Politiek drama in Rome, allicht nieuwe verkiezingen

Een regering van de Vijfsterrenbeweging en de radicaal- rechtse Lega, de winnaars van de verkiezingen van 4 maart in Italië, is gisteravond afgesprongen. De kandidaat-premier, Giuseppe Conte, een tot voor kort volstrekt onbekende hoogleraar rechten, gaf zondagavond na een onderhoud van één uur zijn opdracht terug aan de Italiaanse president, Sergio Mattarella.

Het staatshoofd had vorige week nog geruime tijd geaarzeld bij de kandidatuur van Conte, omdat die geen enkele politieke ervaring heeft en in maart ook niet was verkozen in het parlement. Maar zodra Matta-rella besloot om Conte toch de kans te geven om een regering te vormen, dook al een volgende obstakel op.

Conte en de Vijfsterrenbeweging, maar vooral de Lega drongen sterk aan op Paolo Savona als de nieuwe Italiaanse minister van Economie en Financiën. De 81-jarige Savona is een econoom met een decennialange bestuurlijke ervaring, zowel bij de Italiaanse centrale bank, de werkgeverslobby Confindustria, als in de regering, als minister van Handel en Industrie, in de vroege jaren negentig. Maar Savona staat bovenal bekend als een zeer eurokritische econoom, die uiterst negatieve uitspraken heeft gedaan over de Duitse macht in Europa en een van de ondertekenaars was van een ‘praktische gids voor de uitstap uit de euro’, een denkoefening van de Link University in Rome, in 2015. Een plan B is nodig, vindt Savona, om mogelijk uit de Europese eenheidsmunt te stappen, om te vermijden ‘dat Italië net zoals Griekenland eindigt’. De euro noemt hij zonder verpinken ‘een Duitse kooi’, die de koopkracht van de Italianen zou hebben gehalveerd.

Financiële stabiliteit

Zodra de naam Savona werd gesuggereerd, uitte president Matta­rella al zijn grote bezorgdheid. Sinds Lega en Vijf Sterren de verkiezingen hebben gewonnen, zijn de internationale financiële markten én Europese regeringen bezorgd over de financiële stabiliteit van Italië, de derde grootste economie in de eurozone. Dat beide partijen in hun regeerakkoord schreven dat ze de ‘Europese verdragen willen heronderhandelen’, versterkte die ongerustheid. Tot overmaat van ramp kwamen ze dan nog met Savona op de proppen.

Een hele vrijdag en een weekend lang oefenden beide partijen, met de Lega op kop, zware druk uit op het staatshoofd, opdat die toch maar ­Savona zou aanvaarden. Toen Mattarella dat zondag mordicus weigerde, gaf kandidaat-premier Conte zijn ­opdracht terug.

‘Staatsgreep’

Politiek Italië staat nu op zijn kop. Sommigen spreken van ‘een staatsgreep’ door de president, en Luigi Di Maio, de politieke leider van de Vijfsterrenbeweging, vindt dat de president afgezet moet worden. De leden van de beweging beramen een ­massaprotest. Maar volgens politicoloog Franco Pavoncello heeft de Italiaanse president juist ‘erg veel verantwoordelijkheidszin’ getoond, zegt hij telefonisch vanuit Rome: ‘Savona weigerde te verklaren dat hij Italië in de euro zou houden. President ­Mattarella heeft er nauwgezet op toegezien dat de grondwet wordt gerespecteerd, die bepaalt dat Italië zich niet zomaar uit Europese verdragen kan terugtrekken.’

Mattarella verwacht vandaag de gereputeerde econoom Carlo Cottarelli in zijn kantoor in het Quirinaal. Mogelijk krijgt Cottarelli, een voormalige topman van het IMF, de vraag om een interim-regering te leiden, die de begroting goedkeurt en tegelijk nieuwe verkiezingen voorbereidt. Hoe de markten vandaag reageren, blijft de grote vraag. Enerzijds is er voor hen reden tot opluchting, nu Savona uit beeld is verdwenen. Anderzijds staat Italië voor een nog langere periode van politieke – en vooral economische – onzekerheid.