Hij staat op nummer één, Mohammed, al sinds 2001. Zou het de Profeet in zijn Saoedische graf verheugen dat zijn naam als die van geen ander wordt uitgedragen, dat hij kolom na kolom vult in het geboorteregister van de hoofdstad van Europa? Mohammed gaat Adam vooraf en Rayan, Ayoub, Mehdi, Amine and Hamza.

Een façade van godsvrucht, fatsoen en wijsheid. Moge onze zoon in Zijn voetsporen treden. Vrome wensen, schrale realiteit. Eenduidig is het niet maar onderzoeken geven aan dat Mohammed veelal een tweederangsburger is in het land dat zijn verwanten als gastarbeiders ontving.

Kan hij het helpen? Het was zijn vader die kwam en dan nog maar half. In zijn hoofd liet de man zijn dorp zelden achter. Hij ontdubbelde zichzelf min of meer, met voor zij die achterbleven het idee van de verre, welvarende held, en voor de kroost en echtgenote die hij tot zijn reis verplichtte, een nostalgische, bij wijlen anachronistische figuur. Vader was slecht gewapend voor de nieuwe tijden en mores, laat staan dat hij anderen veel kon geven. Bovendien, op het brood en het dak na, werd dat nooit van hem verwacht.

Mohammed kwam daardoor naakter op de wereld dan de meesten, ontheemd en met geen andere belofte van grootsheid dan een haast potsierlijk klinkende naam. 'In de tweede klas van de lagere school heeft één vijfde van de allochtonen een taalachterstand die in veel gevallen niet meer wordt ingelopen', lees ik in een universitaire studie. Mohammed betaalt het gelag. Hij wordt onaanvaardbaar snel doorverwezen naar het beroeps- of technisch onderwijs, zelfs als hij beschikt over de cognitieve vaardigheden om als oogarts in plaats van als loodgieter door het leven te gaan.

'Allochtone leerlingen hebben de neiging om zich in de eigen etnisch-religieuze groep op te sluiten', zo gaat het verder, 'terwijl onderzoek aangeeft dat hun slaagkansen op school en in het leven verdubbelen als ze dat niet doen'.

Maar hoe moet dat dan? Mohammed, de schaduw van de Profeet, is een jongen zonder land, een burger die vaker wordt uitgespuwd dan omarmd. Hoe was de naam, zei u? De flateigenaar klonk beduidend minder vriendelijk toen hij niet Mertens maar Mernissi aan de lijn had. Mohammed had het over een jeugd in Molenbeek, de man hoorde Marokko en voorzag ogenblikkelijk overlast. Hordes luid snaterende familieleden, slachtklare schapen op benepen balkons, de al te luide songs van Oum Khaltoum op onmogelijke uren. 'Neen, het appartement op de tweede verdieping is niet langer te huur. Het huurcontract is net ondertekend'.

En kijk naar de onderzoeken over discriminatie bij sollicitaties. Vaker dan niet krijgt Mohammed te horen dat de functie al is ingevuld, terwijl Jan een week later nog voor een gesprek wordt uitgenodigd.

Ach, het hangt van jezelf af. Mohammed oppert het nadrukkelijk. Hij overtuigt er zichzelf van dat hij een universitair diploma zal behalen en alle clichés zal ontkrachten. Ik word de eerste Marokkaanse dokter uit mijn Brusselse straat, let maar op. Ja, de jongens waarmee ik ben opgegroeid zeggen dat ik een nicht ben, een verrader. Maar daar lig ik niet wakker van. Heus niet. Ik zie ze straks wel in mijn wachtzaal.

Enige tijd later klinkt de jongen bedrukt. Het valt voor een Mernissi niet mee om met de Mertens in de klas bevriend te raken. Maar ik blijf proberen, het lukt vast wel. Mohammed zucht.

 Moge onze zoon vrij zijn, moge hij in zijn Eigen voetsporen treden, als de eerste stappen in verse sneeuw.

28-05-2010 om 00:00 geschreven door Catherine Vuylsteke  

Mohammed est numéro un depuis 2001. Le Prophète qui repose en terre saoudienne se réjouirait-il que son nom soit le plus porté, qu'il s'étale, colonne après colonne, dans le registre de naissances de la capitale de l'Europe? Mohammed arrive en tête, devant Adam, Rayan, Ayoub, Mehdi, Amine et Hamza.

 Un modèle de dévotion, de vertu et de sagesse. Puisse notre fils marcher sur Ses traces. Vœu pieux, rude réalité. Ce n'est pas si évident. Les enquêtes révèlent que Mohammed est souvent un citoyen de seconde zone dans le pays qui a accueilli ses parents comme travailleurs immigrés.

Est-ce de sa faute? C'est son père qui est venu ici, quoique à moitié seulement. Dans sa tête, l'homme n'a pas oublié son village. Il a endossé une double identité: pour ceux qui étaient restés au pays, celle d'un héros lointain et prospère, et pour sa progéniture et son épouse, qu'il a contraintes au voyage, celle d'un être habité par la nostalgie, parfois en décalage. Le père était mal armé pour faire face aux nouveaux temps et aux nouvelles mœurs. Il n'avait pas non plus beaucoup à donner aux autres. À l'exception du gîte et du couvert, on n'a jamais attendu cela de sa part.

