wat anders in het hoofd of het hart blijft steken! Als het mij overvalt, of mij niet loslaat. Maar het kan ook voor het oefenen zijn. Oefenen in waar ik niet in opgeleid ben, oefenen met woorden.
23-09-2013
Naar binnen en buiten kijken.
Gisteren op de fiets dacht ik nog dat ik het wist, dat alle gedachten als vanzelf met de wind meekwamen. Zelfs het formuleren ging als vanzelf, geen gestotter of gekwakkel in de inhoud of de vorm rechttoe rechtaan, alles duidelijk. Vandaag is er dan weer de twijfel hoe de dingen echt in elkaar steken , welk de eerst lijn is en welke kleur die dan moet hebben. Zal ik het maar doen in zwart en wit maar ook zwart en wit kennen hun nuances. Ik staar naar buiten maar kijk naar binnen. Dat heb je ook bij ramen kijken die nu naar binnen of naar buiten of doen ze dat net allebei. Zoals dag en nacht, zon en maan , liefde en pijn. Het is allemaal onderdeel en geheel , detail en allesomvattend. Alles is samenhang en dus onmogelijk te vatten. Ik ben een geduldig leerling in mijn ongeduld te begrijpen. Maar de momenten tussen dag en nacht, tussen de liefde en de pijn die kan ik nu smaken in elke vezel van mijn lijf. Ik kijk naar buiten en naar binnen en weet geen raad of geen raad die mij kan bekoren. Er zit niets anders op dan mij te laten waaien en te zien waar de wind en de dagen mij brengen. En dan net onstaan er als vanzelf de gedachten als een bekoring voor de stilte. Ik schrijf traag en langzaam hoorde ik mij zelf iemand beloven en ben nog nooit zo onrustig geweest. Maar uit -die onrust- weet ik dat de volgende rust op komst is. Een fase als een pauze voor de storm weer begint. Ik krijg nog het advies van een dochter die zegt: "laat het ons proberen en dan zien we wel", schoner woorden heb ik niet nodig om mijn dag te laten vloeien. En ja het stroomt!
Soms zijn er teveel woorden en dan is het enkel nog het geluid, niet meer de betekenis. Of teveel beelden zonder dat ze doordringen of nog echt vertellen, teveel geluid, teveel smaak. Hoe maak je het stil in jezelf zodat elke betekenis weer zijn plaats krijgt. De stilte en het verlangen naar de stilte is een opgave een zoektocht. De zoektocht naar betekenis gaat immers via de verstilling en niet via de stapeling van woorden en beelden, geluiden, geuren,...... De tijd van verstillen om net weer betekenis te krijgen of geven. Daarom zijn mijn woorden wat langer stil geweest, niet uitgesproken niet getikt. Ik bleef ze horen maar steeds zachter, steeds waziger tot ze waren wat ze waren een povere formulering. Het kost me moeite maar het schone is doorspekt van moeite. De moeite van de moeiteloze schoonheid zal ik het maar noemen.
De tijd eet mij op, zo sprak iemand mij vanmiddag aan, ik ben zo in de
flow van mijn project dat ik onmogelijk nog een tijdsbesef kan hebben,
laat staan dat dagen zouden bestaan. Het is donderdag en de wegen zijn
ingeslagen mensen werken aan eigen projecten en komen voor bergen te
staan die moeten verplaatst, putten die moeten gegraven of gevuld, zeeën
die moeten moeten leeg geschept of net niets van dat alles. Soms ligt
het in de eenvoud van dat stukje dat eerst als afval was bestemd maar
als je echt kijkt het net die wereld opnet waarnaar je op zoek wilde.
Creatie is een bizar proces van orde, wanorde, opnieuw een orde, veel
twijfelen soms met de lach soms met een grimas . maar de tijd eet je op,
hij is verslindend. Gisteravond waren eerste voorstellingsmomenten, een
verhaal een eerste versie van wat theater moet worden, wat tekens op
muren en in hoeken die elk perspectief veranderen. Vandaag slaat dan de
twijfel weer toe en werkt men verder, ik zie veel speelplezier ..
kinderen van 14 jaar, terwijl de echte leeftijd veel hoger ligt. Iemand
roept mij na ik heb maar twee dagen niet meer ik antwoord niet en
denk alsof dagen er echt toe doen Laat ons misschien de tijd opeten en
gewoon verder gaan met wat we doen!
Zomeracademie 2013/ over creëren en al dan niet methode?
