Patocka, die in 1965 hieromtrent conferenties hield aan de Leuvense universiteit. Een tweede figuur, die zelf de aanwezigen toesprak, was de dissidente historicus Vilem Precan, waarvoor het colloquium kon rekenen op de extra-aanwezigheid van enkele bijzonder geïnteresseerden.
Het colloquium werd bijgewoonde door een vijftigtal toehoorders. Samen met de president van de Tsjechische Academie, prof. R. Zahradnik, leidde prof. M. Eyskens het colloquium in en fungeerde als gastheer.
2. Colloquium: Zweden en de Europese Cultuur
Colloquium georganiseerd door het Centrum voor Europese Cultuur in samenwerking met de Kungliga Vetenskapsakademien
Op 27 oktober 1999 legde dit najaarscolloquium de klemtoon op het hedendaagse Zweden en de haat-liefdeverhouding met de Europese Gemeenschap.
Het programma bevatte twee bijdragen tijdens de voormiddag. Michael Sohlman, executive director van de Nobel Foundation, lichtte "the ideology and practice of the Nobel system" toe. Professor Lisette Keustermans, van de Universiteit Amsterdam, bracht in samenwerking met Ariane Brackeva, die literaire fragmenten voordroeg, een overzicht van hoogtepunten in de Zweedse literatuur.
Tijdens de namiddag stond vooral het hedendaagse Zweden centraal, in de eerste plaats met professor Kjell A. Modeer (Lund University) die een lezing hield over "Political and legal culture in Sweden in the postwar times", vervolgens theologe Karin Oljelund die "Something about the Swedish Church" toelichtte en tenslotte professor Godelieve Laureys (Universiteit Gent) die het had over het Europadebat in Zweden tijdens het laatste kwart van deze eeuw in "Sweden within or without Europe. Some reflections on the European debate in Sweden".
Gastheren waren professor Mark Eyskens namens het CEC en Lars Malmros, de vroegere directeur van Volvo-Belgium, namens de Zweedse gemeenschap in België.
3. Lezing met aansluitend Mozartrecital door de heer Jos Van Immerseel
"Het belang van het gebruik van authentieke instrumenten bij de uitvoering van klassiek werk"
Op 3 december 1999 nodigde het CEC de heer Jos van Immerseel uit voor een lezing met als thema de uitvoering van klassiek werk op authentieke instrumenten, met aansluitend een recital met werk van Mozart op pianoforte. Deze activiteit vond plaats in de Marmeren Zaal voor een naar de omstandigheden van die bijzondere avond talrijk publiek.
Verslag van de activiteiten van het CEC in 2000
Het CEC richtte in het millenniumjaar 2000 volgens de oorspronkelijke doelstellingen twee publieke lezingen en twee colloquia in. Daarnaast werd de organisatie van een lezing met aansluitend concert door een gerenommeerd vertolker (begonnen met Jos Van Immerseel in 1999) voortgezet. Wat de maatschappelijke reikwijdte betreft werd de ingeslagen weg van 1999 doorgetrokken: naast een kleine schare getrouwen, die vanuit een algemene belangstelling de werking van het CEC volgen, werden voor elke bijzondere activiteit in de mate van het mogelijke de betrokken onderzoeks- of werkingsgroepen en/of buitenlandse gemeenschappen in België uitgenodigd.
1. Lezing door de heer baron J. Groothaert
Op woensdag 5 april 2000 vond een publieke lezing plaats door ereambassadeur baron Jacques Groothaert met als titel: "Wordt China een volwaardige grootmacht? Een terugblik op een halve eeuw geschiedenis". Vanuit de Chinese cultuur en geschiedenis, maar vooral vanuit de psychologie van een land en een bevolking die op vrijwel alle gebieden van de westerse verschilt, schetste baron Groothaert het Chinese onbegrip voor de dominante houding van het Westen en het eigen bewustzijn dat China een grootmacht is. Met oog voor de huidige en de vroegere politieke situatie, het autoritaire centralisme, de enorme kloof tussen de gemoderniseerde centra en het onderontwikkelde hinterland, de noodzaak van een economische marktpolitiek en het toenemende nationalisme, bracht de vroegere ambassadeur in China een voor alle toehoorders boeiend verhaal, met een verrassende en tegelijkertijd gedurfde stellingname tegenover de naïviteit van het Westen inzake verwachtingen op handelsgebied. Het groot auditorium was die namiddag gevuld met 105 aanwezigen die de lezing unaniem waardeerden. Onder hen waren verschillende collega's van de spreker, ambassadeurs, diplomaten, leden van de civiele lijst van de koning, maar ook diverse sinologen en politologen van verschillende universiteiten.
