In de middeleeuwen en daarvoor werd de wolf als een schadelijk dier beschouwd, doordat het landbouwdieren als schapen en geiten at. Ook deden er in die tijd verhalen en sprookjes de ronde dat wolven ook mensen aanvielen. In de loop der tijd is het dier om die reden in onze gebieden afgeschoten en uitgestorven. In principe kunnen wolven, en zeker een roedel wolven, ongewapende mensen, en zeker kleine kinderen, de baas. In de praktijk vlucht de wolf voor de mens. Er is een beperkt aantal gevallen bekend waarin wolven mensen aten. Dit waren mensen die door andere oorzaken waren gestorven, bijvoorbeeld oorlogsslachtoffers. In andere gevallen, waarbij de wolf zelf de mensen had gedood, was er mogelijk sprake van hondsdolheid of verdedigde de wolf zichzelf of zijn jongen. Recentelijk overleed er nog een jongetje in Rusland door bloedverlies nadat deze werd gebeten door een wolf die hij in een dierentuin probeerde te aaien. De hond, de naaste verwant van de wolf, maakt jaarlijks ook enkele dodelijke slachtoffers.
Mensen en kinderen worden slechts in uitzonderlijke gevallen aangevallen, vrijwel alleen als ze zich wagen in de buurt van een nest met jongen. In Noord-Amerika, waar ongeveer zestigduizend wolven leven, is in de afgelopen jaren (vrijwel) geen mens aangevallen door een wolf. Het enige bekende slachtoffer is een man, M. Kenton Carnegie, die in december 2005 in SaskatchewanCanada door wolven is gedood.
Het is bekend dat wolven als individu schuw zijn. Hoe groter de roedel is, hoe meer de wolf durft te bejagen. Een eland wordt nooit door één of twee wolven aangevallen, dat gebeurt alleen met een groep van meer dan zes dieren. Aan de andere kant heeft de wolf de voorkeur om in kleine groepen van twee of drie dieren te leven in landschappen waar voldoende kleine prooien te bemachtigen zijn. Het vormen van grote roedels lijkt vooral te gebeuren in gebieden met lange koude winters met veel sneeuw. In zo'n periode zijn grote prooien nog goed te speuren, de kleine prooien zijn dan in winterslaap of leven dan diep verborgen onder de sneeuw. En zelfs die grote roedels mijden de plaatsen waar ze mensen kunnen tegenkomen.
Tegenwoordig wordt de wolf in vele landen beschermd, in Duitsland sinds 1989. In Frankrijk en Duitsland wordt er geld uitgekeerd voor door wolven veroorzaakte schade.
Wolven in folklore en mythologie
Wolven hebben traditioneel een slechte reputatie, die maar ten dele op waarheid berust. Natuurlijk kunnen wolven, net als andere roofdieren, gevaarlijk zijn, vooral als men er verkeerd mee omgaat. De vele gruwelverhalen over hun kwaadaardigheid (wie kent de sprookjes van Roodkapje, de drie biggetjes en De wolf en de zeven geitjes niet?) zijn echter onterecht. In hoeveel toonaarden dit ook gezegd wordt, de natuurbescherming heeft overal de grootste moeite de soort ergens weer in ere te herstellen.
Toch hebben wolven niet in alle verhalen een negatieve rol. De stad Rome werd bijvoorbeeld - volgens de legende - gesticht door Romulus en Remus, twee kinderen die als wilden waren opgegroeid en door een wolvin, de Lupa Capitolina, gezoogd, en ook het jongetje Mowgli uit Rudyard Kiplings "Jungle Boek" werd in een wolvenhorde opgevoed. Dat wolven zich over menselijke vondelingetjes kunnen ontfermen is gedocumenteerd, onder andere bij de Hessische wolfskinderen (1341-1344).
De wolf wordt in verband gebracht met de wolfsangel, een instrument waarmee men wolven doodde of verminkte en een geschilderd waarschuwingsteken tegen wolven.
Bij de Germanen werd de wolf vereerd als een heilig dier: de wolven Geri (de Begerige of Gierige) en Freki (de Vermetele, Duits: Freche) begeleidden Odin; zij waren zijn boodschappers en hadden voorspellende gaven. De Germaanse naamstam -wolf-, -olf, -lof wordt vanaf de eerste eeuwen na Chr. frequent aangetroffen (zie artikel Rudolf).
In de 20e eeuw is de houding jegens wolven langzamerhand wat gewijzigd, omdat het besef is doorgedrongen dat deze dieren ook een onlosmakelijk deel van de weinige nog werkelijk wilde delen van de wereld zijn.
