Zware benen, geen energie meer om zelfs maar een glas in te schenken. Soms ben je gewoon moe. Het overkwam mij de afgelopen zondag nadat ik was ingevallen voor een zieke collega.
Manlief had buiten een tentje opgezet, de kinderen speelden. Terwijl ik van een glaasje rosé genoot, dwaalden mijn gedachten af naar de avondmaaltijd. Wat zal ik vanavond koken? Wat hebben we eigenlijk in huis? Alleen al bij de gedachte aan koken weigerde mijn lichaam acuut dienst. Daarom stelde ik maar voor om frietjes en hamburgers te gaan halen bij de lokale frituur.
"Waarom maak je je nu al druk om het eten?" vroeg manlief. "Dan kook ik toch?" Even later stonden er twee mannen in de keuken. Jos draaide zijn befaamde gehaktballen en zoon Tim was bezig aan een boterkoek. De andere vier jongens hadden zich inmiddels uit de voeten gemaakt om Fortnight te gaan spelen.
Toen pas viel mijn oog op het tentje in het gras, de rits uitnodigend op een kier. Binnen lonkte een opgeblazen luchtbed met kussens en een zachte deken. Wat als ik nu even liggend mijn mail ging checken? Niemand zou mij nu toch missen, stelde ik mijzelf gerust. Even later vleide ik mijn hoofd in de zachte kussens. Een briesje speelde met het tentdoek. Vrijwel direct dreef ik weg in een vrolijke zee van kinderstemmen, ruisende boomtakken en wapperend tentdoek. Voor even leken al mijn verantwoordelijkheden heel ver weg.
"Mama, eten!" klonk het. Ik wreef de slaap uit mijn ogen en ontwaarde de geur van verse gehaktballen met uitjes. Waar was de tijd gebleven? Aangezien de boterkoek inmiddels op het aanrecht uit te dampen stond, moesten er minstens drie kwartier zijn verstreken. Terwijl ik opstond merkte ik dat mijn benen al minder zwaar waren. Toch zou ik het effect van mijn powernap pas veel later ontdekken.
Die avond had ik zowaar nieuwe energie. Dat bracht mij op het idee om een eigen kleerkast in te ruimen voor Sergio. Een behoorlijke klus - ik hield er maar liefst vier zakken kleding voor het goede doel aan over. Toch zaten er ook nog dingen tussen die Sergio graag wilde dragen. Nadat hij een paar kledingstukken uitgekozen had, holde hij naar boven om het stapeltje in zijn kast te leggen. Even later mocht ik komen kijken. Alle T-shirts, korte broeken en truien waren keurig uitgesorteerd. Ons huis was weer een stukje meer zijn thuis geworden.
Een korte powernap, even gaan liggen als je je moe voelt: soms kan het wonderen doen.
Sergio heeft een fascinatie met het getal zevenenveertig. Waarom? Dat weet hij zelf ook niet. Zeker is dat hij van achterop de fiets alle huisnummers telt totdat we bij zijn favoriete getal uitkomen. Dan klinkt het triomfantelijk: "Zevenenveertig!" Is de straat erg lang, dan neemt Sergio ook genoegen met 147. Of desnoods met 547.
Op weg naar de dagopvang komen we langs huisnummer 94. "Wat is vierennegentig gedeeld door twee?" vraag ik. Even is het stil, dan barst Sergio uit in een vrolijke schaterlach. "Zevenenveertig!" roept hij. Terwijl ik stevig doortrap vliegen de huisnummers voorbij. Maar Sergio heeft pech vandaag, want bij nummer 47 blijkt geen bordje te hangen. "Nummer 47 heeft zich verstopt," zeg ik. Maar daar heeft Sergio een verklaring voor. "Daar moet een Hollander wonen," contstateert hij. "Want Hollanders spreken dat getal uit als sjeuvenenveertuch. Als ik dan op nummer 47 woonde, dan zou ik me ook schamen en geen bordje ophangen."
