En hieronder mijn antwoord (volgend op zijn reactie op mijn reactie):

 Geachte Mr. Vanfraechem,

Veel dank voor uw snelle reactie. Staat u mij toe nog één maal te reageren, en dan houd ik op. 

Ik laat de vragen over wat ‘gezagsargumenten’ en andere hier achterwege omdat we bij de kern zijn aangekomen. En eigenlijk ben ik ook niet zo geïnteresseerd in de discussie of ‘politieke wetenschappen’ ‘wetenschappelijk’: u heeft volledig gelijk dat controleerbaarheid ‘onbestaand, en onbestaanbaar is’. Politicologie kan niet wetenschappelijker worden dan de ‘interpretaties’ waar Popper over spreekt (Interpretaties die weliswaar getoetst kunnen worden aan feiten en verbeterd kunnen worden, maar niet herhaald in experimenten). Maar politieke wetenschappen kan m.i. een reeks gebeurtenissen dus wel op een wetenschappelijk verantwoorde manier analyseren. Een beetje zoals historici doen bvb., of down-to-earth economen die zich niet teveel laten verblinden door allerhande modelletjes. 

En of je daarom de naam ‘politieke wetenschappen’ moet aanpassen of niet, zelf lig ik hier niet echt van wakker (‘politieke studies’ ofzo is mij evengoed). Als dit ons het goedkope argument zou besparen dat het ‘niet wetenschappelijk’ is omdat het ‘niet natuurwetenschappelijk’ is, ben ik al content.

Interessanter lijkt mij de vraag wat politieke wetenschappen moeten onderzoeken (of beter: de verzameling van politiek filosofen en politieke studies), en wat ze beter niet doen (en mij lijkt deze niet uitgeklaard, maar dit impliceert niet dat de hele zwik plots waardeloos wordt): 

NIET:

- het Sein met het Sollen gaan verwarren, of het Sollen als wetenschap voorstellen. Doordat politicologen hun ‘wetenschap’ soms voorstellen als de ‘wetenschap van de macht’, krijg je al snel iets als machtsverheerlijking (waar Sein = Sollen). Maar verder hebben politicologen volgens mij alle recht om zich met het Sollen bezig te houden. 

- hiermee samenhangend: wat ik noem ‘marxistische wetenschappen’ bedrijven, zijnde zelf bepalen wat ‘goed’ is voor jan met de basebalpet, omdat ze hem zelf te dom achten. Een visie waarbij politicologen als samenlevingsexperts ‘wetenschappelijk’ over de wenselijkheid van maatschappelijke kwesties kunnen spreken, terwijl het kiesvee slechts een ‘mening’ heeft. 

- of, m.b.t. wat Ignatieff veronderstelde in uw citaat: een zoektocht ondernemen naar de eisen waaraan een politicus moet voldoen - of wat deze moet doen om ‘de beste’ te zijn. En dit is net wat managementwetenschappen betrachten (cf. Titels als: ‘Succes in 7 stappen’ , ...), maar helaas – volgens mij - onbepaalbaar (maar dit hebben politieke wetenschappen, zoals ik ze studeerde, nooit gepoogd).

WEL:

Voor mij moet politieke wetenschappen niet de macht onderzoeken, maar nagaan hoe de rede het tegenover de macht aflegt, hierbij wetende dat zij zelf niet kunnen decreteren wat ‘redelijk’ is, en men bijgevolg enkel kan nagaan of rede een ‘redelijke kans’ heeft gekregen. Dit houdt bvb. in nadenken over vragen zoals: heeft de kiezer altijd gelijk, of is het per definitie maar kiesvee, of zijn er misschien omstandigheden waarin de kans dat hij gelijk heeft, groter/kleiner wordt (en wat zijn die omstandigheden?),…? Soit, alle begrip als u vindt dat ik mij vaag uitdruk, er is nog werk aan de winkel.

Vriendelijke groeten,
LDR

01-09-2011 om 19:52 geschreven door LDR  

Geachte Mr. Vanfraechem,

Bij deze wou ik op uw opiniestuk reageren dat u afgelopen woensdag (24/08) in Knack publiceerde. Gezien politicologie als vak/opleiding volgens u van weinig waarde is en ikzelf ooit politieke wetenschappen studeerde, voel ik mij hiertoe verplicht om u zodoende op een aantal zwakheden in uw betoog te wijzen.