Na de Tweede Wereldoorlog zijn er in Duitsland minstens 9 wolven doodgeschoten die het gelukt was de grens, het toenmalige IJzeren Gordijn te passeren. De kansen zijn echter gekeerd, de landmijnen zijn grotendeels verdwenen en de aantallen wolven nemen weer toe. Door de val van het communisme in de Sovjet-Unie is de jacht verminderd en zijn de aantallen sterk toegenomen. Via Polen zijn ook in Duitsland weer wolven teruggekeerd. Aanvankelijk leefden ze op een legeroefenterrein in de deelstaat Saksen bij het drielandenpunt met Polen en Tsjechië in de Niederschlesischer Oberlausitzkreis, maar nu zijn ze al verder Duitsland in getrokken. In 1996 zijn de eerste wolven uit Polen naar Duitsland gekomen en in 1997 spreekt men al over 2 roedels. In 2005 zijn dat nog steeds 2 roedels wolven in Duitsland. Een roedel op de Neustadler heide met in 2005 5 welpen en een roedel op de Muskauer Heide met in 2005 8 welpen. Enkele wolven dragen zenders zodat ze goed te volgen zijn. In de tussentijd was er sprake van vermenging met herdershonden. Dat komt vaker voor bij wolven en honden.
Aangezien er nu al een aantal jaren wolven in Duitsland zijn had de populatie groter moeten zijn. Er worden dus wat wolven vermist die mogelijk zijn afgeschoten, slachtoffer zijn geworden van auto's of zich verder verspreid hebben, bijvoorbeeld naar Tsjechië, terug naar Polen of naar het westen. Omdat men in Duitsland de wolven goed in de gaten houdt weet men dat er minstens 13 beesten zoek zijn. Er zijn in 2005 waarnemingen van wolven geweest in Altmark in Saksen-Anhalt en dat is al ten westen van Berlijn. De laatste tijd zijn er ook meldingen van wolven in het Beierse woud waarschijnlijk afkomstig uit Tsjechië, of Oostenrijk of misschien via Tsjechië afkomstig uit Duitsland. Waarschijnlijk zijn er ook enkele roedels in Tsjechië. Het verschijnen van zwervers in Nederland is hierdoor op termijn niet onmogelijk. Doordat de wolf sterk lijkt op de herdershond kunnen ze zich vrij onopvallend over straat bewegen. Men schat hun aantal begin 2006 in Duitsland op een kleine 20 dieren. In 2009 zijn er in Duitsland 4 roedels met jongen, plus nog wat enkelingen. Hun aantallen worden geschat op 40 dieren. Zwervers zijn waargenomen in plaatsen als Dassow en Lübtheen.
Op 4 maart 2010 verscheen het bericht dat er in de Duitse deelstaat Noord-Rijnland-Westfalen op ongeveer 100 kilometer van de Nederlandse grens een wolf werd waargenomen. Na het verslinden van een schaap werd de aanwezigheid met een DNA-test bewezen. Er wordt geschat dat er meer wolven in de omgeving voorkomen.
Zweden en Noorwegen
Het wolvenbestand in Zweden en Noorwegen omvatte tussen 127 en 151 dieren in de winter van 2006/2007, waarvan er 19-21 dieren in Noorwegen gevonden werden en de rest in Zweden.[2] In begin van de 19e eeuw was er een groot wolvenbestand in Noorwegen en Zweden, maar dat verminderde sterk tot het midden van de 20ste eeuw. Deze sterke teruggang had een aantal oorzaken: een uitbraak van de wolvenpest rond 1840 en in 1845 startte de Noorse overheid een campagne om de wolven uit te roeien. De sterke bevolkingsgroei zorgde ervoor dat er minder prooidieren beschikbaar kwamen.
In de jaren 60 waren er geen wolven meer in Noorwegen en Zweden. Vanaf het einde van de jaren 70 kwamen er weer nieuwe dieren vanuit Finland en zijn er fokprogramma's gestart
Nederland en België
Omstreeks 1800 kwamen er in Nederland nog wolven in redelijke aantallen voor. De laatste waarneming van een wolf in Nederland stamt uit 1897 toen een wolf in Heeze, Noord-Brabant werd gesignaleerd. Geregeld duiken verhalen op over waarnemingen, bijvoorbeeld in 2000 in Zeeland. maar deze zijn nooit bevestigd. Anno 2010 zijn ongeveer honderd kilometer van de grens met Duitsland wolven waargenomen en de verwachting is dat deze binnen afzienbare tijd de grens zullen oversteken. De kans dat ze in het agrarische landschap zullen overleven, is groot. De kans dat je de dieren ziet is klein.
Geregeld zijn voorstellen gelanceerd om wolven in Nederland te introduceren. In 2008 nog opperde Staatsbosbeheer het plan om wolven los te laten in de Oostvaardersplassen. Op de Veluwe en in de Oostvaardersplassen zou een kleine groep kunnen overleven binnen een afgerasterd gebied.
Schattingen van aantallen wolven in Europa (anno 2000): Frankrijk 10, Zweden 200, Portugal 300, Spanje 500 tot 2000, Italië 400, Slowakije 400, Polen 900, Rusland 10.000. Tevens zijn er kleinere aantallen wolven in Slovenië, Tsjechië, Oostenrijk en Zwitserland.
