PVV en SP verdwijnen uit Brussel, PvdA grootste met zes zetels
Vanavond worden de uitslagen van de Europese verkiezingen per land bekendgemaakt, plus voorlopige prognoses van de samenstelling van het nieuwe parlement. In dit liveblog leest u de uitslagen en al het andere nieuws over deze verkiezingsavond.
Live
Kaarten en grafieken
De kaarten en grafieken uit dit liveblog (en meer) vindt u hier handig op een rij.
Dit zijn de grootste Europese fracties per land
PVV kan nog profiteren van Brexit
De PVV mag na de grote nederlaag bij de Europese verkiezingen nog enige hoop koesteren. Als Groot-Brittannië dit najaar de EU verlaat, komt de partij van Geert Wilders, als er drie extra zetels naar Nederland gaan, alsnog in het Europees Parlement. Dat blijkt uit gegevens van de Verkiezingsdienst van het ANP. De PVV heeft nu nog vier vertegenwoordigers in Brussel.
Brexit zou ook de VVD in de kaart spelen. De partij van premier Mark Rutte krijgt er dan een vijfde zetel bij. De derde zetel die Nederland er door het Britse vertrek uit de EU bij krijgt, gaat naar GroenLinks, dat daardoor van drie naar vier zetels gaat.
PVV en SP verdwijnen uit Brussel, PvdA grootste met zes zetels
De PVV en de SP verdwijnen uit het Europees Parlement, meldt persbureau ANP in een voorlopige uitslag. De PVV zit er nu nog met 4 zetels, de SP met 2.
De PvdA is met 6 (van de in totaal 26 Nederlandse zetels in het Europees Parlement) als grootste partij uit de bus gekomen. De VVD volgt met 4 zetels, net als het CDA. GroenLinks en Forum voor Democratie krijgen er elk 3, ChristenUnie/SGP en D66 2 en 50PLUS en Partij voor de Dieren 1.
Op de kaart hieronder kunt u per gemeente opzoeken hoe Nederland gestemd heeft bij de Europese verkiezingen. Klik/tik op de kaart om in te zoomen. Vervolgens kunt u een gemeente selecteren om het aantal stemmen en het aantal zetels te bekijken. Klik vervolgens op ‘kaart’ om weer uit te zoomen.
Sociaal-democraten winnen verrassend in Zweden én Denemarken
In zowel Zweden als Denemarken zijn het de sociaal-democraten die volgens de exitpoll de Europese verkiezingen hebben gewonnen. In Denemarken verliest populistisch rechts bovendien flink terrein. Bij de Zweedse noorderburen winnen de rechts-populisten juist wel aanzienlijk in populariteit.
De Zweedse regeringspartij Socialdemokraterna blijft wel de grootste Zweedse partij in Europa. Voor de sociaal-democraten in Zweden is deze Europese winst net als in Nederland een opsteker. Zweden heeft net een moeizame kabinetsformatie achter de rug. De vraag was of de sociaal-democraten op Europees niveau zouden worden afgestraft voor het blijven uitsluiten van de rechts-populistische Zweden Democraten na de recente nationale verkiezingen. Dat is dus niet gebeurd.
De politieke afstraffing vindt in Zweden meer op rechts plaats. Daar lijken kiezers het de Liberalen te verwijten dat ze momenteel gedoogsteun verlenen aan een sociaal-democratische minderheidsregering. De Liberalen zijn gehalveerd. De rechts-populisten van Zweden Democraten profiteren van de verwarring op rechts en zijn de grootste groeier. Deze anti-immigratiepartij lijkt mogelijk een bredere groep kiezers in Zweden aan te spreken, omdat ze haar toon over de EU heeft gematigd. Eerder dit jaar nam ze bijvoorbeeld afstand van het idee van een Swexit.
In Denemarken hebben de sociaal-democraten winst geboekt, net als de huidige regeringspartij Venstre (Liberale Partij van Denemarken). De grote verliezer is opmerkelijk genoeg de Deense Volkspartij, die bij de vorige Europese verkiezingen nog de grootste partij van het land waren. Van de bijna 27 procent van de stemmen vijf jaar geleden, is nog 12 procent over.