2. Colloquium "Drukkers en uitgevers te Parijs, te Genève en in de Nederlanden"
Op 9 juni vond de conferentie plaats "Aspecten van de intellectuele migratie in Europa tijdens de 16de eeuw: drukkers en uitgevers te Parijs, te Genève en in de Nederlanden", in het groot auditorium voor 85 aanwezigen. Bij een organisatie als deze geven de Academie en het CEC blijk dat zij, meer dan welke andere instelling ook, geschikt zijn om een kleine kern van onderzoekers tijdens één forum samen te brengen rond een welbepaald thema. Het 16de-eeuwse boek is een specialisatie waarmee wereldwijd slechts enkele tientallen onderzoekers bezig zijn. Indien niet werkelijk verhinderd, waren zij allen in de Academie aanwezig voor de lezingen van Elizabeth Armstrong van de universiteit van Oxford over de Parijse drukkerswereld tijdens de 16de eeuw als internationale gemeenschap, Annie Charon van de Ecole des Chartes over drukker Joos Bade uit Asse te Parijs, Geneviève Guilleminot van de Bibliothèque Nationale van Parijs over Christiaen Wechel, afkomstig uit Wechelderzande, en zijn zoon Andreas, die eveneens in Parijs carrière maakten, Hendrik Vervliet van de Universiteit Antwerpen over de Parijse letterontwerpers en hun invloed in de Zuidelijke Nederlanden, François Gilmont van de UCL, over drukkers uit de toenmalige Nederlanden te Genève, Andrew Pettegree van Saint Andrews in Schotland, over de godsdienstconflicten in Frankrijk en de Nederlanden en de gevolgen ervan voor het gedrukte boek en Marc Jacobs van het Vlaams Centrum voor Volkscultuur, over paratekstuele strategieën, netwerken en migratiepatronen van de drukkers in diezelfde periode. Het onderwerp was een Europees cultureel thema bij uitstek, uit de tijd van de grote humanisten die zich allen zonder uitzondering bedienden van de diensten die de drukkers hun boden. Onder de geïnteresseerde aanwezigen waren onder meer verschillende conservators van Musea en Bibliotheken in binnen- en buitenland, waaronder naast de reeds genoemde instituten, ook de Koninklijke Bibliotheek van Kopenhagen, de Universiteitsbibliotheken van Amsterdam, Nijmegen, Glasgow, Leuven, en experts van gespecialiseerde boekhandels en veilinghuizen waaronder de Librairie Lardanchet te Parijs en Sotheby's in Londen.
3. Publieke lezing door Francesco Calogero over "Pugwash, nuclear disarmament and European security"
Vrijdagavond 6 oktober 2000 was er de publieke lezing door prof. dr. Francesco Calogero, chairman van the Pugwash Committee: "Pugwash, nuclear disarmament and European security", op uitnodiging van prof. dr. R. Mertens, lid van de Commissie CEC en van de Klasse Natuurwetenschappen, in het kleine auditorium D voor 50 aanwezigen, onder wie heel wat vertegenwoordigers van het Belgisch leger, de NAVO en de Belgische vredesbewegingen. The Pugwash Committee, opgericht door Josef Rotblat in 1956, is een vereniging van kernfysici, die bezorgd zijn over de bedreiging die het kernwapenarsenaal vormt voor de wereldbevolking. Verrassend en aangrijpend was de persoonlijke visie van Calogero op de moeilijk te bewaken reserve van nucleaire grondstoffen uit de voormalige USSR en de mogelijke aanmaak van een kernbom door individuen. Het debat nadien was eveneens zeer geanimeerd, niet in het minst door de tussenkomsten uit de twee tegengestelde kampen. Namens The Pugwash Committee nam professor Calogero (Universiteit van Rome I) in 1995 de Nobelprijs voor de Vrede in ontvangst, gedeeld met oprichter Rotblat.
4. Lezing met recital door Sylvia Traey over Chopin en Schumann
Op maandagavond 6 november 2000 gaf mevrouw Sylvia Traey een lezing met recital op uitnodiging van de heer B. Huys, lid van het CEC en van de Klasse van de Kunsten: "Frédéric Chopin en Robert Schumann: verschillen en gelijkenissen in de partituur" in de Marmeren Zaal voor 125 toeschouwers. Na de kritiek die vorig jaar geuit is op de slechte verstaanbaarheid van de spreker verderop in de zaal, werd geopteerd voor het gebruik van een geluidsversterking en een plaatsing van het podium in de breedte van de zaal, wat een merkelijke verbetering was, zowel voor het gesproken gedeelte als voor het recital. Lezing en concert vormden een confrontatie tussen de compositie en de uitvoering, tussen het lezen van de partituur en de 'vertolking' op klavier (voor de gelegenheid een Steinway model B), waarbij voortdurend één vraag belangrijk is, namelijk "wat wil de componist hier zeggen?" De avond was een gezamenlijke zoektocht van de uitvoerder en het publiek naar de authenticiteit van het gespeelde werk.