Hiertoe ging ik, logischerwijze, eerst op zoek naar uw argumenten die deze stelling onderbouwen. Tot mijn verbazing - dit is geen retorische truck - kon ik echter geen correcte argumenten terugvinden, en dus deze kan ik deze helaas ook niet beoordelen. Wel citeert u drie gezaghebbende auteurs die hetzelfde beweren als u (een Harvardprofessor, een emeritus en ‘die grote man’), maar hiermee heeft u nog altijd uw stelling niet onderbouwd (het is ook niet omdat Michael Ignatieff zelf politicoloog is dat uw stelling sterker wordt, dat lijkt alleen maar zo). 

Daarnaast heeft Ignatieff het verkeerd voor als hij beweert dat politicologie ‘meer belooft dan ze kan leveren’ (tenzij hij zelf ooit bepaalde onhaalbare beloften deed). Mij werd als student nooit meer beloofd dan het ‘kunnen verklaren’ (wat perfect wetenschappelijk kan zijn). Politicologie is bovendien geen ‘wetenschap van de besluitvorming’ voor de ‘praktische politiek’ - zoals Ignatieff beweert - die ooit moet resulteren in een methodologie die uitlegt welke stappen een politicus dient te nemen om tot een goede beslissing te komen (democratie is volgens mij wel een methodologie om tot de minst slechte beslissing te komen, maar dit geheel terzijde). Managementwetenschap probeert dit soms wel voor bedrijven, maar de resultaten zijn volgens mij betwijfelbaar.

Dus rest er enkel nog uw kritiek op Hooghe als enige reden om de politicologie als geheel te verwerpen. Ik veronderstel dat de redeneerfout u duidelijk is, want men mag niet zomaar eigenschappen van het individu (mogelijke onkunde van Hooghe) overplaatsen naar ‘de groep’ (de politicologie). Omdat u echter toch van mening bent dat dit op basis van Hooghe’s opinie mogelijk is, ga ik dieper op uw kritiek op Hooghe....

1.     Uw opmerking over die cirkelredenering is m.i. 100% correct (de NVA zal nooit een volkspartij worden, want...)

2.     Dat van ‘demodemocratie’: iedereen begrijpt wat Hooghe met de term ‘burgerdemocratie’ bedoelt, gezien hij de benaming gebruikt in de context van het G1000-initiatief en als kritiek op onze representatieve democratie. Persoonlijk zou ik Hooghe pas ‘gehakkel’ verwijten als er communicatieproblemen kunnen ontstaan. Hiermee laat u helaas een kans ontglippen om echte kritiek te geven op het concept van burgerdemocratie (en dat is m.i. dat niets verhinderd dat de G1000 zelf ooit terug uitmond in een particratie).

3.     Verder wilt u de lezer uitleggen wat Hooghe zoal aan zijn studenten leert: over wat democratie ‘is’ en ‘zou moeten zijn’. Vooreerst is het mij onduidelijk of u dit perspectief al dan niet deelt (maar gezien u politicologie in zijn geheel verwerpt, lijkt dit niet zo te zijn). Zelf denk ik dat het debat over de vraag van wat ‘is’ en ‘zou moeten zijn’ cruciaal is voor het (over)leven van een democratie.

Daarnaast ben ik eerder geneigd om Hooghe’s stelling te verdedigen dat ‘naar de stembus gaan hetzelfde is als een blanco cheque ondertekenen’ dan het tegenovergestelde (bvb. de stelling ‘het door burgers verkozen parlement controleert de regering’). Volgens mij stellen te veel politicologen de huidige toestand, dat wat ‘is’ – een particratie – gelijk aan wat er ‘zou moeten zijn’. Immers, het ‘is’ er, dus het was ‘onvermijdelijk’, dus er moet wel iets van ‘waarheid’ in zitten. Hooghe maakt hier deze fout niet, dus heeft hij voor mij toch een ‘stapje voor’.