Of we een methode hebben om creatie te stimuleren, neen we hebben er
niet één we hebben er evenveel als er individuen hier rondlopen omdat
elkeen zijn proces maakt, zijn zoektocht, zijn twijfels al dan niet
overwint , zijn .. Er zijn immers zoveel en meer componenten als er
creaties zijn. In een artikel waar de kunsteducatie schreef schrap
educatie denk kunst probeerden we het reeds te verwoorden zie: http://www.rektoverso.be/artikel/schrap-educatie-onthoud-kunst
Hoe vaster de methode hoe smaller het zoeken zal worden, uiteraard
zijn er de grote stappen! Het vertrekken met een vaag idee, de research,
het twijfelen, het beslissen , het doorwerken, weer twijfelen, weer
beslissen, finaliseren, presenteren en reflecteren. Maar ook daar is de
volgorde niet vast en zijn soms niet alle stappen nodig. Het vage idee
blijkt dikwijls een vast idee te worden dat nagestreefd wordt en dat
elke creatie in de weg staat. Het twijfelen is soms zo lastig dat dit de
moraal onderuit helpt, dan is lossen en loslaten en kijken wat er
achter de muur ligt een beter idee, daar is er weer vreugde, maar waar
is de ingang laat staan is er een uitgang. Creëren en creatie is een
complex gegeven van vele elementen maar het kijken, het luisteren , het
proeven kortom het zintuiglijke is een motor maar evengoed het denken is
een motor als de vaardigheid in iets maar ook de ervaring en de kennis
spelen mee. Soms zijn het bondgenoten maar vaker zijn het vijanden die
een strijd met elkaar aangaan. Een gevecht van ratio en emotio van
kennis en ervaring van weten en niet willen weten, van zien en nog blind
zijn voor wat er staat, van plezier en bang. Het kan afzien zijn het
kan plezier zijn. Als ik hier rondloop herken ik het allemaal de
hahaaas en oeis en de tedoemes en de héhééés, de slag en de
tegenslag. Daarover gaat het ook deze week, er is enkel het wroeten en
de drang naar een nieuwe orde in het bestaan.Deze verandering is geen
slogan en zeker geen vrijblijvendheid, het is ingrijpen of niets doen.
De keuze stelt zich hier minuut na minuut tot we beslissen dat dit het
is, dan is het ook wat het is, niet meer niet minder. De weg wordt al
lopend gemaakt, met welke middelen of methode ook.
De tegenstellingen liggen soms zo dicht op elkaar dat onderscheid moeilijk is. Groot en klein, soms zijn ze bijna gelijken al naargelang hoe je om je heen kijkt. Schoon en lelijk, al naar gelang hoe je het bekijkt liggen soms dichter bij elkaar en dan hebben we het wel eens over de schoonheid van die lelijkheid of de lelijkheid in de schoonheid. Liefde en pijn nog zo schoon het ene, zo kan ook het andere dat zijn. Al moet ik toegeven dat het ene energie geeft het andere dat opslorpt. Maar in een wereld van tegenstellingen wordt altijd het nieuwe geboren. In de wereld vol tegenstellingen van links naar rechts, van op en neer van veel of weinig blijft er dynamiek, van zodra er teveel dominantie is valt er een soort van stilte, van nietszeggendheid. Al houw ik daar ook wel even van, een soort rustpunt ook of is het tevredenheid. De tevredenheid van het niets, maar dan is dat zonder het verlangen gerekend. Maar lang duurt dat nooit, het verlangen is dan net die bijzondere kracht die stuwt en duwt en dat dan wel eens teveel wil doen waardoor overdaad weer schadelijk is. De dynamiek van transitie, de eeuwigdurende molen die leven heet. Ik ben er nu wel erg onderhevig aan, een soort tabula rasa dringt zich op , wordt gecorrigeerd door een verleden en vroegere ervaringen van liefde en pijn, van groot en klein, van hoog en laag. Dat dit alles zowel lastig als plezierig is mag dan wel gezegd, vermoeiend in de schoonheid van het verlangen is het zeker. En dan is er dat even stilstaan door te formuleren of dat te proberen. Het ene woord komt na het andere en zoekt zijn weg, de ene penseelstreek na de andere, het ene geluid na het andere zoekend naar een waarheid die nimmer bestaat of zal bestaan. De waarheid van daarnet is al weg en vervangen door een nieuwe. En dan is er weer dat verlangen naar een hand die je even tot rust aanzet, die ene hand die je meeneemt op een korte wandeling naar ergens en nergens omdat dat er niet toe doet. Het is het handen geven zelf die de rust teweegbrengt. Het is de ontmoeting van de tegenstelling en daarin een gelijkheid zoeken die doet groeien, de dynamiek die doet leven. Schoonheid wil ik het ook wel noemen.