Voor de Denen vormen de Europese verkiezingen een belangrijke tussenstand in de campagne voor de Deense parlementsverkiezingen op 5 juni. De verwachting is dat de sociaal-democraten ook op nationaal niveau als de grootste partij uit de bus zullen komen. De socialisten doen het in Denemarken goed doordat ze net als rechts voor strengere immigratie- en integratiebeleid zijn gaan pleiten.
Eric van den Outenaar
Poolse rechtsnationalisten stuiten op meer tegenstand dan hun Hongaarse geestverwanten
De Poolse oppositie, die zich met zeven partijen had verenigd in de Europese Coalitie, is er zondag niet in geslaagd de rechts-nationalistische regeringspartij PiS te verslaan. Volgens uitslagpeilingen kwam PiS met 42,4 procent van de stemmen als grootste uit de bus. De Europese Coalitie eindigde daar net onder. Zowel PiS-partijleider Jaroslaw Kaczynski als Grzegorz Schetyna van de Europese Coalitie hebben direct laten weten dat de uitslag slechts ‘voorspel’ is en dat het echte gevecht tussen de twee dit najaar zal plaatsvinden, tijdens de parlementsverkiezingen in Polen.
Beide kampen eisten zondagavond in de media nog de overwinning op in de Europese verkiezingen. De verwachting is dat bij de definitieve uitslag, die maandag bekend zal worden, de Europese Coalitie en PiS allebei rond de 40 procent zullen eindigen. Het rechtspopulisme heeft dan in Polen minder goed gescoord dan in 2014. Het extreemrechtse Konfederacja haalde net de kiesdrempel (6,1 procent). De partij van de progressieve en openlijk homoseksuele Robert Biedron, Wiosna, kwam met 6,6 procent binnen.
De Poolse president van de Europese Unie, Donald Tusk, was trots op zijn landgenoten. ‘Polen hebben vandaag voor het eerst het Europees Parlement serieus genomen’, zei hij. Veel Polen in de grote progressieve steden hopen dat hij naar Polen terugkeert voor de verkiezingen in het najaar. Los van de uitslag doelde Tusk hiermee op de hoge opkomst. Ten minste 43 procent van de kiesgerechtigden ging vandaag stemmen, erg hoog in vergelijking met andere jaren.
Hongarije
In het andere door rechtsnationalisten geregeerde land in Oost-Europa, Hongarije, heeft regeringspartij Fidesz wel fors gewonnen volgens de eerste prognoses en kreeg maar liefst 56 procent van de stemmen. De EU-kritische partij van premier Viktor Orbán eindigde ruim voor de Socialistische Partij en de Linkse Democratische Coalitie, die beide goed waren voor zo’n 10 procent van de stemmen. De rechts-nationalistische partij Jobbik volgde daaronder, met 9 procent. Ook in Hongarije was de opkomst hoog: tenminste 41,7 procent van de kiesgerechtigden bracht een stem uit.
Iris Koppe
Christen-democratische EVP verliest, maar blijft grootste partij in parlement volgens prognose
De Europese Volkspartij (EVP) van de christen-democraten en de sociaal-democraten (S&D) verliezen de meerderheid die zij veertig jaar hebben gehad in het Europees Parlement, zo blijkt uit een eerste raming op basis van nationale exitpolls in elf EU-landen. De groenen, liberalen en eurosceptische partijen staan op winst.
De EVP van topkandidaat Manfred Weber blijft de grootste fractie, maar daalt van 216 naar 173 zetels. De S&D met als boegbeeld Frans Timmermans valt terug van 185 naar 147 zetels.
Er zijn 751 zetels te verdelen. De liberale partij ALDE zou derde worden met 102 zetels, een winst van 33 vergeleken met 2014. De groenen komen in de raming uit op 71, een winst van 19.