5. Colloquium over Polen
Tenslotte vond op vrijdag 8 december 2000 het colloquium plaats "Polen en de strijd voor democratische vrijheid", met de medewerking van de Poolse ambassade en de actieve inzet van prof. dr. M. Storme, lid van het CEC en van de Klasse Menswetenschappen, voor 80 aanwezigen, waaronder een belangrijke delegatie van de Poolse gemeenschap in België. Deze conferentie vormde, wat het onderwerp betreft, een samengaan van twee opties, namelijk een colloquium over de cultuur van een Europees land, in casu een van de landen die in 2003 tot de Europese Unie zal toetreden, met tegelijkertijd een aantal bijdragen rond één welbepaald thema, namelijk de democratisering. De eerste spreker, prof. dr. F. Stevens, sprak daarbij over de Poolse grondwet van 3 mei 1791, de eerste grondwet van een naar Angelsaksische traditie continentaal genoemd Europees land. Onder de titel "Dromen van vrijheid. Poolse strategieën 1794-1944" sloeg prof. dr. L. Vos de brug van het einde van de 18de eeuw tot aan het einde van de Tweede Wereldoorlog, waarna twee belangrijke pijlers van het streven naar ontvoogding en democratisering in Polen aan bod kwamen, met name de Kerk en het culturele leven tijdens het Communisme, door drs. H. Wozniakowski met "L'Eglise dans la Pologne communiste, 1945-1989" en prof. dr. W. Skalmowski met "Cultural life in postwar Poland, 1945-1990". Tenslotte volgden de recente geschiedenis en de nabije toekomst met de bijdragen van dr. I. Goddeeris "Ingevulde verwachtingen? Oppositie en transitie in Polen 1976-2000" en dr. L. Jesien "Poland's way to the European Union". Ook hier was er belangstelling van de academische wereld, meer bepaald uit de Politologie, de Slavistiek en de Oost-Europakunde.
Verslag van de activiteiten van het CEC in 2001
Er waren in 2001 3 activiteiten. Door de werken aan het groot auditorium werd een beroep gedaan op de infrastructuur van de BBL, die het Centrum via de heer L. Van de Walle, lid van de adviesraad, mocht gebruiken. De Academie en het Centrum zijn de mensen van de BBL hiervoor uiterst dankbaar.
1. Lezing Maddox op 10 oktober 2001
De heer Maddox, ere-editor van het wetenschappelijke tijdschrift Nature, hield een betoog over de toekomst van het wetenschappelijk onderzoek in Europa met als titel What future for European research? De lezing werd bijgewoond door een 90-tal geïnteresseerden. De tekst werd nadien publiek gemaakt via de website van de Academie.
2. Mededeling door de heer Chavez, president van Venezuela op 15 oktober 2001
Via een intense samenwerking met de Venezolaanse ambassade was president Chavez te gast in het Centrum met een mededeling Europa, Belgica y Venezuela: Alli-anza e Integracion. De lezing werd bijgewoond door meer dan 200 aanwezigen in een goed gevuld auditorium van de BBL. Doordat een ontmoeting met de eerste minister aan de lezing voorafging, verliep de timing enigszins anders dan gepland.
3. Lezing met concert door de heer Claude Coppens
Op 8 december 2001 vond de derde lezing plaats in de reeks "uitvoerende kunste-naars" (na Jos van Immerseel en Sylvia Traey), door de heer Claude Coppens: Fin-de-Siècle en begin van het Modernisme. Deze lezing vond plaats in de Marmeren Zaal van het Paleis der Academiën voor zo'n 100 aanwezigen.
Verslag van de activiteiten van het CEC in 2002
1. Colloquium Vlaanderen en Engeland - culturele interacties van de 16de tot de 19de eeuw.
Op vrijdag 22 maart 2002 was er het Colloquium Vlaanderen en Engeland - culturele interacties van de 16de tot de 19de eeuw. Tijdens de voormiddag spraken prof. Guido Latré (UCL) over Antwerp and the English Bible Translators in the Time of William Tyndale, 1525-1537 en prof. Guido Marnef (UFSIA) over Protestanten in Engeland en de Lage Landen (16de eeuw): een vruchtbare wisselwerking. Tijdens de namiddag kwamen achtereenvolgens dr. Christopher Brown (Ashmolean Museum, Oxford) met Sir Anthony van Dyck and England en prof. Helma Houtman-De Smedt (UFSIA) met Innovatie in het bankwezen; de Nederlanden en Engeland in co-ouderschap (16de-19de eeuw) aan het woord.
2. La neutralité suisse, la Seconde Guerre Mondiale et l'holocauste, prof. Jean-François Bergier
Diezelfde 22ste maart 2002 werd in Bern onder massale belangstelling het eindrapport van de "Indepent Commission of Experts: Switzerland - Second World War" voorgesteld in het Zwitserse Parlement. Deze onafhankelijke Commissie was in het leven geroepen op vraag van de Zwitserse publieke opinie om een onderzoek in te stellen naar de slapende fortuinen van Joden en Nazi's verdwenen vóór, tijdens en na Wereldoorlog II. De voorzitter van deze Commissie, prof. Jean-François Bergier, kwam op woensdag 22 mei voor het CEC dit eindrapport toelichten onder de titel La neutralité suisse, la Seconde Guerre Mondiale et l'holocauste. Het was een verhaal over een Commissie die in moeilijke omstandigheden heeft moeten werken in wankel evenwicht tussen de belangen van de wereld van de ondernemers (i.c. banken en verzekeringen), de publieke opinie en de objectieve elementen die het geschiedkundig onderzoek aan het licht bracht. Het was vooral belangrijk te vernemen van de voorzitter van deze commissie dat de experts, gedurende de jaren dat zij het onderzoek verrichtten, in onafhankelijkheid hebben kunnen werken.