Ik ben geen schrijver, dat had u al langer door. De metier van het schrijven, het beoefen met een zeker kennis van zaken is niet mijn sterkte. De fouten stapellen zich op en ik heb geen erg. Sommigen die het lezen wel, schaamte in mijn plaats en ik voel niets, niet omdat ik het niet erg vindt maar omdat ik het niet weet, geen kennis van die zaken! En waar geen kennis is is er ook geen weten, hiermee praat ik niet goed, ik zeg gewoon hoe het werkt. Wat niet wil zeggen dat er geen gedachten zijn en vooral dat deze anders geen weg zouden vinden. Dat deze in een paar bijeen gestotterde woorden in deze blog verschijnen is een soort noodzakelijkheid. Je kan je storen aan de fouten , omkeringen, rammelende structuren of gewoon de gedachte achter al deze onkunde te zien. Ik krijg wel reacties van mensen die er een zeker zin in zien, dat is prettig. Ik krijg ook gefronst lijnenspel in sommige voorhoofden, ook dat is goed. Ik probeer maar te kijken zonder veel oordeel vooraf, dit alles moet helpen. Het komt in me op en ik probeer het te vangen. Het is het zoeken naar het zien en het zijn en wat daartussen ligt, vooral wat er tussen ligt. De ruimte die uiteindelijk betekenis heeft aan mijn bestaan. Het is het vatten van de wereld die men wel eens de tussenruimte noemt en die we al te vaak opvullen met onzin om toch maar niet te moeten laten ontstaan wat gewoon ontstaat . Veel gaat om de tussen ruimte, de ruimte tussen mensen, tussen mensen en dingen, tussen de dingen onderling. Het gaat maar door en soms is het goed de ruimte te laten en het ontmoeten te laten ontstaan. Daarom en alleen daarom doet mijn rammelde kunde er even niet toe, ze moet niet luchtledig worden gezogen alvorens "het" kan ontstaan.
Een mens bouwt en breekt af, herbouwt en breekt af. Soms breekt men af nog voordat ik gebouwd heb. Een voordurend ordenen en herordenen is mijn deel. Soms gaat dat even niet en blijft enkel de twijfel. Net dat veld van de twijfel kondigt een nieuw bouwwerk aan. Met de moed van elke dag zeg ik dan! Met de moed van elke dag zet ik stap voor stap mijn weg verder omdat het niet anders kan. Onderweg ontmoet ik ze, de durvers die hetzelfde doen , die elke bestaande schoonheid in twijfel trekken, niet uit hebzucht of macht maar omdat alles beter en anders kan. We zijn dromers van een wereld die er niet is of nog niet is, we maken onze dromen of tenminste dat is het streven, steeds weer. De voorbije dagen was ik ondergedompeld in projecten waar jongeren waar men te weinig in geloofd hun angsten overwonnen en hun dromen lieten zien, vanmorgen zag ik een groep studenten een droom uitproberen met een klas ergens in de stad, dit weekend presenteren we boeken vol verhalen van jongeren die droomden op papier...... steeds weer en steeds opnieuw. Daarom is de kunst zo belangrijk omdat het waarmaakt wat zogenaamd niet waar te maken is. Ook ik droom, soms vanuit een kramp, een frustratie, een observatie, een idee al is het meestal vaag en lijkt het nog niets. Maar een mens bouwt en herbouwt, verbouwd en af en toe tabula rasa. Ook dat laatste is af en toe mijn deel.... een kleine maag, veel onzekerheid met de zekerheid dat er toekomst is. Ik woel mijn nachten bij elkaar, ik denk mijn gedachten van boven naar onder van achter naar voren, ik twijfel en blijf vertwijfeld in mijn wereld staan.... kijk naar de schoonheid en het dromen is alweer begonnen. Iemand zingt in mijn oor "zo mooi was het nog nooit"..... ik heb het enkel toe te laten, mijn maag te laten ontkrimpen en gewoon verder gaan op de weg die ik geheel zelf mag waarmaken met wie en wat ik wil. Schoon! Het is waar: "de wind waait en de bomen waaien mee........"
over kunst & educatie, over "passen " of "plassen "in het plaatje"
Icenet
(International Creative Practitioner Forum) Vilnius 23 mei 2013,
Eerste
gedachten bij de start.
