Hoe rechtvaardig kan de Geestelijke Gezondheidszorg vandaag nog zijn?

Op 23 januari trokken enkele leden van het Comité voor Sociale Gerechtigheid samen met Eric Rosseel van het Netwerk Psychiatrie en Samenleving naar een bijeenkomst in het City Centrum op de Capucijnenstraat in Maastricht.  Deze ontmoeting werd georganiseerd in het kader van het Wereld Sociaal Forum en verschillende organisaties uit Nederland verleenden er hun medewerking aan.  Het Psychose Seminar, de Stichting ‘Cliënten Centrum Limburg’, ‘Time Out’, ‘Tekeer tegen de Isoleer’ en de afdeling Integrale Zorg van de Mondriaan Zorggroep Maastricht.  De vraag die men zich op deze bijeenkomst stelde was: “Hoe rechtvaardig kan de Geestelijke Gezondheidszorg vandaag nog zijn?

Nadat de sprekers allemaal hun zeg gedaan hadden was het dan tijd voor het vragenrondje.  Dat we met onze vier bezoekers uit België niet eens vijf minuutjes spreektijd kregen vond ik dus heel spijtig.  Vandaar dat ik mijn bemerkingen die ik had neergepend en die ik had kunnen maken als ik niet voortdurend onderbroken werd door een overijverige ‘moderator’ hier in één tekst kort zal trachten weer te geven . Het is tekenend voor de sociale fora dat ze meer en meer in het teken staan van een wereldbeeld dat meegebracht wordt door gesubsidieerde organisaties en universiteitsprofessoren.   Mijn bedoeling was om duidelijk het verband te leggen tussen armoede en de kwalijke invloeden van het (neo)liberalisme dat de armoede veroorzaakt, en de rol die de GGZ (Geestelijke Gezondheidszorg) speelt door de armoede te ‘behandelen’ en te ‘medicaliseren’.  

Armoede en GGZ – Er zitten in de GGZ veel mensen die daar nooit hadden moeten belanden als ze op een gegeven moment in hun leven wat meer geld gehad hadden om hun problemen – vaak veroorzaakt door tijdelijke situaties – op te lossen op een menswaardige manier.  Hetzelfde geldt voor alle andere gevangenissen, want wie het naambordje aan de inkom gemist heeft zal aan de binnenkant niet veel verschillen kunnen bemerken tussen de gesloten psychiatrische afdeling, de gesloten centra voor illegalen of de ‘gevangenis’ voor delinquenten van burgerlijk recht.  Door geldgebrek kunnen mensen beginnen doorslaan en weten zich geen raad meer.  Alleenstaande moeders met kinderen, bejaarden, langdurig werklozen, onderbetaalde werkenden enz…hangen allemaal aan de rand van het hellend vlak en bij de minste schokken vallen zij er met bosjes vanaf.
In feite zou men bijstandsmoeders een paar honderd euro meer kunnen gunnen per maand, in plaats van hen naar de psychiater te sturen om er te klagen over hun stress en gebrek aan vrijheid voor zichzelf.  Misschien zou er dan budgettair al wat meer ruimte zijn om eens iets leuks te doen. 

Proefkonijnen – Er moet eens komaf gemaakt worden met de neiging om psychiatrische patiënten te betrekken in het testen van ‘geneesmiddelen’.  De ‘geïnformeerde toestemming’ waarover liberale adepten als Engelhardt het hebben is een farce.  Gewoonlijk geeft men weinig of geen uitleg bij het toedienen van de geneesmiddelen, en laat men de patiënt een papier ondertekenen dat hij correct geïnformeerd werd door zijn behandelend psychiater.

Kinderopvang – De ervaring leert dat veel moeders en vaders, vooral alleenstaanden met kinderen, behoefte hebben aan een betaalbare of gratis kinderopvang.  Dit kan een belangrijk middel zijn om de stress en het medicatiegebruik (psychofarmaca) bij veel van die mensen gevoelig te doen verminderen.  Een paar dagen vakantie af en toe zou al heel wat kunnen oplossen, maar dan moet je je kinderen ook kwijtkunnen.  Met het verzwakken van de familiale banden wordt het steeds moeilijker om binnen de eigen vrienden- en familiekring oplossingen te vinden, waardoor de druk op de professionele sector en allerhande andere initiatieven steeds groter wordt.  De vraag is dan ook enorm.  Waar blijft het aanbod?