3. Het heelal en de kosmologie in een stroomversnelling: C.Waelkens
Op 9 oktober werd professor Christoffel Waelkens geïnviteerd om de nieuwste theorieën in verband met het heelal toe te lichten. De uiteenzetting Het heelal en de kosmologie in een stroomversnelling was niet alleen voor ingewijden interessant, want de specialist bij uitstek vond de juiste woorden om ook de leek de essentie te doen verstaan hoe de dynamiek van het heelal, zoals deze nu kan waargenomen worden met behulp van de recentste spitstechnologie (waaraan ook Belgische bedrijven hebben toe bijgedragen), geïnterpreteerd wordt.
4. Portugal en Vlaanderen, culturele interacties van de 15de tot de 20ste eeuw.
Op vrijdag 22 november 2002 ging in het kader van de serie colloquia rond een bepaald land een dag door over Portugal met als titel Portugal en Vlaanderen, culturele interacties van de 15de tot de 20ste eeuw. Tijdens de voormiddag kwamen eerst de historici John Everaert met Een economisch partnership: Vlaanderen en de Portugese koloniale producten (15de-16de eeuw) en Eddy Stols met L'ouverture du monde: caravelles portugaises et apprentissages flamands aan de beurt, gevolgd door Irene Koenders die de dichter Fernando Pessoa voorstelde tijdens haar lezing "Wie na zijn dood een mooi vers nalaat, heeft de hemel en aarde rijker gemaakt". De literaire nalatenschap van Fernando Pessoa: hoe het rusteloze zoeken naar taal zich vertaalt in het woord. Tijdens de namiddag sprak eerst prof. Krista De Jonge over Encontros portugeses / Rencontres portugaises. L'art de la fête au Portugal et aux Pays-Bas méridionaux au XVIe siècle, gevolgd door prof. Carlos Fiolhais met Enlightenment in Portugal: European influences on the Reform of Science Studies at the University of Coimbra. Een tweede literaire bijdrage door Amadeu Lopes Sabino met als titel Etoile du Nord: présence de la Belgique dans la littérature portugaise ging de receptie vooraf waarop aan het publiek typische Portugese versnaperingen en wijn werden aangeboden.
5. lezing met recital door Jan Michiels "Musik ohne Eigenschaften?" Een 'Wiener Walzer' van Brahms tot Webern.
In het onovertroffen kader van de Marmeren Zaal, de oorspronkelijke concertzaal uit 1828 van het Paleis van de Prins van Oranje, vond ten slotte op 9 december 2002 om 19 uur een concert met toelichting plaats door de heer Jan Michiels, laureaat van de Koningin Elisabethwedstrijd, met als onderwerp de interpretatie van het klavierwerk van Brahms, Schoenberg en Webern: "Musik ohne Eigenschaften?" Een 'Wiener Walzer' van Brahms tot Webern. Deze lezing met concert vormden het vierde luik in een reeks van toelichtingen bij interpretaties van klassieke muziek, na Jos van Immerseel met Mozart in 1999, Sylvia Traey met Chopin en Schumann in 2000 en Claude Coppens met Satie, Debussy en Ravel in 2001.
Verslag van de activiteiten van het CEC in 2003
Inleiding
Het Centrum voor Europese Cultuur organiseerde in het jaar 2003 maar liefst zes activiteiten die elk in hun discipline getuigen van een hoogstaande kwaliteit. Telkens kon men rekenen op een geboeid publiek bestaande uit algemeen geïnteresseerden en wetenschappers uit het vakdomein. Steeds meer belangstellenden raken geboeid in de formule die het CEC aanbiedt. Die staat voor een invulling van het begrip Europese Cultuur in zeer brede zin, nl. de diversiteit die onze cultuur van oudsher "in se" met zich meedraagt. Een cultuur waarin mens- en natuurwetenschappers, kunstcritici en kunstenaars, politiekers en burgers naar elkaar luisteren en elkaar de hand reiken om samen te bouwen aan het Europa van morgen. Het is in deze context dat men het CEC moet plaatsen. Meer dan ooit te voren vormt het CEC een platform dat uitgegroeid is tot een ontmoetingsplaats van onderzoekers uit alle disciplines van de wetenschap, waarin dialoog centraal staat.
Ook in verband met het hoger onderwijs tracht het CEC zijn invloed uit te breiden, bijvoorbeeld n.a.v. het invoeren van de BAMA-structuur in heel Europa met daaraan gekoppeld de nieuwe opleiding Europese Studies: het CEC kan op basis van de talrijke activiteiten van de voorbije jaren een schat aan informatie leveren. De gegevens van de voordrachten, vroeger gepubliceerd in de reeks Studia Europaea maar nu sneller ter beschikking via het internet, kunnen een belangrijke aanvulling betekenen bij de opleidingen op Masterniveau en worden ten allen tijde ter beschikking gesteld aan wie het vraagt, dus ook aan Vlaamse Universiteiten en Hogescholen.
Het CEC richtte in het jaar 2003 twee publieke lezingen in in het domein van de natuurwetenschappen, twee symposia over de Europese Regio's en een recital, naar traditie, als afsluiting van het werkjaar.