De conservatieve fractie ECR, waar Forum voor Democratie lid van wil worden, zou van 77 naar 58 zetels zakken. De eurosceptische fractie ENF, waar de PVV in zit, zou van 36 naar 57 zetels stijgen.
Winst Le Pen is deceptie voor president Macron
Het Rassemblement National (RN) van Marine Le Pen heeft de Europese verkiezingen in Frankrijk gewonnen. Volgens de exit polls heeft zo’n 23 procent van de Fransen op de rechtspopulistische partij gestemd. De lijst van president Emmanuel Macron wordt tweede, met zo’n 22 procent van de stemmen. De opkomst is met zo’n 52 procent fors hoger dan werd verwacht.
De eerste verkiezingen sinds Macron ruim twee jaar geleden het Élysée betrad zijn uitgedraaid op een deceptie voor de president, die een verkiezingsoverwinning – en daarmee het verslaan van RN – als doelstelling had geformuleerd.
Het RN, dat bij de vorige Europese verkiezingen ook als winnaar uit de bus kwam, presenteerde zich in de campagne als de voornaamste uitdager van de lijst van Macron. Die strategie bleek succesvol: electorale concurrenten als de links-populistische partij La France Insoumise en de centrumrechtse Les Républicains presteerden beneden verwachting. Naast het RN zijn De Groenen (EELV) de grote winnaar, met zo’n 12,5 procent van de stemmen.
Hoewel het RN niet langer pleit voor een Frexit – vooral ingegeven door de moeizame uittreding van het Verenigd Koninkrijk – hebben Le Pen en haar pas 23-jarige Europese lijsttrekker Jordan Bardella hun partij met succes neergezet als eurokritisch alternatief voor de pro-Europese koers van de president. De verkiezingen werden in de beeldvorming vernauwd tot een tweestrijd.
Dat frame werd door Macrons partij La Republique En Marche (LREM) gretig overgenomen. Lijsttrekker Nathalie Loiseau stak haar afkeer van het RN niet onder stoelen of banken. ‘Demagogen met haat tegen anderen als politiek project’, noemde ze haar opponenten.
Loiseau, een gewezen diplomaat en oud-minister van Europese Zaken, bleek geen overtuigend debater. Te technocratisch, te weinig charisma, vonden veel Fransen. Naarmate de campagne vorderde profileerde president Macron zich steeds nadrukkelijker als aanvoerder van zijn lijst. Niet eerder stortte een zittende Franse president zich zo intensief op een Europese verkiezingscampagne.
Een typisch Macroniaanse en risicovolle strategie. Had zijn lijst gewonnen, was Macron sterker uit de verkiezingen gekomen. Nu hij verliest, gebeurt het tegenovergestelde en is Macrons positie verzwakt.
Daan Kool
Dit zijn de grootste Europese fracties per land
Britse Conservatieven gehalveerd, Brexit Party grote winnaar
De anti-EU-partij Brexit Party van Nigel Farage lijkt de grote winnaar te gaan worden van de verkiezingen voor het Europees Parlement in het Verenigd Koninkrijk. In de eerste peiling van Britain Elects komt de nieuwe partij van Nigel Farage uit op 31,6 procent van de stemmen, melden Britse media.
Labour en de pro-EU partij Liberal Democrats strijden om de tweede plaats met elk 18 tot 19 procent. De Conservative Party van uittredend premier Theresa May verliest naar verwachting de helft van de zetels en haalt 12,4 procent.
Bekijk hier de eerste prognoses van 11 landen, waaronder Frankrijk, Denemarken en Kroatië.
Grieken rekenen af met Syriza na bezuinigingen
De rechts-conservatieve oppositiepartij Nieuwe Democratie (ND) heeft met 33,5 procent de Europese verkiezingen in Griekenland gewonnen. Het is een forse tegenslag voor het links-populistische Syriza, de partij van zittend premier Alexis Tsipras.
De prognose – 25 procent voor Syriza – is de rekening voor de harde bezuinigingen die Tsipras de afgelopen vier jaar heeft doorgevoerd in ruil voor miljardenleningen van de EU en het IMF om Griekenland uit de crisis te loodsen. De extreemrechtse Gouden Dageraad heeft geen grote winst behaald en is blijven hangen op 5,5 procent van de stemmen.