Dat neemt niet weg dat Sergio graag naar de Nederlandse televisie kijkt. Want als hij geluk heeft valt daarbij het getal 47. Lachend probeert hij de klanken dan te herhalen. "Nummer sjeuvenenveertuch, tsjongejongejonge." Ook zijn Marokkaanse vriend Ismaïl spreekt het getal grappig uit, vind hij. Met een rollende R en een stevige letter Z. Daarom vroeg hij telkens aan Ismaïl om het getal te herhalen. Wat Ismaïl braaf deed, totdat hij op een dag vroeg: "Wat is dat toch met jou en het getal zevenenveertig?"
Getallen laten je niet alleen
Sinds kort heb ik ontdekt waarom Sergio voortdurend op zijn horloge kijkt. Hij is op zoek naar zijn favoriete getal. Als hij ziet dat het scherm 47 minuten aangeeft, komt hij dat regelmatig even melden. Soms glimt hij dan van vreugde. Sinds kort heeft hij een knuffelbeest, een kleine pinguïn die hij het liefst altijd met zich meeneemt. Maar structuur is moeilijk voor Sergio. Met als gevolg dat hij altijd van alles vergeet: zijn sleutels, zijn portemonnee, ja zelfs zijn favoriete knuffelbeest.
Een getal laat zich echter lastig vergeten. Elk uur opnieuw keert het terug in de tijd. Het vliegt onherroepelijk voorbij op de vele huisnummerbordjes langs de straten en staat afgedrukt op kastickets. Zelfs als mensen steeds uit je leven verdwijnen, zelfs als je lievelingsknuffel is achtergebleven bij de zoveelste stiefvader, dan nog blijft 47 altijd dezelfde. Getallen nemen nooit definitief afscheid. De vaste waarde van een getal geeft houvast in een onstabiele wereld.
Toen zoon nummer één geboren werd, dachten manlief en ik nog dat er voor elk probleem een oplossing bestond. Inmiddels zijn we een illusie armer. Wat bij nummer één bleek te werken, werkte niet bij nummer twee, drie of vier. We moesten dus telkens opnieuw het wiel zien uit te vinden.
Verschillende opvoedstijlen
Sommige ouders maken er een dagtaak van om hun kinderen te commanderen en te corrigeren. "Amélie, niet doen! Blijf daar vanaf! Kom hier en luister naar wat ik zeg!" Aan de andere kant zijn er dan weer de ouders die vooral een leuke papa of mama willen zijn. Zo werd mijn aandacht in Zoutelande getrokken door een jong stel met een dochtertje. Het meisje richtte haar hoofd vol blonde krullen naar de schommel. Dat ontging de vader niet: "Ach Bo, wil je schommelen? Kom maar meisje, dan zal papa met jou naar de schommel gaan." Ruim een uur later kwam de vader aansjokken door het zand, aan zijn rechterhand het meisje. "Bo kon er gewoon geen genoeg van krijgen, ik kreeg haar niet mee." Tien minuten later wilde Bo een ijsje. Zuchtend begaf de vader zich naar de dichtst bijzijnde strandtent. Mama draaide zich nog maar eens om.
Niets zo verschillend als opvoedstijlen. Terwijl de één een waar commandoregime voert, gelooft de ander in attachment parenting of laissez-faire. De autoritatieve opvoeding scoort nog altijd het best. Het is de gulden middenweg tussen autoritair (veel regels en structuur, weinig warmte en empathie) en toegeeflijk (weinig regels en structuur, veel warmte en empathie). Dat betekent dat de kern van effectief opvoeden een combinatie is van duidelijke regels en grenzen en veel warmte en liefde.