1. Lezing door de heer Walter Fiers
Op 25 april 2003 gaf de heer Walter Fiers, emeritus hoogleraar aan de Universiteit Gent, een lezing over "DNA : de essentie van het leven", ter gelegenheid van de dag op dag 50ste verjaardag van de publicatie van Watson en Crick in Nature van 25 april 1953. In deze publicatie "Molicular structure of Nucleic Acids" werd de ontdekking toegelicht van de "dubbele helix" van het DNA (Deoxyribose Nucleic Acid). Professor Fiers lichtte a.h.v het oorspronkelijke artikel de structuur uit van het DNA, gekoppeld aan haar codefunctie als basis van ons erfelijk materiaal.
2. Tweeluik over de Europese Regio's
Dag 1:
Op 21 mei 2003 vond het colloquium plaats: Problemen en Uitdagingen voor de Regio's in het Europa van Morgen (deel I).
Dit colloquium ging door onder het voorzitterschap van prof. Inge Govaere en stond in het teken van het onderzoek aan de universiteiten naar de mogelijkheden die de Europese regio's hebben op het voeren van een autonome politiek. Voor de algemene problematiek kwamen achtereenvolgens aan bod, prof. Inge Govaere (Ugent), Constitutionalisering op Europees en regionaal niveau: inleidende beschouwingen, prof. F. Delmartino (KULeuven), Regions: "What is in a name?" en Hendrik Vos (Ugent), Deelname van regio's aan Europese beleidsvorming. Standpunten uit de regio's werden toegelicht door prof. Rudolf Hrbek (Universiteit Tübingen), Views from Germany, prof. John Loughlin (Universiteit Cardiff), Some Views on Problems and Challenges for Regions in tomorrow's Europe en Angela Bourne (Universiteit Dundee), Views from Spain and the United Kingdom.
Dag 2:
Op 3 oktober 2003 ging de tweede dag door in het kader van Europa's Regio's: Problemen en Uitdagingen voor de Regio's in het Europa van Morgen (deel II): regionaal beleid en regionale politiek
Tijdens de tweede dag was het de beurt aan het regionale beleid en de daaraan gekoppelde politieke invulling. Achtereenvolgens kon men luisteren naar toespraken van Jos Chabert, minister van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest maar tot kort voorheen voorzitter van het Comité van de Regio's van de EU, Daniel Ducarme, minister-president van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering, Gerhard Stahl, directeur van de Advieswerkzaamheden van het Comité van de Regio's, Edeltraud Böhm-Amtmann, directeur van de vertegenwoordiging van de Vrijstaat Beieren bij de EU, Desmond Clifford, hoofd van de dienst EU van de Welshe Regeringsraad, George Calder, hoofd van de dienst EU van de Schotse Executieve, Hans Pluckel, hoofd van de Vertegenwoordiging van de Regio Randstad te Brussel en Bart Somers, minister-president van de Vlaamse Regering.
3. Lezing door de heer D. Thys van den Audenaerde
Op 17 oktober kon men luisteren naar een lezing door de heer D. Thys van den Audenaerde, academielid en voormalig directeur van het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika. Met Darwin en het omstreden vaderschap van de evolutietheorie gaf hij een uiteenzetting, waarin hij de verdiensten van de Franse onderzoeker Lamarcq onderstreepte bij het totstandkomen van de evolutietheorie.
4. Colloquium over het Balticum
Vrijdag 28 november 2003 vond het colloquium plaats over "De Baltische Regio binnen de Europese Cultuur". Op minder dan vijf maand voor de grootste uitbreiding van de EU sinds zijn ontstaan, programmeerde het CEC een conferentie waarbij een aantal nieuwkomers de gelegenheid werd gegeven hun land voor te stellen in de hoofdstad van de unie, meer bepaald de Baltische staten Estland, Letland en Litouwen, die naast EU-lid Finland, dankbaar van deze gelegenheid gebruik hebben gemaakt. In het programma kwam een waaier aan disciplines aan bod, zoals mevrouw R.-L. Joutsenlahti van de Finse Sibelius Academie, die het publiek wist te bekoren met voorbeelden uit de traditionele muziek van Finland en Estland, André Vandewalle, stadsarchivaris van Brugge, die een uiteenzetting gaf over de economische samenwerking in de Middeleeuwen en de Nieuwe Tijd tussen de Baltische landen en Vlaanderen, en ereambassadeur Jacques Groothaert, die sprak over een bijzonder politiek aspect, namelijk Een anachronisme aan het Balticum: Kaliningrad. Vervolgens hield Maritta Moisio, van de Vakgroep Scandinavistiek van de Universiteit Gent, een toespraak over de problematiek van het vertalen van het Nederlands naar het Fins en vice versa. De ambassadeur van de Republiek Estland, M. Talvet sprak over de rol van de literatuur in het politieke leven van Estland. G. Catlaks, historicus, vertelde zeer boeiend over de historische wortels van de Letse nationale identiteit in de Europese context. Tenslotte gaf de gedeputeerd ambassadeur van de Lithouwse Missie voor de EU, R. Svedas, een relativerende beschouwing over Litouwen in de relatie tot de uitbreiding van de EU.