Ik hoorde
ze weer allemaal de woorden: Kunst, creativiteit, identiteit, vertrouwen, zelf
ontplooiing, empowerment, communitybuilding, expressie,
Nog steeds
zijn we zoekend in de wildgroei van onze gedachten naar deze concepten die we bedenken
ter eer en meerdere glorie van een gelukkige en groeiende werld. Een wereld in
premanente evolutie met het constante geloof dat de mens aanneemt dat hij die
wereld vernaderdt en vormgeeft. De mens die denkt dat alles rond hem draait. En
toegegeven als je ons bestaan tussen geboorte en dood bekijkt lijkt dat ook zo.
Alleeen zijn velen ons en mij voorggegaan en hadden datzelfde humane idee van
making the world en vooral making the world better. De schoonheid van deze
bijeenkomsten zit hem in de wil om dat te doen, het geloof ook dat we dat
kunnen. De kritiek is even hard als de reletieve waarheid dat dit gepruts
marginaal is in de zich voltrekkendetijd die mij nietig maakt, in de onmetelijke ruimte waardoor ik mijzelfs
als nietig moet beschouwen. Een van de aanwezige artiesten zei net over kunst
op school: ik pas niet in het plaatje, ik plas in het plaatje (Sammy Ben
Yakoub) . En misschien is dit een sleutel voor dit soort bijeenkomsten we
willen niet zozeer passen in wat we hebben, we willen plassen in wat we
hebben. Maar misschien plassen we
in een onmetelijke zee en veroorzaken een zachte rimpeling en wie weet wat daar
uit groeit?
De
creatieve expressie beweging van neem pakweg het midden van vorige eeuw droeg
dezelfe idealen uit als de bijeenkomst vandaag. Toegegeven de uitgangspunten
van de wereld waren anders. We hadden net twee oorlogen gevoerd in onze
contereien, we zagen dat de meester leerling of de leider volger idiomen
waar we toen mee leefden aan verandering toe waren. We zouden de wereld weer
veroveren vanuit de naïviteit maar ook de inventiviteit van het kind en het
kind zijn. We namen aan dat we altijd dat kind zouden blijven zoals een meester altijd een
leerling blijft. Het toenmalige idee dat elk concept door ons bedacht steeds in
vraag zou moeten gesteld worden maakte een link met de Kunstenaar die de moed
had met zijn stotterende bezigheden de vraag en het antwoord te geven op de
reden van ons bestaan. Meer nog zelfs dat zou hij weer in vraag te stellen. De
verbeelding moest aan de macht, de fantasie mocht onbegrenst, de expressie moest
vrij en ongebonden, de afgesproken waarden en normen in vraag gesteld, het
exeperiment met wat wij als waarheid hadden gezien mocht die grens voorbij, de
waarheid bestond niet. Elk zijn waarheid en daar dan gemeenschap in zoeken.
Nu pakweg
65 jaar later en veel accidenten, experimenten technologievondsten,
volksverhuizingen en nog meer oorlogen (zei het wat verder van hier maar op de
voet online te volgen) en veel gelukkige en ongelukkige momentenverder zoeken we vanuit een
soortgelijke vraagstelling naar de
plaats van Kunst & educatie. Het balang ervan wordt aangetoond over groei
en samenhorigheid over uiten en delen, over groeien en weerbaar worden, over
innovatief en creatief en dat als grote mogelijkheden om onze wereld op sporen
te brengen naar dat ultieme doel dat als geluk het best kan omschreven
worden. Zonder dat ooit iemanfd geluk kon vatten behalve in uiterst zeldzame
hier en nu momenten.
Ik beschouw
het nobel dat zich weer een 90 tal mensen vandag in Vilnius buigen over dat in
ons werk, dat we als de essentie kunnen duiden. Toch blijf ik wat hangen bij de
gedachte dat kunst noch sociaal
of associaal is, noch lerend of belerend is, noch maakt noch kraakt maar gewoon
aanwezig is in ons bestaan en daar van alles kan en niet kan veroorzaken
naargelang het standpunt of de waarde die wij daar zowel als individu maar ook
als gemeenschap aan geven.
Toegegeven
gestuurd door zowel een rechts markeconomisch denken als een links sociaal
hongerige zoektocht blijft het steeds zoeken naar evenwichten. We balanceren
tussen beiden en weten ons raad nog onraad. We prutsen verder aan ons zeer
tijdelijk bestaan.