Zelfhulpgroepen – Er dient meer belang gehecht te worden aan de ervaringsdeskundigheid van zelfhulpgroepen.  Een goed voorbeeld van zo’n zelfhulpgroep vind ik de AA (Anonieme Alcoholisten). Ze zijn tijdens hun vergaderingen zeer goed in staat om zowel de lichamelijke als de geestelijke problemen van alcoholici te bespreken.  De groep mensen die bij AA zitten kent minder mislukkingen dan degenen die op eigen houtje proberen om van de alcohol af te geraken. 

Autonome patiëntenvereniging – Bij de aanwezigen op het sociaal forum in Maastricht was het vooral de vereniging ‘Time Out’ die pleitte voor een nieuwe, autonomie patiëntenvereniging om de druk van onderop te kunnen blijven zetten.  Enerzijds is zo’n autonome patiëntenvereniging misschien wel een grote noodzaak, anderzijds moeten we niet teveel verwachten van de oprichting van één of andere ‘liga’, want dat heeft tot nu toe bij andere initiatieven evenmin gewerkt.  Als Belg denk ik dan aan de Belgische armoedebestrijding, waar de oprichting van een Vlaams Netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen (sic) niet veel zoden aan de dijk heeft gezet om de armoede effectief aan te pakken.  Kijken we dan naar de CVS/ME/fibromyalgie/spasmologiepatiënten en hun verenigingen, dan zien we hetzelfde fenomeen: er zijn een aantal verenigingen opgebouwd rond dokters die erom bekend staan dat ze voornoemde aandoeningen behandelen, die vooral pleiten voor meer subsidiëring en middelen voor de plannen van de dokters in kwestie. Andere verenigingen, die werkelijk vanuit de patiënten zelf werden opgezet, hielden het meestal geen twee jaar vol omdat het natuurlijk gaat om zieke mensen die lijden aan chronische vermoeidheid.  Het is tekenend dat een grote groep van deze mensen ook al in psychiatrische ziekenhuizen is gepasseerd en dat de medische wereld nog steeds een beeld heeft van: het zit tussen hun oren, terwijl er evenzeer bewijzen zijn dat het om lichamelijk aantoonbare oorzaken gaat.

Wonen en Geestelijke Gezondheid – Om geestelijk gezond te kunnen zijn moeten wij op een bepaalde plek kunnen wonen. Het is noodzakelijk een adres te hebben in deze maatschappij.  Veel mensen zitten in slechte woningen die hun gezondheid aantasten.  Anderen zijn dakloos tout court en verblijven in nachtopvang of op straat.  De wachtlijsten voor sociale woningen zijn zeer lang (in Brussel tot zes jaar, de rest van het land meestal 2 tot 3 jaar) en er zijn te weinig woningen.  Daarbij schiet het niet echt op met de aanbouw van nieuwe sociale woningen, waardoor de druk op de privé-markt groter wordt en de prijzen de hoogte inschieten. 

In het najaar van 2006 besloten een aantal Brusselse verenigingen (huurderssyndicaat en bewonersunies) die normaal werken rond huisvesting en het recht op wonen dat ze hun job niet langer konden uitvoeren met zelfrespect en dat zij de handen ineen moesten slaan om vrije ruimtes te creëren in de grootstad. Ze zouden leegstaande gebouwen bezetten samen met de mensen zonder papieren van UDEP en een hele groep Belgische daklozen onder leiding van de vzw Chez Nous/Bij Ons.  Hun eisen waren die van een nieuw soort pilootproject dat rond huisvesting zou gaan. Men wilde een leefgroep creëren die laagdrempelig genoeg zou zijn om echte daklozen aan te trekken.  Daarbij werden vooral volgende zaken in ogenschouw genomen:

 -         De laagdrempeligheid van het project is dus zeer belangrijk, aangezien het om moeilijk te plaatsen daklozen (waaronder daklozen met psychische problemen die in de andere opvang geweigerd werden) gaat.

-         Toegankelijkheid voor de mensen zonder papieren.

-         Toegankelijkheid voor alle mensen die niet in het maatschappelijk profiel passen en die dus te lijden hebben onder uitsluiting, isolement en eenzaamheid.

-         Strijd voor het recht op wonen, maar tegelijkertijd ook voor emancipatie van een aantal kansengroepen en tegen uitsluiting.