5. Lezing en recital door Jozef de Beenhouwer
Op 5 december 2003 werd, naar jaarlijkse gewoonte, het werkjaar beëindigd met een muzikale avond. Voor de opluistering zorgde ditmaal Jozef de Beenhouwer, docent aan het Koninklijk Vlaams Conservatorium van Antwerpen. Hij verraste eenieder op een feestelijk virtuoos en muzikaal hoogstaand concert met pianowerken van Robert en Clara Schumann.
Men mag de muzikale avond als feestelijke afsluiter van het werkjaar inderdaad beschouwen als een heuse traditie. Deze muzikale happening vormt al het vijfde luik in een reeks van toelichtingen bij interpretaties van klassieke muziek.
Verslag van de activiteiten van het CEC in 2004
1. Lezing door Alexandre Sevrin; De zwaartekracht: van appel tot snaren
In tegenstelling tot het najaar van 2003 werd het voorjaar van 2004 voor het CEC vrij rustig ingezet op 10 maart met een lezing door natuurkundige Alexandre Sevrin. In de voordracht "De zwaartekracht: van appel tot snaren" gaf de heer Sevrin een bijzonder heldere uiteenzetting van een heel hedendaags wetenschappelijk onderwerp aan de hand van een goed gedocumenteerde powerpointpresentatie.
Een van de grootste successen van de fysica in de twintigste eeuw is dat ze erin geslaagd is alle krachten in de natuur te herleiden tot vier fundamentele interacties: de zwaartekracht, de elektromagnetische kracht, de zwakke kernkracht en de sterke kernkracht. Hoewel we in het dagelijks leven het meest vertrouwd zijn met de zwaartekracht, is zij (nog) grotendeels onbegrepen. Precies dit gegeven was de aanleiding voor de lezing. Maar vanwaar de titel "Van appel tot snaren"? Toen hij een appel uit een boom zag vallen, vroeg de Britse geleerde Isaac Newton zich in 1666 af of de kracht die voorwerpen doet vallen dezelfde is als deze die de maan om haar baan om de aarde houdt. Die overpeinzing leidde tot de wet van Newton over de zwaartekracht. Maar nu opent de snaartheorie, een van de recentste ideeën van de moderne natuurkunde, nieuwe inzichten aangaande de werking en de kwantumtechnische eigenschappen van de zwaartekracht. In zijn uiteenzetting heeft professor Sevrin een overzicht proberen te geven van de diverse aspecten van die zwaartekracht, beginnend met de oorspronkelijke inzichten van Newton, over de revolutionaire visie van Einstein tot de meest recente snaartheorie. Zij vindt actuele toepassingen bij de bestudering van de 'zwarte gaten' en de kosmologie.
2. "De cultuur van Toscane als leidraad doorheen de Italiaanse geschiedenis".
Op 9 juni 2004 ging er een studiedag door over "De cultuur van Toscane als leidraad doorheen de Italiaanse geschiedenis". Na een welkomstwoord van onze voorzitter Mark Eyskens kon men luisteren naar toespraken van Serge Vanvolsem (KULeuven), Waarom leest een Italiaan zo gemakkelijk zijn klassiekers? De successtory van het 14de-eeuws Toscaans, Lionel Devlieger (UGent), Architectuur in het Florence van de Renaissance: de (her)uitvinding van een discipline, Patrick Lateur (Classicus, hoofdredacteur Kunsttijdschrift Vlaanderen) Toscane en Europa: een literaire interactie, Steven C. Hughes (Loyola College, Baltimore - visiting KULeuven), Cultural Icons of Political Power in United Italy en Anna Dolfi (Università degli Studi di Firenze), Le cur bat dans le centre du texte. Sur les grands poètes italiens de la deuxième moitié du XXe siècle.
3. Lezing door W. Clarysse; Alexander de Grote: Genie of Genocide?
In een druk bijgewoonde lezing "Alexander de Grote: Genie of Genocide?" op 13 oktober schilde prof. Willy Clarysse in de eerste plaats de mythe rond de Macedonische koning laagje per laagje weg, om het ontluisterende beeld te behouden van een dictator die voor eigen eer en glorie moord, afrekening, intrige en bloedvergieten niet schuwde. Professor Clarysse liet weinig meer over dan zijn mogelijk militaire genie, recentelijk nog heroïsch opgevoerd in een mega Hollywoodproductie. Alexander had de dood van tienduizenden mensen op zijn geweten, oorlog was voor hem een sport, zijn veroveringen waren een gruwelijke reeks slachtpartijen. Een betere wereld creëren voor de onderworpen bevolking was de laatste van zijn zorgen, laat staan het beogen van de zo geprezen versmelting van de oosterse en westerse bevolking. In werkelijkheid bleef zijn Macedonische garde tot het einde toe hermetisch en oppermachtig en ook de Griekse wraak tegen de Perzen, de aanleiding van de hele onderneming, was maar een drogreden.
