Documentairemaker Wannes Deleu: “Het personeel van een woon-zorgcentrum verricht heldenwerk”

Zebra. Hij had het duizend keer kunnen zeggen. Maar die ene dag, tijdens een zoveelste rondleiding met een groep kinderen in dierenpark Planckendael, kon hij met de beste wil van de wereld niet meer op de naam van die wit-zwart gestreepte beesten komen. “Grootva wist meteen wat er aan de hand was. Hij riep een collega-gids ter hulp, is in zijn auto gestapt en heeft daarna nooit meer een voet in Planckendael gezet.” 

Wannes Deleu (34) krijgt het nog steeds moeilijk wanneer hij vertelt hoe zijn grootvader voor het eerst merkte dat zijn geheugen hem in de steek liet. Het abrupte einde van grootva’s gidsencarrière is voor Deleu helaas niet de enige kennismaking met het fenomeen dementie. Bon, zijn grootmoeder aan vaders kant, overleed op de tiende verjaardag van Wannes na een jarenlange strijd tegen de ziekte van Alzheimer. En na het overlijden van grootva kreeg ook Rosa, de grootmoeder van Wannes, af te rekenen met een wispelturig geheugen. 

“Vooral bij grootva en grootmoe heb ik dat proces van heel dichtbij meegemaakt”, vertel Deleu. “Zij hebben altijd bij mijn ouders ingewoond – kangoeroewonen avant la lettre. Via een binnendeur liepen we van het ene huis naar het andere. Mijn broers, zus en ik zaten constant bij mijn grootouders. Toen het mis begon te lopen, maakten we dat vanaf de eerste rij mee.”

Heldenwerk

Rosa woont ondertussen al drie jaar in Den Olm, een woon-zorgcentrum in Bonheiden waar zowat 170 mensen met dementie verblijven. Wannes maakte intussen op zijn beurt carrière als televisie- en documentairemaker. Hij werkte achter de schermen mee aan het Eén-programma Sorry voor alles en maakte twee jaar geleden de spraakmakende docu Op straat, waarvoor hij een maand lang tussen Antwerpse daklozen kampeerde. 

Dit nieuwe televisieproject bracht hem in Den Olm. In een poging de relatie tussen de kleinzoon en zijn grootmoeder te herstellen verhuisde Wannes begin december naar het woon-zorgcentrum. “Om me onder te dompelen in haar wereld”, vertelt hij. “Om te leven op haar ritme. Samen te eten en samen te slapen. Ik wilde onderzoeken wat dat met haar en met mij zou doen.” Wannes kreeg een kamer in dezelfde gang als Rosa en legt sinds begin december hun gezamenlijke bezigheden op beeld vast. Dat moet begin januari resulteren in een driedelige documentaire over dementie en de impact die de ziekte heeft op patiënten en hun omgeving.

Zijn verblijf in Den Olm valt hem zwaarder dan verwacht, vertelt hij. “Na amper tien minuten besefte ik al wat voor heldenwerk het verzorgend personeel verzet. Elk van de bewoners hier leeft in zijn eigen wereld. En daar beleven ze van alles waar wij het raden naar hebben. Op de meest onmogelijke tijdstippen. Stil wordt het hier nooit, ook midden in de nacht is er altijd wel iemand aan het roepen. Heel bevreemdend. Heel slopend ook.” 

De omstandigheden in Den Olm dwingen de televisiemaker in Deleu ook om een aantal versnellingen lager te schakelen. “Ik leef niet alleen met mijn grootmoe samen, er zijn ook nog andere bewoners die hun verhaal kwijt willen. Van de gezamenlijke leefruimte naar mijn kamer is het amper tien meter stappen. Maar omdat ik constant aangeklampt word, doe ik er soms een uur over om een nieuwe batterij te gaan halen.”

Koffie drinken

Ondertussen is Wannes al ruim twee weken 24 uur op 24 en 7 dagen op 7 bij zijn grootmoe. Toch vraagt ze tijdens het poseren herhaaldelijk hoe hij heet en wie hij nu precies ook weer is. “Ik had ook niet verwacht dat ik haar hier na een maand buiten zou rijden om samen een pint te gaan drinken en over wereldvrede te filosoferen”, reageert Deleu.

Wat niet betekent dat er niets veranderd is. Terwijl Rosa tot twee weken geleden moeilijk uit haar woorden raakte en lange stiltes liet vallen, praat ze nu een stuk vlotter. Een gevolg van de constante prikkels, denkt Deleu. “Ik praat tegen haar, stel veel vragen. Daar reageert ze steeds beter op.” In die mate zelfs dat Deleu heel af en toe flarden van de grootmoe van vroeger herkent. “Wanneer we samen om een van mijn flauwe grappen moeten lachen, lijkt het alsof de tijd stil is blijven staan.”

Het heeft Deleu al vast één goed voornemen voor het nieuwe jaar opgeleverd. “Als ik een uur over heb, ga ik voortaan een koffie drinken in de cafetaria van het dichtstbijzijnde woon-zorgcentrum. Gewoon even praten met de bewoners. Een kleine moeite die wel degelijk een verschil maakt.” 

Voor ik het vergeet, vanaf 7/1 elke maandag om 21.30 uur op Eén.