Verhoging minima – De neoliberalen zullen het niet graag horen, maar een verhoging van de minima is noodzakelijk.  De uitkeringen dienen welvaartsvast te zijn zodat degenen die deze uitkeringen optrekken een kans hebben om uit de miserie te komen.  De hoogte van de huidige uitkeringen kan er alleen maar voor zorgen dat de miserie verergerd wordt en dat de armoede niet uitgeroeid, maar bestendigd en vergroot wordt.  Een goed voorstel zou zijn om de uitkeringen voor werkloosheid, pensioenen, ziekengeld enz… niet meer te laten afhangen van gezinstoestanden, maar ze ten individuele titel uit te keren.  Doordat het bedrag van de uitkeringen nu altijd afhankelijk worden gemaakt van gezinstoestanden betekent dit concreet dat de druk op de woningmarkt verhoogt (iedereen heeft een eigen adres nodig om een uitkering te kunnen trekken) en dat het samenwonen van mensen onmogelijk wordt gemaakt om financiële redenen.  Twee armen die bij elkaar willen zijn zullen dat nooit kunnen, omdat ze er dan financieel voor afgestraft worden.  Elke vooruitgang wordt op die manier geblokkeerd voor een flink deel van de mensen in armoede.  Zo verkeert iedereen nog maar eens in isolement.  Onder invloed van industrialisatie en flexibilisering heeft onze (neo)liberale maatschappij immers alle sociale verbanden, het zgn. sociaal weefsel tussen mensen, kapotgemaakt.  Hierdoor zijn de meeste mensen in België ook ongelukkiger dan vroeger en het is niet voor niets dat we na koploper Finland het land zijn met het hoogste aantal zelfmoorden per jaar in Europa. 
Pensioenen, lonen en uitkeringen zijn niet meer beduidend gestegen, terwijl de prijzen van levensnoodzakelijke dingen als voeding, onderdak en energie dat onophoudelijk deden.  Sinds de invoering van de euro is het steeds erger geworden, spijts alle optimistische tegenberichten.  De staat is een even grote uitbuiter en onderdrukker als het neoliberaal kapitalisme.  Op school leert men de mensen dat staat en kapitaal verschillende belangen dienen, maar in feite werken ze samen om de bevolking efficiënter te kunnen uitzuigen.  

Kiwi-model van Dirk Van Duppen – Dirk Van Duppen, een dokter van Geneeskunde voor het Volk, een vereniging van een aantal communistische Belgische dokters (afhankelijk van de Belgische PVDA wel te verstaan, een marxistisch-leninistische partij) die vinden dat gezondheidszorg goedkoper of liefst gratis zou moeten zijn, heeft een voorstel ingediend gehad om het Nieuw-Zeelands model in te voeren dat de gezondheidszorg een stuk goedkoper zou maken.  Door dit plan zouden patiënten niet meer de duurste, maar juist de goedkopere varianten van een geneesmiddel voorgeschreven krijgen. Dit zou heel wat geld kunnen besparen in het RIZIV, dat nu gemolken wordt door de farmaceutische multinationals.  Het Kiwi-model had een dam kunnen opwerpen tegen de georganiseerde roofzicht van laatstgenoemden en had ongeveer een miljard Belgische franken per jaar kunnen besparen, geld dat nodig was om bijvoorbeeld de 450 miljoen te vinden die geëist werden door de Witte Woede, een stakingsbeweging in de gezondheidssector in België.  Met het Kiwi-model had men die eisen twee keer kunnen inwilligen, maar de huidige regeringen kiezen liever voor het geven van fiscale cadeau’s aan grote multinationale bedrijven en nemen een loopje met de volksgezondheid.
De bedrijven beweren dat ze dat geld nodig hebben om te investeren in onderzoek en ontwikkeling (R&D), maar het boek van Van Duppen toont juist op overtuigende wijze aan dat ze het grootste deel van hun budget in publiciteit steken, wat dan gedeeltelijk ook weer het succes van hun middelen verklaart.  

Politieke veranderingen noodzakelijk – Het geluid dat ik op het sociaal forum in Maastricht het meeste gemist heb is een gefundeerde kritiek op het (neo)liberalisme en de gedachte dat er een politieke verandering nodig zal zijn om aan armoede en aan misbruiken binnen de gezondheidszorg iets te kunnen verhelpen.   De overreglementering dient op je juiste manier aangepakt te worden.  Er zijn teveel regels voor armen en te weinig voor de rijken.

30-01-2008 om 01:44 geschreven door Gaillard