Als conclusie acht ik daarom, hoewel ik met Hooghe weinig uitstaans heb en ondanks alle de zwakheden in zijn betoog, zijn stuk - inhoudelijk gezien - toch sterker dan het uwe (maar u schrijft beter!). U, die Hooghe verwijt redeneerfouten te maken en een ‘taal van hakkelaars’ te hanteren, maakt zelf twee redeneerfouten (gebruik van gezagsargumenten en het ‘geagregeerde niveau’ iets verwijten op basis van een gebrek van één lid). Kortom, een gemiste kans om grondige kritiek te geven op politicologie, de G1000 of eender wat, maar desalniettemin kijk ik uit naar uw volgende stuk.

Hoogachtend,

LDR

29-08-2011 om 23:05 geschreven door LDR  

23-08-2011 om 12:56 geschreven door LDR  

Deze derde post zou ik graag aanwenden om de doelstelling van deze blog toe te lichten, en de bron van mijn motivatie om deze te onderhouden.

Velen zouden vandaag de stelling dat onze ‘Westerse democratie’ brandt, onderschrijven met als reden dat zij nauwelijks lijkt om de broodnodige structurele maatregelen te nemen die haar toekomst veilig kunnen stellen. We kennen het refrein ondertussen wel: het beheersen van de staatsschuld, de shock van de vergrijzing opvangen, de omschakeling naar een groene economie, enz.

Afgezien van de evidente nadelen van het uitblijven van deze maatregelen, heeft dit nog één extra zeer nadeel tot gevolg: haar falen ondergaaft haar geloofwaardigheid en creëert ze een voedingsbodem voor sluipende anti-democratische tendsen. Ik bedoel niet de bijna karikaturale autoritaire regimes in Afrika of zelfs het ‘nieuwe extreemrechts’ in Europa – bvb. in Hongarije - maar een anti-democratische tendens binnenin de ‘ontwikkelde’ Westerse democratieën die pretendeert de democratie ‘tegen zichzelf’ te beschermen.

Deze tendens uit zich in een impliciete veronderstelling dat men democratie minstens gedeeltelijke moet balanceren met een technocratie, opgevat als een ‘verkiezingsvrije zone’ waarin experts onze ‘langetermijn’ kunnen veilig stellen.

En wil volledig erkennen dat dit een stroming van ‘beste bedoelingen’ is, wat niet wegneemt dat haar gevolgen even kwalijk kunnen zijn. 

Een opvallend voorbeeld was te horen tijdens een reportage in Tegenlicht (VPRO) in mei 2010 over de toekomst van de Westerse democratieën.

Hier stelde een vooraanstaand Indiaas-Amerikaanse journalist en publicist Fareed Zakaria, dat de democratie volgens hem één centraal probleem heeft: ze zou niet in staat zijn om baten op de lange termijn adequaat af te wegen tegen de kortetermijn voordelen. Hierbij was zijn stelling uiteraard dat democratie systematisch voordelen op korte termijn verkiest boven deze op een langere termijn voordelen. Zonder hier nu op dieper in te gaan, wil ik enkel al aanstippen dat kortetermijn voordelen – die doorgaans zekerder zijn – tegenover vage langetermijn voordelen een moeilijke beslissing is, waarbij langetermijnvoordelen niet noodzakelijk altijd hoger of beter zijn (denk aan aan spaarpot van aandelen die in rook opgaat) en dat je evenmin niet zomaar mag afdwingen dat mensen hun ‘pleziertjes’ moeten afstaan moeten sparen als appeltje voor de dorst.

Het echte gevaar dat bij deze redeneringen om de hoek loert – zonder dat Zakaria hiervoor pleitte - is dat ze iedereen onbewust in de richting van een technocratie doen kijken. Een beetje zoals veel waarnemers m.i. graag herhalen dat de Europese Unie een democratisch deficiet heeft, maar tegelijk lijken ze toch opgelucht dat de Europese Commissie – een instelling die m.i. (te) veel gelijkenissen heeft met een technocratie – no matter what, doorgaat met haar besluitvorming. 