]Italië
De wolf is altijd in Italië geweest. Op een gegeven moment, zo'n vijftig jaar geleden, bereikte de situatie van de populatie Italiaanse wolven een kritisch punt, met aantallen in de buurt van de honderd, maar ze hebben het in Zuid-Italië overleefd. In 1973 zijn ze weer waargenomen in Emilia-Romagna, in 1985 in Alessandria in de Italiaanse regio Piemonte en het grensgebied met Frankrijk, en in 1994 in Valle di Susa.
[bewerken]Oostenrijk, Hongarije, Slovenië, Slowakije en Tsjechië
In Slovenië ligt de noordelijke grens van de Zuidoost-Europese wolvenpopulatie. Hiervan lopen de eersten nu de grens met Italië over. Waarschijnlijk komen er ook al enkelingen in Oostenrijk en Hongarije. Slowakije vormt de westelijke grens van de Oost-Europese wolvenpopulatie. Van Tsjechië is bekend dat er kleine populaties rondlopen.
Frankrijk
Sinds 1992 zijn er waarnemingen van wolven in Frankrijk. In de Alpen, de grensstreek met Italië, in de Mercantour en daarbuiten. DNA-analyse heeft aangetoond dat deze dieren uit Italië komen. Tijdens de Tour de France werd er zelfs door boeren actie gevoerd tegen de wolven in de Alpen omdat er slachtoffers bij de schapen vielen. In 2005 schatte men dat er ongeveer 80 wolven in Frankrijk leven in 7 tot 11 roedels. Het jaar daarop wordt een aantal op meer dan honderd dieren geschat. Er is dat jaar een vergunning afgegeven om zes wolven af te schieten als deze meerdere malen schapen doden. In 2004 zijn er daadwerkelijk drie dieren afgeschoten. In de winter van 2004/2005 is er een permanente aanwezigheid van wolven vastgesteld in de volgende gebieden en Departementen van Frankrijk.
Aantallen en gebieden nemen met iets van 20 tot 40% per jaar toe.
Er zijn sinds 1995 meldingen van enkele wolven in "le massif du Carlit" in de Pyrénées-Orientales. Recent genetisch onderzoek heeft aangetoond dat deze uit Italië komen, en niet uit de Spaanse wolvenpopulatie die meer naar het westen zit. Hieruit blijkt met welke snelheid ze zich in nieuwe gebieden kunnen vestigen. Per jaar komen ze een 20 tot 50 km verder naar het westen, noorden en oosten voor. De laatste meldingen zijn dat ze ook aanwezig zijn in Aubrac in het departement Lozère.
De Husky is een hondensoort die nog zichtbare kenmerken van een wolf bezit.
De verwantschap tussen de wolf en de door de mens getemde hond is lang een zaak van discussie geweest. Sommigen zagen eerder een andere soort van het geslacht Canis, nl. de goudjakhals (Canis aureus) als de waarschijnlijke voorouder maar DNA-onderzoek wijst nu toch sterk in de richting van de wolf. Het verschil in de basenvolgorde van het mitochondriaal DNA van hond en wolf is slechts 0,2%, wat veel kleiner is dan het verschil met enige andere gepostuleerde voorouder van de hond. Het ziet er naar uit dat het hele geslacht Canis een vrij recente oorsprong heeft aangezien de soorten ervan nog enige kans hebben zich bij kruising met succes voort te planten.
Wolven passen zich makkelijk aan allerlei omstandigheden aan, en leven in een grote verscheidenheid aan habitats. Zowel op toendra's, steppen en prairies als in dichte bossen komen ze voor, in laagland en in gebergten. Hierdoor hebben ze zich verspreid over de gehele Holarctis, noordwaarts tot voorbij de poolcirkel, en zuidelijk tot Mexico, Zuid-Europa, Noord-India, China en zelfs in Arabië. De wolf was vroeger het roofdier met het grootste natuurlijke verspreidingsgebied. Tegenwoordig gaat deze eer naar de vos.
Geschiedenis
Ooit waren wolven een gewone verschijning in het gehele Noordelijk Halfrond, maar door toedoen van de mens is hun leefgebied drastisch ingeperkt. Voor een deel is dat omdat het leefgebied door de mens voor andere doeleinden in gebruik genomen is, maar veelal ook door genadeloze vervolging van een door velen schadelijk en gevaarlijk geachte diersoort. In Europa is de wolf steeds verder teruggedrongen. In de zestiende eeuw kwamen er nog wolven voor in Engeland, maar hier worden ze al eeuwen niet meer waargenomen. In Nederland en België is de wolf al sinds het begin van de negentiende eeuw verdwenen. Ook in verschillende andere Europese landen was de wolf geheel of vrijwel geheel uitgeroeid. De wolf was nog in redelijke aantallen aanwezig in Noorwegen, Zweden, Finland, Rusland, Polen, en waarschijnlijk ook in Tsjechië, Oostenrijk en alles wat oostelijker en zuidelijker daarvan ligt.
Deze indeling wordt niet door iedereen erkend. Sommige wetenschappers erkennen bijvoorbeeld slechts twaalf ondersoorten, waarbij de hond en de dingo als een aparte soort (Canis familiaris) worden gezien, en een groot aantal (voornamelijk Noord-Amerikaanse) ondersoorten zijn samengevoegd.