Ik kan
enkel constateren dat
de kunst die niets wil bewijzen toch wordt opgevoerd als iets wat moet en
belangrijk is in opvoeding, communitybilding, zelfontplooiing, etc . terwijl ze
dat intrensiek al is gewoon omdat ze is!
Sommigen
bedenken keer op keer nieuwe methodieken, anderen laten het ene naandere schone en boeiende project
geboren worden. Alweer nobel, schoon en meer dat ik mag verhopen. Iemand
gebruikte een beeld van een koorddanser (zijzelf) in haar programma en het
vertrouwen krijgen dat je het kan. Dat verwijst mij naar een zeer goeie
vriendin die ergens in het zuiden dezelfde metafoor gebruikt maar dan zonder
woorden. We zijn met zijn allen
koorddansers die eenmaal de stap gezet weten dat enkel het vertrouwen ons naar
de overkant brengt. Niet de vraag of die overkant dan beter is dan deze van
waaruit we net zijn gestart. Het gaat over de tocht, het stappen zelf, wind nog
regen of wat dan ook mag dat vertrouwen aantasten of we vallen (of falen) en
kunnen een andere zonderling die de tocht wil aanvatten enkel nog banger maken
om te beginnen stappen.
En dat doen
we vandaag we herbeginnen preciess bnog banger en angstiger dan gisteren. Maar
wat met zei die reeds op het koord lopen, wat met zei die onderweg zijn?
Ik ben een
van hen, onderweg vol vertrouwen en blakend in al mijn onzekerheid in de
zekerheid van mijn weg. Zo is ook de kunst, blakend van zekerheid van de
onzekerheid. Maar hoe bouw je dat in een bestaan, hoe vertel je kinderen (waar
hier nogal op gefocust wordt , ook als metafoor voor de zich ontwikkelende mens
en maatschappij) die wij concepten als tijd , ruimte, kracht, orde, juist en
niet juist willen bijbrengen en dat dit alles maar realtief is en dus geen
enkel zekerheid kan geven op het koord.Moeten de educators niet meer in het plaatje plassen zoals de
kunstnaar in het plaatje plast?
Neen ik ben
geen negativist en evenmin negeer ik het idee elk moment zijn waarde, net
niet! Ik geloof in het zoeken maar ook in het vinden, zoals ik geloof dat elke
stap op de gespannen koord op grote hoogte mij de gemoedsrust bijbrengt die
nodig is om er vrede mee te nemen wat zoveel wil zeggen als ten vrede of
tevreden. Elke lijn, elk geluid, elk moment door ons gevangen in de
onbevangenheid van het weten en weeggeven als teken is van betekenis als we dat
willen.
(Ik sloeg een werksessie over om deze
gedachte te delen voor wat ze waard is en voor mijn eigen orde, ik drink een
glas water en kijk naar deze stad die ik niet ken en plas in mijn eigen plaatje
dat is wat ik minstens kan doen in deze wereld!)
Alsof het niet beter kan, een nieuwe stad (Vilnius) in de zon, collega's uit kunsten organisaties maar ook uit de ambtenarij waar een mens zich de vraag bij stelt wat, waarom en hoe dat ook boeiend kan zijn. Maar het is zeker niet treuren. Als snel ontdek ik de collega's en hier en daar de meer dan soortgenoten, ik zal het vrienden noemen. De gesprekken gaan zoals dat hoort op dit soort bijeenkomsten over ons werk, kunsten, educatie, de wereld en al onze zeker en onzekerheden daarover. Maar met de vrienden of zal ik zeggen minstens één toch gaan we net dat beetje verder. Dan gaat het over meer, maar hoe schrijf je dat "meer". Het gaat over het wezen van ons drijven, drijfveren dus en al de rommel die we daar steeds meer afschrapen. Geen genoegen met middelmatigheid dat streven we minstens na. Ondanks herinnering en geschiedenis willen we steeds verder naar dat "schone" waar we niets eens van weten hoe het er moet of zal uitzien. En in dat gesprek beland je al snel bij "de liefde". De liefde voor de mens, een mens, de wereld, een wereld. Zo verfijnd zich een gesprek en laten we zien welke rommel we al hebben achtergelaten, wat een berg! Nu in de ochtend weet ik, het is steeds herbeginnen met de moed van elke dag. Niets houd me tegen alleen mijn denken en dus mijzelf. Ik zeg vriendelijk goeiemorgen tegen de spiegel en bedenk dat de schoonheid daar begint en nergens anders, het andere is een constructie door mij bedacht. Ik ga vandaag dansen op een koord hoog in de lucht, zonder angst omdat ik weet dat het ook zonder kan!