Daarom hoop ik met deze blog een aantal denkpistes te kunnen ontwikkelen die tonen hoe democratie als volwaardige democratie toch tegen bovenvernoemde problemen bestand is, en zelfs veel beter dan eender welke combinatie van democratie met een andere regeringsvorm.

22-08-2011 om 23:07 geschreven door LDR  

22-08-2011 om 17:16 geschreven door LDR  

Prof. Marc Hooghe verdedigt in zijn opiniestuk van 19 augustus 2011 in de morgen het G1000-initiatief van schrijver David Van Reybroeck op grond van de huidige politieke impasse in de regeringsonderhandelingen. Als kern van het probleem wijst hij, niet vernieuwend maar daarom niet minder correct, op de almacht van de politieke partijen en vooral voorzitters ten opzichte van het parlement en de regering: ‘Het zijn de partijvoorzitters die het land regeren, niet de regering, laat staan het parlement.’

Dit is het uitgangspunt van zijn analyse, en ik de eerste om deze stelling met hem te delen.

Maar helaas zijn Hooghe’s gevolgtrekkingen wat bizar:

1. Vooreerst meen ik tussen de regels van zijn opiniestuk vreemde heimwee waar naar de volkspartijen uit de jaren ’50 en ’60 in België, waar ‘bij de verkiezingen van 1954 christendemocraten en socialisten samen nog vlot meer dan 80 procent (haalden) van de Vlaamse stemmen’. Mij lijkt het dat, als onze democratie vandaag in de problemen is door de oligarchie van partijen, het probleem net in deze jaren ontstond: hoewel de partijen misschien wel volkspartijen waren, verdedigden ze evengoed hun ‘eigen volk’. En de macht van de partijvoorzitters was zeker niet geringer. Ik zie dus geen verschil tussen de ‘electorale kartels’ van nu waar Hooge over spreekt, en deze van de jaren ’50 en ’60.

Het idee van Hooghe dat brede volkspartijen gezond zijn voor een democratie, stoelt volgens mij op het idee dat een democratische samenleving in essentie corporatistisch is: hoe meer standen en geledingen deel uitmaken van de besluitvorming, hoe ‘beter’ de democratie.

Dit idee is volgens mij uiterst gevaarlijk, en is net de oorzaak van onze huidige politieke problemen (waar de partijen evenzeer corporatistisch zijn en vooral hun eigen belang verdedigen), omdat het ‘groepsbelangen’ duidelijk vooropstelt en tegenover elkaar plaats ipv te komen tot een rationele inschatting van het ‘algemene belang’.

(en hierna volgt nog een staaltje van vreemde redeneerkunst: ook de N-VA zal volgens Prof. Marc Hooghe immers nooit uitgroeien tot een volkspartij, want – let op de cirkelredenering – ‘de belangrijkste reden hiervoor is dat de tijd van de massapartijen definitief voorbij is’).

2. Vervolgens stelt Hooghe dat de partijen hebben gefaald in het vertegenwoordigen van de bevolking, en dus is het tijd voor burgerdemocratie. Een eerste bedenking is wat deze burgerdemocratie zal doen aan de kern van het probleem, de politieke partijen? Immers, als de 1000 burgers van David Van Reybroeck blijvend samenkomen om de partijen ‘overbodig’ te maken, wat belet deze 1000 burgers dan om na verloop van tijd zelf partijen te vormen (en een voorzitter aan te duiden?)? Samengevat: ik zie niet in hoe burgerdemocratie het fundamentele probleem van onze politiek – de partijen - wil oplossen? En ik zie ik ook niet in waarom deze G1000 beter in staat zou zijn om de ‘echte’ problemen te benoemen dan een ‘normaal’ parlement (dus in de veronderstelling dat parlementairen niet moeten vrezen voor de toorn van hun partijvoorzitter – en hun toekomst). Bestaat niet het gevaar dat, zolang alle besprekingen in de algemeenheden blijven, het heel mooi klinkt, maar vanaf ze bvb. een budget moeten opmaken, het al niet veel beter zal gaan als bij ons?

Al klinkt het natuurlijk wel heel verfrissend, ‘burgerdemocratie’…

22-08-2011 om 16:48 geschreven door LDR