Het zou een nek-aan-nekrace worden tussen Syriza en Nieuwe Democratie (ND), die volgens peilingen later in het jaar ook de nationale verkiezingen gaan winnen. Tsipras had vrijdag daarom gezegd de uitslag te beschouwen als een vertrouwensstem, mogelijk met gevolg dat de nationale verkiezingen op 20 oktober zullen worden vervroegd. Zijn belangrijkste opponent, ND-leider Kyriakos Mitsotakis, sprak voorafgaand van een ‘referendum’ en riep kiezers op een eind te maken aan het tijdperk-Syriza.
Nieuwe Democratie is onder de nieuwe leider Mitsotakis van een conservatieve partij met een old boys network uitgegroeid tot een iets gematigder middenpartij. Hoewel hij zelf behoort tot de elite – hij studeerde aan Harvard en is de zoon van Konstantinos Mitsotakis, die van 1990 tot 1993 premier van Griekenland was – zegt hij af te willen rekenen met de aloude systemen van vriendjespolitiek en bureaucratie die Griekenland onder vorige regeringen lamlegden.
Tspiras deelde afgelopen weken nog tal van cadeautjes uit in de hoop de kiezer achter zich te houden. Vooral gepensioneerden, die hard zijn getroffen door de bezuinigingen, kregen er geld bij. Hij riep kiezers zondag bij de stembus op om de ‘offers’ die de Grieken hebben moeten brengen om de economie te laten herstellen ‘te verdedigen en niemand toe te staan dit terug te draaien’.
Carlijne Vos
Hoge opkomst bij verkiezingen
Volgens eerste schattingen is de opkomst bij de verkiezingen tussen de 49 en 52 procent, meldt persbureau Reuters. Dat is flink meer dan bij de vorige verkiezingen in 2014: toen kwam 42,61 procent van de kiesgerechtigden opdagen. Volgens een woordvoerder van het Europees Parlement is dit de hoogste opkomst in zeker twintig jaar.
Peiling: absolute meerderheid voor partij Orbán in Hongarije
De Fidesz-partij van de Hongaarse premier Viktor Orbán zou 56 procent van de stemmen hebben gehaald, meldt de regeringsgezinde peiler Nezopont. Dat is 5 procentpunt meer dan bij de vorige Europese verkiezingen. Andere partijen als de Socialisten zouden hooguit 10 procent van de stemmen halen. Orbán voert in zijn land een zeer eurokritisch beleid en is momenteel met zijn partij nog lid van de EVP-fractie, waar ook het CDA onder valt. Na de verkiezingen zou Fidesz mogelijk overstappen naar de nieuwe rechts-populistische fractie waar Geert Wilders lid van is.
Duitse sociaal-democraten ingehaald door de Groenen
PvdA-held Frans Timmermans was de afgelopen weken vaak te zien op de Duitse tv, maar hij heeft zusterpartij SPD zondag niet weten te behoeden voor een zware nederlaag. De op een na grootste partij in Duitsland werd bij de verkiezingen voor het Europese Parlement ingehaald door de Groenen.
Zo mogelijk nog pijnlijker voor de sociaal-democraten is dat ze voor het eerst in ruim zeventig jaar niet als grootste uit de bus komen in de deelstaat Bremen, waar eveneens verkiezingen werden gehouden.
De eerste prognoses na het sluiten van de stemlokalen toonden een verlies van 12 zetels ten opzichte van de Europese verkiezingen in 2014. De CDU van bondskanselier Angela Merkel, die regeert met de SPD, verloor 7 zetels, maar won nipt in Bremen.