Mohammed est donc venu au monde plus nu que les autres, déraciné, sans autre promesse de grandeur qu'un nom qui sonne un peu bizarrement. "En deuxième année primaire, un cinquième des allochtones accusent un retard linguistique qu'ils ne parviennent en général plus à rattraper", révèle une étude universitaire. Mohammed paie les pots cassés. Il est rapidement orienté vers l'enseignement technique et professionnel, même si ses compétences cognitives le prédestinent à devenir ophtalmologue, et non plombier.

"Les élèves allochtones ont tendance à se renfermer sur leur groupe ethnoreligieux, lit-on, alors qu'une étude révèle que s'ils fuient le repli identitaire, ils multiplient par deux leurs chances de réussite à l'école et dans la vie."

Mais comment s'y prendre? Mohammed, l'ombre du Prophète, est un jeune garçon sans patrie, un citoyen plus souvent conspué qu'enlacé. Comment avez-vous dit que vous appeliez ? Le propriétaire de l'appartement a l'air moins bienveillant quand il a un Mernissi au lieu d'un Mertens au bout du fil. Mohammed a passé sa jeunesse à Molenbeek, l'homme a fait l'amalgame avec le Maroc et a d'emblée entrevu les problèmes, le jacassement des hordes familiales, les moutons égorgés sur les balcons étroits, les envolées vocales d'Oum Kalsoum à des heures indues. Désolé, cet appartement au deuxième étage n'est plus à louer. Le bail vient d'être signé avec un locataire.

Penchons-nous sur les études relatives à la discrimination à l'embauche. Plus souvent qu'à son tour, Mohammed s'entend signifier que le poste est déjà pourvu, alors que Laurent sera encore convié à un entretien une semaine plus tard.

Ah, tout ça, ça dépend de vous, lance Mohammed. Il se convainc qu'il va décrocher un diplôme universitaire et démentir tous les clichés. Je serai le premier docteur marocain de ma rue à Bruxelles. Vous verrez. Oui, les garçons avec qui j'ai grandi me traitent de tapette, de traître. Mais cela ne m'empêche pas de dormir. Que nenni. Ils viendront bientôt faire la file dans ma salle d'attente.

Un peu plus tard, le jeune homme n'a pas le moral. Il n'est pas facile, pour un Mernissi, de devenir copain avec un Mertens. Mais je persévère, ça finira bien par arriver. Mohammed soupire.

Puisse notre fils connaître la liberté, puisse-t-il marcher sur Ses pas, comme les premiers pas sur la neige fraîche.

27-05-2010 om 00:00 geschreven door Catherine Vuylsteke  

He calculates, door to door – from his own door in a suburb of Ghent to that of his office in the centre of Brussels – one hundred and five minutes. A daily eternity, one way. By bus to the station, train to Gent-Sint-Pieters, railway to Brussels and then metro or on foot through the streets of the city.

 Nor are they the most pleasing pavements or the most beautiful houses that greet him on the way. But rather a tired old station quarter, battered by the haste of time-conscious travellers and above all, by the megalomaniacal office buildings recently erected according to the iron-fast principle of good accessibility. Two hundred and ten lost minutes, two and a half football matches every day. ‘Oh well, it’s not so bad,’ he says. After 19 years he’s used to it. Only phenomenal delays and breakdowns in communication are enough to tip him off balance. Then he cusses and curses as the others do. ‘The train is always a bit like a holiday,’ sneers one, to which the others snigger in reply.

At such unhappy moments, he imagines the motorways, inhabited by thousands of men and women locked inside prisons on wheels of varying grades of luxury and comfort. They get annoyed, pick their noses but don’t budge an inch.

While the landscapes scarred by cottages and subdivided roadsides glide past the train window, he considers himself lucky. He has the time to quietly read his newspaper, to find out what’s on the box later on or just peruse the main headlines. Sometimes he runs into a familiar face in his carriage, a man or woman who would otherwise probably not strike up a spontaneous conversation about the weather, work, the kids but now feels compelled to do so.

Door to door. He wouldn’t dream of swapping his door near Ghent for one in the capital of Europe. Not for all the money in the world. He will never love Brussels. (He hasn’t managed to in the first half of his life.) And how would he? His Brussels is a fusion of windswept rubbish, aggressive motorists and high-testosterone youth. A city of beggars who every day ask for a cigarette as soon as he exits the station looking for his lighter. He turns them down. They swear. A daily ritual. He shrugs his shoulders. Brussels is no place to hang around. He’ll soon be back on the train.

His Brussels only exists on weekdays. It has no nights, no standing still, no enjoyment. It is condensed into a cluster of stations that are unworthy of a European capital and depressing metro stops where the aroma of Liege waffles forms a mélange with that of old urine. Ask him which of the city’s parks he likes best and he’ll reply with an empty gaze. Or take the fairytale Chinese Pavilion, the sultry greenhouse in the Botanical Gardens, the world-famous furniture of the Horta House, the fabulous view from the roof of the Musical Instrument Museum, the panoramic public life that descends from the Palace of Justice to the Marolles. These things do not even appear on the map in his head. He comes to Brussels every day but never touches it. He thinks door-to-door but the door to his heart forever remains locked tight.

26-05-2010 om 16:35 geschreven door Catherine Vuylsteke