Antipsychotica vormen een groep geneesmiddelen die als voornaamste doel hebben de symptomen van een psychose tegen te gaan. De term neuroleptica is verouderd, en had oorspronkelijk betrekking op de middelen chloorpromazine en reserpine. [1] Deze term gaf aan welke effecten deze middelen op de patiënten hadden, namelijk psychomotorische vertraging, verminderde interesse en initiatief, emotionele onverschilligheid en affectieve indifferentie[2].
Aanleg voor het krijgen van psychoses kan erfelijk zijn, bij bepaalde ziektebeelden horen het levenslang slikken van antipsychotica (manisch depressief of schizofrenie). Verder kan elk mens een psychose krijgen door extreme externe factoren (oorlog, mishandeling etc). Er bestaat ook een zwangerschapspsychose of postnatale psychose onder invloed van een snel veranderende hormoonspiegel in combinatie met slaapgebrek. Tenslotte kan ook drugsgebruik een psychose veroorzaken.
Sommige psychoses duren enkele uren, of enkele dagen. Soms komt een persoon vanzelf uit een psychose. Soms kunnen antipsychotica de psychose bekorten. Maar het kan ook (in zeldzame gevallen) zo zijn dat iemand een leven lang in een psychose blijft en er niet meer uitkomt.
Nadat de persoon uit de psychose is gekomen door middel van medicijnen, kan psychotherapie mogelijk zijn. Een psychose kan een indicatie zijn dat een persoon niet met de werkelijkheid kan omgaan, of met herinneringen, of zichzelf niet goed kan afschermen. De emoties overweldigen de patiënt en belemmeren het rationele deel van de hersens afstand te nemen van het probleem.
De antipsychotica werken als een angstremmend middel, waardoor herinneringen nu wel besproken kunnen worden. Zonder antipsychotica zou een bespreking ervan tot herbeleving en een nieuwe psychose kunnen leiden. Psychotherapie kan daarom alleen in een stabiele situatie plaatsvinden.
Nadat de persoon uit de psychose is gekomen duurt herstel vaak lang, de persoon is uitgeput. Bij mensen die normaal hoogopgeleid werk doen, kan het een tijd duren voor men weer op het oude niveau is. Heeft men eenmaal een psychose gehad, is de kans groter dat men er wederom een krijgt. Als iemand hersteld is, kan vaak gestopt worden met antipsychotica. Maar indien men later bijv. wederom in moeilijke omstandigheden verkeert en men dezelfde symptonen voelt aankomen, kan men besluiten een antipsychoticum in lage dosering te nemen, ter voorkoming van een tweede psychose.
De antipsychotica worden op grond van hun vermogen om aanleiding te geven tot extrapyramidale bijwerkingen (EPS, extrapyramidal side effects) ingedeeld in twee categorieën: de klassieke (oudere) en de atypische (nieuwere) antipsychotica. Voor atypische antipsychotica geldt dat de doses die het risico op EPS verhogen veel hoger liggen dan de doses die antipsychotisch werken. Bij klassieke antipsychotica liggen de doses die EPS veroorzaken en die voor het therapeutisch effect dichter bijelkaar. EPS uit zich vaak in de vorm van spierstijfheid, een onvermogen om stil te blijven zitten, tremor en andere ongewenste spiertrekkingen. Men zou dit ook wel kunnen aanduiden als Parkinson-achtige bijwerkingen. Indien men de medicatie stopt verdwijnen de symptomen. Bij langdurig gebruik kunnen de EPS overgaan in tardieve dyskinesie; dit is niet meer terug te draaien. Een verschil in werkingsmechanisme tussen de klassieke -en atypische middelen, is er de oorzaak van dat bij het gebruik atypische antipsychotica het risico op het ontstaan van bewegingsstoornissen kleiner is dan bij de klassieke: Naast blokkade van dopamine D2-receptoren (klassieke antipsychotica), blokkeren de atypische middelen ook bepaalde serotonine receptoren[3].
Antipsychotica kunnen verschijnselen van de ziekte van Parkinson veroorzaken en een teveel aan medicijnen tegen de ziekte van Parkinson kan psychotische verschijnselen veroorzaken. Vaak wordt ook een anti-parkinsonmiddel toegevoegd aan een antipsychoticum om deze bijwerkingen tegen te gaan. Bijwerkingen van klassieke middelen verschillen in bepaalde opzichten van de atypische. Zo veroorzaken de atypische middelen mogelijk vaker gewichtstoename dan de klassieke. Hierdoor hebben patiënten waarschijnlijk meer kans op het ontwikkelen van suikerziekte. Mensen lijdende aan schizofrenie hebben overigens ook zonder gebruik van antipsychotica een grotere kans op het ontwikkelen van suikerziekte. Van de atypische wordt gezegd dat ze minder bewegingsstoornissen zoals tardieve dyskinesie zouden veroorzaken. In de onderzoeken werden ze echter vaak met hogere doseringen haloperidol vergeleken dan in de praktijk meestal gebruikt worden.
Sommige antipsychotica (zoals Orap) worden in lage doseringen (1 mg per dag) ook voorgeschreven tegen angststoornissen en dissociatie.
psychoses