In Duitse media wordt al wekenlang gespeculeerd over een voortijdig einde van de coalitie van SPD, CDU en de Beierse christen-democratische CSU bij beroerde verkiezingsuitslagen. Vooralsnog lijkt het te blijven bij een interne machtswisseling bij de SPD. Partijvoorzitter en fractieleider Andrea Nahles is de zondebok. Een handvol partijgenoten staat in de coulissen klaar om haar op te volgen, onder wie Martin Schulz, oud-voorzitter van het Europese parlement en uitdager van Merkel bij de nationale verkiezingen van 2017.
Speculaties over het einde van de coalitie werden gevoed door de aankondiging van CDU-partijvoorzitter Annegret Kramp-Karrenbauer (AKK) dat kort na de Europese verkiezingen een speciale zitting van de CDU-top plaatsvindt. Meteen rees de vraag of Merkel (64) ‘met pensioen gestuurd wordt’, zoals een Berlijnse krant het uitdrukte. Merkel zou dan plaats moeten maken voor AKK, die door de bondskanselier wordt gezien als beste opvolger. Om speculaties de kop in te drukken, verklaarden Merkel en AKK dat de bondskanselier tot de nationale verkiezingen van 2021 aanblijft, zoals ze zelf wil.
De rechts-populistische AfD behaalde bij de Europese verkiezingen ruim 10 procent van de stemmen, tegen 7 procent in 2014.
Theo Koelé
Bekijk de prognoses van Duitsland, Nederland, Oostenrijk, Ierland, Cyprus en Malta per Europese fractie:
Waarom stemmen we niet op Europese partijen en hoe zit het met die fracties?
Europese verkiezingen is feitelijk het verkeerde woord, het gaat om nationale verkiezingen voor het Europees Parlement. De Nederlandse kiezer kan alleen op Nederlandse partijen stemmen, de Duitser op Duitse, etc. Voorstellen om Europese kieslijsten op te stellen, zijn afgewezen door zowel de lidstaten als een meerderheid van het Europees Parlement. Deze plannen werden een tikje té Europees bevonden, bovendien kleefden er praktische bezwaren aan. De meeste nationale partijen in het Europees Parlement zijn wel aangesloten bij Europese fracties.
Zo zit het CDA bij de Europese Volkspartij (EVP), momenteel de grootste fractie in het parlement. De PvdA is onderdeel van de sociaaldemocratische S&D-fractie, VVD en D66 behoren tot de liberale ALDE, GroenLinks zit bij de Groenen, de PVV bij het Europa van Naties en Vrijheid. Die clustering van nationale partijen en Europese fracties leidt soms tot spanningen, zoals binnen de EVP, waar de rechts-nationalistische Fideszpartij van de Hongaarse premier Orbán de noordelijke christen-democraten regelmatig het schaamrood op de kaken jaagt. Ook stemmen parlementariërs van verschillende landen binnen één Europese fractie regelmatig verdeeld, soms nemen zelfs parlementariërs van dezelfde nationaliteit binnen één fractie andere standpunten in, zoals die van VVD en D66 in de liberale fractie.
Marc Peeperkorn
Lees voor de uitslagen komen terug hoe het ook alweer zit met het Europees Parlement
We beantwoorden de 12 meest gestelde lezersvragen over de verkiezingen en het Europees Parlement. Want waarover stemden we eigenlijk? Wat zijn de grote thema's bij deze verkiezing? En hoe relevant zijn deze verkiezingen?
Wat zegt de Nederlandse uitslag over de stemming in Europa?
In Nederland gingen we donderdag als een van de eerste landen naar de stembus, waardoor er voor ons land al exitpolls beschikbaar zijn. Daarin werd de PvdA de grootste partij met vijf, of misschien zelfs zes zetels. Is dat een voorteken voor de rest van Europa? Lijsttrekker Frans Timmer
De uitslagen komen vanavond per land binnen
Om 18.00 uur maakt het Europees Parlement de voorlopige uitslagen bekend van Oostenrijk, Cyprus, Duitsland, Griekenland, Ierland, Malta en Nederland. Een uur later volgen Bulgarije en Kroatië, om acht uur Frankrijk, Denemarken en Spanje. Op basis van die twaalf landen zal dan een eerste prognose van de samenstelling van het nieuwe parlement gemaakt worden.