Bewustwording
Hoewel er boeken vol geschreven zijn over opvoeding, neem je als ouder natuurlijk altijd je eigen bagage mee. Veel ouders zijn geneigd om de opvoeding die zij zelf kregen te herhalen. Wil je daaraan ontkomen, dan is bewustwording de eerste stap. De impuls onderdrukken om te gaan schreeuwen als iets niet bevalt. Naar het kind toegaan en het aanspreken. Tot tien tellen of je adem inhouden. Bewust complimenten geven, hoe ongemakkelijk dat ook voelt omdat je die zelf nooit kreeg.
Vriendin Inez zei onlangs: "Ik hoorde op een goed moment mijzelf praten, of liever alles continu herhalen. Toen besefte ik dat ik niet aan het opvoeden, maar aan het africhten was." Haar vijf jongens blikken allemaal verschillend op hun opvoeding terug. Terwijl de een zich vooral eindeloze zomers in de tuin herinnert, heeft de ander gemengde gevoelens. "Soms doet dat pijn en soms troost het," aldus Inez. Maar bovenal gelooft ze toch in een hoger plan. Ze vergelijkt haar rol als ouder let die van een doorgeefluik binnen het grotere levensdoel van een kind. Loslaten in liefde is het devies, waarna er weinig anders rest dan terug te kijken - soms met spijt en soms met vreugde. Want niet altijd gaan de dingen zoals je wilt.
Spijt van de opvoeding
Opvoeding is iets vreemds. Voor de meeste verantwoordelijke jobs kun je nog wel diploma's behalen, maar voor opvoeden niet. We noemen het geen 'werk' en we gaan er vanuit dat iedereen het kan. Nadat de eerste baby geboren is, beginnen jonge ouders volkomen blanco aan een taak die minstens twee decennia in beslag zal gaan nemen. Hoewel ze doorgaans doodgegooid worden met onbedoelde adviezen, blijkt de praktijk toch minder simpel. Elk kind uniek en daarom zul je moeten anticiperen. In tegenstelling tot de exacte wetenschappen kent de opvoeding geen absolute richtlijnen waarvan de uitkomst altijd hetzelfde is.
Dat maakt dat spijt van de opvoeding bijzonder vaak voorkomt. Ouders die hun volwassen kinderen een weg door het leven zien worstelen, verzuchten vaak: "Had ik maar...." Het is daarom nooit te vroeg om jezelf te relativeren. Ben je uit je slof geschoten? Was je zo hard aan het werk geweest dat je helemaal vergat om met je zoon naar de film te gaan? Heb je dingen gezegd waar je later spijt van kreeg? Het is nooit te laat om je kind een knuffel te geven en sorry te zeggen.
Ouders zijn geen professionals, maar gewone mensen die samen met hun kind een onbestemd avontuur aangaan. Dat avontuur hebben we de naam opvoeding gegeven. Doe het met inzet en liefde, maar vergeet niet om jezelf zo af en toe te relativeren. Dat vergroot de kans dat onze kinderen dat later ook met ons zullen doen.
Hoe voed je een kind op wiens wereld nooit groter is geweest dan de muren van zijn appartement? Een jongen die het belang niet kent van dagelijks tandenpoetsen of een schone onderbroek? De eerste weken was het mij een raadsel. En hoewel ik mijn best deed, voelde ik mij soms een draak van een pleegmoeder.
Toen Sergio op de stoep stond had ik nog grote idealen. Met veel liefde, een luisterend oor en een knuffel op zijn tijd zouden we er wel komen. Daarmee had ik de rugzak van ons pleegkind schromelijk onderschat. In plaats van een zielig geval bleek Sergio toch vooral een vechtersbaasje. Voetballen deed hij graag, maar iemand moest niet van hem winnen of per ongeluk zijn been raken. Dan werd Sergio agressief. Hij was een jongen zonder vrienden, om de simpele reden dat er in zijn ogen enkel rivalen bestonden.
