"Brazilië is een rijke, maar rusteloze maatschappij"
Met zes artiesten is Brazilië het best vertegenwoordigde land op Kunstenfestivaldesarts. Want ondanks, of net dankzij, de politieke problemen, scheren Braziliaanse performers en choreografen als Bruno Beltrão en Dudu Quintanilha hoge toppen. “Soms kunnen problemen inspirerend werken.”
“Dat de Braziliaanse cultuur wordt uitgehold en niet naar waarde wordt geschat, behoeft geen uitleg. Het is moeilijker voor iedereen: voor het jonge talent, en voor de gevestigde waarden.”
Bruno Beltrão, de Braziliaanse choreograaf en oprichter van het dansgezelschap Grupo de Rua, ziet dat het niet goed gaat met zijn land. En hij is niet de enige. Werd Brazilië enkele jaren geleden nog beschouwd als dé opkomende economische en politieke wereldmacht, dan hebben corruptieschandalen en een nieuwe populistische golf die vooruitgangsdroom afgekalfd tot een donkere nachtmerrie. En dat voelen Braziliaanse kunstenaars ook.
Van die Braziliaanse kunstenaars staan er de komende maand zes op de Brusselse podia, tijdens de 24ste editie van het Kunstenfestivaldesarts (KFDA). Beltrão is er één van.
Symptomatisch
Inoah, zijn nieuwste productie, is een donkere voorstelling, waarin de tien dansers gebukt lijken te gaan onder een onzichtbare last, die gaandeweg wordt ingeruild voor hoop.
“Brazilië is een rijke maar rusteloze maatschappij”, stelt de choreograaf. Hij wilde niet bewust de politieke toer opgaan, maar “elke menselijke daad is politiek”, geeft hij toe. “Ik zie Inoah niet als een politieke metafoor, maar als jij dat erin ziet, dan is het dat wel.”
'Hoe meer we onze moeilijkheden proberen op te lossen, hoe meer problemen we tegenkomen'
Naast Beltrão maken ook de choreografe Alice Ripoll, de kunstenaar Leandro Nerefuh, de performer Dudu Quintanilha en de choreograaf Eduardo Fukushima het mooie weer in Brussel.
“Het is een land dat vandaag symptomatisch is voor onze wereld”, had KFDA-directeur Christophe Slagmuylder ons verteld over het Braziliaans gekleurde programma. “Het populisme staat er ongelooflijk sterk, en ook religie wint er aan invloed. Ik vrees dat die bewegingen ook terugkomen in Europa."
Censuur
Verwacht wordt dat neoconservatieve politici als sterkste uit de nakende verkiezingen komen, die in oktober plaatsvinden. Koploper Jair Bolsonaro is een Braziliaanse Trump: extreemrechts, populistisch en een bewonderaar van Augusto Pinochet en andere dictators.
De huidige president, Michel Temer, die in 2016 de afgezette Dilma Rousseff opvolgde, is bijzonder ongeliefd en wordt zoals zijn voorgangster beticht van corruptie.
Cultuurminnend Brazilië deelt bijzonder zwaar in de klappen van die politieke crisis. “We beleven een bijzonder slecht moment voor Brazilië”, stelt Beltrão. “Een van de eerste beleidsdaden van Temer was het ministerie voor Cultuur afschaffen.”
'Het populisme staat ongelooflijk sterk in Brazilië, en ook religie wint er aan invloed. Ik vrees dat die bewegingen ook terugkomen in Europa'
Dat is niet gelukt, maar door de opkomst van populistische en religieuze politici – de nieuwe burgemeester van Rio de Janeiro is een conservatieve, evangelische bisschop – is de deur naar de censuur wel opengezet. Sinds het einde van de militaire dictaturen in de jaren 80 is Brazilië op papier een censuurvrije samenleving, maar steeds meer kunstenaars komen onder druk te staan van uiterst conservatieve, religieuze mores.
“Sommige specifieke voorstellingen werden belaagd voor extreemrechts en zijn internettrollen en -bots, maar werden evengoed een doelwit voor vervolging en absurde criminele beschuldigingen zoals pedofilie, seksueel wangedrag en religieuze belediging”, stelt Nayse Lopez, artistiek directeur van het Panorama Festival in Rio, in de brochure van KFDA.
“Macaquinhos, een van de voorstellingen die op het Kunstenfestivaldesarts te zien is, werd meermaals aangevallen vanwege scènes waarin de performers elkaars lichamen meer verkennen dan volgens sommige mensen toelaatbaar is op een podium. Of waar dan ook.”
Inspiratie
En toch, lijkt Kunstenfestivaldesarts ons te willen zeggen, floreert de Braziliaanse kunst. Ondanks, of net dankzij, de crisis. “Voor mij is het woord 'crisis' een werktuig dat politici gebruiken om ons ervan te overtuigen dat het slecht gaat”, filosofeert de kunstenaar Dudu Quintanilha, wiens videoperformance PeuP- te zien zal zijn in Brussel. “Ik vind het nu niet moeilijker om mezelf uit te drukken. En in deze tijden vind ik soms problemen die me ook inspireren. Ik houd van kunst die urgent aanvoelt.”
Beltrão, die in Inoah nochtans de kaart van een hoopvolle toekomst trekt, is minder optimistisch. “Hoe meer we onze moeilijkheden proberen op te lossen, hoe meer problemen we tegenkomen”, ziet hij.
Al wil hij zijn land nog niet afschrijven. “Brazilië is een jonge democratie. Nu slepen we ons voort, maar we zullen weer vooruitgaan.”
Kunstenfestivaldesarts vindt van 4 tot 26 mei plaats in Brussel. Kfda.be
Lees ook
Geselecteerd door de redactie