4. Bibliotheken in Crisis?
Op woensdag 24 november organiseerde het Centrum voor Europese cultuur een internationaal colloquium "Bibliotheken in Crisis?" over de situatie van de wetenschappelijke bibliotheken, nu ze op het keerpunt staan tussen het papieren en het digitale tijdperk. De eigen Belgische en Vlaamse situatie werd daarbij vergeleken met die in enkele nabije landen, Nederland, Frankrijk en Schotland.
De voormiddagzitting werd ingeleid door Ludo Simons, tot voor kort hoofdbibliothecaris van de Universiteit Antwerpen en lid van de Klasse Menswetenschappen van de Academie, die duidelijk de vragen stelde waarmee wetenschappelijke bibliotheken thans geconfronteerd worden. De eerste spreker was Jeroen Walterus, werkzaam op het Vlaams Centrum voor Volkscultuur, die enkele jaren terug voor de Vlaamse Gemeenschap het landschap van de bewaarbibliotheken in Vlaanderen in kaart bracht. Naast de resultaten van dit onderzoek presenteerde hij ook de recente beleidsontwikkelingen met betrekking tot documentair erfgoed in Vlaanderen. Paul Soetaert, bibliothecaris van de Erasmus Universiteit Rotterdam schetste een beeld van de samenwerking onder wetenschappelijke bibliotheken in Nederland, die veel meer is uitgebouwd dan die in ons land, en hoe daar wordt omgegaan met de uitdagingen die volgen door de nieuwste commerciële ontwikkelingen op informatiegebied. Het is zijn stelling dat de bibliotheken een eigen rol te spelen hebben in de elektronische informatievoorziening, onder meer door een actieve rol te spelen in de digitale leeromgeving en door bij te dragen tot de 'open access' beweging.
Dit laatste punt werd in de namiddag verder ontwikkeld door Raf Dekeyser, zopas op emeritaat als hoofdbibliothecaris van de KULeuven. Tegenover de abnormale prijsstijgingen van een groot deel van de wetenschappelijke tijdschriften tijdens de laatste twee decennia en de pogingen van vele uitgevers om via de digitalisering van het tijdschriftenaanbod hun greep op de informatievoorziening te behouden, stelde hij dat de producenten van de wetenschappelijke informatie die tevens de consumenten ervan zijn, de onderzoekers zelf, hun lot zelf in handen moeten nemen. Er werden recent heel wat initiatieven genomen om wetenschappelijke resultaten zonder direct commercieel winstoogmerk vrij toegankelijk te maken via Internet, met behoud van kwaliteitscontrole. Ann Matheson, voorheen werkzaam aan de National Library of Scotland en thans nog betrokken bij de Universiteitsbibliotheek Edinburgh, zette uiteen wat de consequenties zijn van de Britse constitutionele evolutie voor de Schotse bibliotheken. De toehoorders moesten onvermijdelijk denken aan parallellen met ontwikkelingen in België. Als laatste toonde François Cavalier, bibliothecaris van Lyon 1, hoe de Franse universiteiten in een institutioneel snel evoluerende context omgaan met de technologische ontwikkelingen. Jan Roegiers, oud-hoofdbibliothecaris van de K.U.Leuven en lid van de Klasse Menswetenschappen, vatte tot slot de vele uitdagingen samen waarmee wetenschappelijke bibliotheken thans worden geconfronteerd om zowel hun traditionele taken - die geenszins overbodig zijn geworden - als de nieuwe uitdagingen aan te kunnen.
5. Lezing met recital door Jan Michiels; Musikalisches Opfer uit nostalgie naar de toekomst
Op woensdag 8 december zorgde pianovirtuoos Jan Michiels voor een hoogstaande muzikale avond in de Marmeren Zaal van het Paleis der Academiën.
Het jaarlijkse concert van het CEC is uitgegroeid tot een ware traditie. Sinds 1999 wordt als apotheose het jaar in majeur geëindigd met een pianorecital.
Jan Michiels bracht een select gehoor van meer dan 120 melomanen, waaronder enkele bekende muziekspecialisten zoals Vic Nees, die onlangs de Klara-Carrièreprijs kreeg, André Laporte en Bernard Huys in vervoering met zijn sublieme vertolkingen, die hij voorzag van passend commentaar omtrent de werken en hun interpretatie.
De titel 'Musikalisches Opfer uit nostalgie naar de toekomst' dekte een eigenzinnig concert tijdens hetwelk Michiels de barokcomponist J.S. Bach op een schitterende wijze wist te linken aan repertoire uit de tweede helft van de twintigste eeuw. Op 8 december verraste hij het publiek na een inleiding met Bachs "Ricercar a 3 voci (1747)" met werk van Ligeti, Zimmerman, Scelsi, Kurtág, Nancarrow, Lachenmann, Goeyvaerts en Boesmans, om bij afsluiten terug te keren naar Bach in een briljante "Fuga a 3(4?) voci". Pianist Jan Michiels (°1966) was in 1991 laureaat van de Koningin Elisabethwedstrijd en bracht inmiddels diverse cd's uit met muziek van Brahms, Bartók, Liszt, Ligeti en Goeyvaerts.
Verslag van de activiteiten van het CEC in 2005
Het jaar 2005 werd voor het CEC zeer rustig ingezet met slechts één activiteit.