Draak van een pleegmoeder
Aangezien hij jarenlang zichzelf had moeten zien te redden, begon ik maar bij het begin. "Wat zeg je dan?" vroeg ik als hij iets kreeg. Ik leerde hem zijn wasgoed niet over de vloer te draperen, maar in de wasmand te doen. Ook stelden we beperkingen aan zijn computertijd. Zo werd Sergio's wereld gaandeweg groter en overzichtelijker. Hij leerde fietsen, zwemmen en sloot zowaar vriendschap met de kinderen in de buurt. Natuurlijk vergat ik niet om hem regelmatig een compliment te geven, maar dat nam niet weg dat ik een eindeloze reeks regels en grenzen moest stellen. En dat ik me dus een draak van een pleegmoeder voelde.
Die draak doet het toch zo slecht nog niet, hoorde ik vandaag. Op de dagopvang herkennen ze Sergio al binnen een paar weken nauwelijks nog. Het voormalige vechtersbaasje stelt zowaar beleefde vragen. Hij zegt goedemorgen en dankjewel, wacht op zijn beurt en zelfs het verliezen van een potje voetbal lijkt zijn adrenaline niet langer op te stuwen. "Een volledig ander ventje," zegt de dame van de dagopvang. "Het is plotseling een heel lief en fijn kind geworden." Maar wat misschien nog wel het mooiste is: 's avonds is hij altijd blij, want dan mag hij weer terug naar zijn pleegouders.
Rugzakje
Het rugzakje van pleegkinderen wordt nog weleens onderschat. De last die een beschadigd kind met zich mee torst neem je niet zomaar even weg. Zelfs niet met een knuffel, een luisterend oor of thee met een koekje. Een therapeute zei ooit: "Je kunt het rugzakje van een pleegkind niet wegnemen. Je kunt hem alleen maar helpen het te dragen." Orde en structuur helpen daarbij, uiteraard gecombineerd met geduld en liefde.
Plots staat hij voor de deur. Hij heeft niets mee, zelfs geen tas of tandenborstel. Wondjes op zijn lichaam herinneren aan de glasscherven die hij heeft zien rondvliegen en waardoor ze ook zelf geraakt is. "Kom binnen," zeg ik. Wat kun je anders zeggen in zo'n situatie?
Zonder iets te zeggen loopt Sergio naar binnen waar hij een plaatsje uitzoekt op de sofa. Als ik vraag of hij een glas limonade wil, knikt hij. Al na een paar slokjes begint hij te praten. Het was griezelig in huis, hij is bang geweest. Zijn stiefvader was kwader dan hij hem ooit had gezien. Nee, niet op Sergio gelukkig, maar op zijn mama. Hij had zich klein gemaakt om zich te verstoppen, hij dacht dat als hij zijn adem zou inhouden het wel zou stoppen. Maar het werd alleen maar erger.
Vanonder de tafel zag Sergio hoe mama een glazen vaas naar het hoofd van zijn stiefvader gooide. De vaas miste doel en spatte tegen de muur uiteen. Met een rood hoofd van woede haalde de man uit. Sergio's mama kromp ineen en viel op de grond, haar handen tegen haar hoofd gedrukt. Er liep bloed langs haar voorhoofd. Sergio was bang dat Nico mama zou vermoorden. Zo stil als hij kon glipte hij op zijn sokken de deur uit. Met trillende vingers drukte hij op de bel van de buurvrouw. Zo hard en lang als hij kon. Tot zijn opluchting hoorde hij hoe de slotjes aan de andere kant van de deur werden opengeschoven. "Wat is er jongen? Waarom bel je op dit uur nog zo laat aan?" Toen Sergio de buurvrouw daar zo in haar nachtjapon zag staan, moest hij plotseling huilen.
Nadat de oude dame zijn verhaal had aangehoord, belde ze de politie. Nog diezelfde nacht wordt Sergio bij ons gebracht in het kader van crisispleegzorg. Een jongen van negen, eigenlijk te klein voor zijn leeftijd. Hij houdt van voetbal en gamen, eet graag frietjes met appelmoes en zegt niets nodig te hebben, alleen een zacht matras.
Noot: om privacy-redenen zijn alle namen gefingeerd.
De Pleegmoeder