Op 9 maart 2005 gaf professor dr. em. Frans Gullentops. een lezing over "Kyoto-normen, aardwetenschappelijke visie" voor een zeventigtal belangstellenden waaronder een aantal specialisten
1. Kyoto-normen, aardwetenschappelijke visie
"Van de rusteloze aarde zijn de uitbarstingen nogal te achterhalen, de spasmen echter veel moeilijker te inventariseren. Integendeel, de voortdurende wijzigingen van het klimaat in tijd en ruimte en op diverse schalen laten veel meer nauwkeurige sporen na. Voor de jonge aardgeschiedenis worden de klimaatschommelingen zelfs de chronometer. Historische klimaatveranderingen waren door tijdsgenoten moeilijk in te schatten. Nu beschikken we over een langer wordende referentieschaal en een ongehoord arsenaal aan analyse- en simulatietechnieken. We komen dus wel te weten of er wat aan de hand is en waarom."
F. Gullentops
Het najaar 2005 was in tegenstelling tot het voorjaar bijzonder druk. Niet alleen stonden er vier activiteiten van topkwaliteit op het programma, maar elk van deze activiteiten kon ook rekenen op een ruime belangstelling van zowel vakspecialisten als van een algemeen geïnteresseerd publiek.
2. Colloquium: 'Omtrent het Paleis Stoclet'
Het najaar werd ingezet op 26 oktober met het colloquium 'Omtrent het Paleis Stoclet'. Vijf lezingen gaven het mysterie gestalte dat zich in dit bijzondere gebouw al een eeuw schuil houdt, met achtereenvolgens Francis Strauven over 'Het Palais Stoclet - de bloei van de Wiener Secession in Brussel', Barbara Van der Wee: 'De restauratie van het art nouveau patrimonium in Brussel', Annette Freytag: 'Le jardin du Palais Stoclet', Françoise Aubry: 'Gustave Klimt et la frise du Palais Stoclet, aboutissement du rêve de l'Art Nouveau européen de réconsiliation des arts' en Patricia de Martelaere: 'Filosofie, architectuur en muziek. Van Nietszche tot Wittgenstein'.
3. Pianorecital met Jozef De Beenhouwer 'Vlaamse Pianomuziek'
Op 21 november wist Jozef De Beenhouwer het publiek te vervoeren in een recital met Vlaamse pianomuziek. De avond werk ingezet met de bekende 'Troisième Fantaisie', opus 18 en Klavierstuk in C [uit "Henriëtte's Album"] van Peter Benoit, waarna het publiek achtereenvolgens kon genieten van werken van de Vlaamse componisten Lodewijk Mortelmans, Marinus De Jongh, Joseph Ryelandt en Victor Legley.
4. Huldeviering Dr. Paul Janssen.
Op 26 november organiseerde de Confederatie van de drie Vlaamse Academies, de Koninklijke Academie voor Geneeskunde van België, de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde, de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten in samenwerking met het Centrum voor Europese Cultuur een huldeviering ter herdenking van dr. Paul Janssen.
De veelzijdigheid van deze "grote Belg" werd telkens vanuit een ander standpunt toegelicht: als ondernemer door zoon Herwig Janssen, als wetenschapper en farmacoloog, door Marc Verstraeten en André De Schaepdryver, en tenslotte als kunstminnaar door Sergio Purini, hoofd van de afd. pre-Columbiaanse beschaving van het Koninklijk Museum voor Kunst en Geschiedenis, die de bijzonder waardevolle pre-Columbiaanse verzameling van Janssen besprak.
5. Solvayraad 2005: de Quantumeigenschappen van Ruimte en Tijd
Tot slot gaf het CEC de vernieuwde Solvay-raad van 2005 een publieksforum na de intense conferentie die deze organiseerde over de Kwantumeigenschappen van Ruimte en Tijd.
In 1911 had de Belgische industrieel Ernest Solvay de belangrijkste natuur- en scheikundigen uitgenodigd naar Brussel om in een ontspannen sfeer te debatteren over de hoofdbrekende vorderingen van de natuurwetenschappen in die tijd. Aanwezig waren o.m. Albert Einstein, grondlegger van de relativiteitstheorie, en Max Planck, grondlegger van de kwantumtheorie. Deze wetenschappelijke topconferenties werden regelmatig opnieuw ingericht, tot 1991 twintig in totaal. Zij zijn bekend als de Solvay International Physics Council, waarbij de verhitte debatten tussen o.m. Einstein en Bohr legendarisch zijn geworden. Deze traditie werd in 2005 hernieuwd: op 1, 2 en 3 december 2005 kwamen specialisten bijeen in het Solvay-auditorium van de ULB rond het thema De Kwantumeigenschappen van Ruimte en Tijd.
Dr. Alexander Sevrin gaf een bijwijlen flitsende lezing in drie delen: eerst een inleiding over inhoud en historiek van de Solvay-instituten, daarna een lezing voor een algemeen publiek over het thema van de Solvayraad 2005 de Kwantumeigenschappen van Ruimte en Tijd, waarna hij antwoordde op vragen uit het publiek.
Meer info vindt u op http://www.kvab.be/CEC.aspx
|
