Wordt Spanje het eerste land in Europa met menstruatieverlof?

‘Perdona’, sorry hoor – er moet ‘menstruatie-activist’ Paloma Alma (32) iets van het hart. Het gesprek gaat over het voorgenomen menstruatieverlof in Spanje en de kritiek dat vrouwen een paar vrije dagen per maand in de schoot geworpen zouden krijgen. “Er zijn mannen met nekklachten, met rugklachten, die overspannen zijn of mentale problemen hebben. Dan is er toch ook niemand die hun recht op ziekteverlof, maandenlang vaak, ter discussie stelt?”

Heel Spanje lijkt sinds een kleine week een mening te hebben over de menstruatie, een onderwerp dat normaal gesproken nauwelijks ter tafel komt, en zeker niet op zo’n toon dat vreemde oren kunnen meeluisteren. De aanleiding is het voorstel van de linkse regering om vrouwen met hevige menstruatiepijn recht te geven op ziekteverlof. Spanje zou daarmee het eerste Europese land worden met zo’n ‘menstruatieverlof’, dat eerder werd ingevoerd in onder meer Indonesië en Zambia.

Dinsdag zette de ministerraad in Madrid het licht op groen voor het verlof, dat nog door het parlement moet worden goedgekeurd. In het voorstel, onderdeel van een wijziging van een brede vrouwenrechtenwet (zie inzet), krijgen vrouwen het recht om thuis te blijven op alle dagen waarop zij door hun menstruatie niet in staat zijn om te werken. Of hiervan sprake is, moet bepaald worden door een arts. Het verlof zal volledig worden betaald door de staat, om te voorkomen dat bedrijven minder vrouwen aannemen uit vrees dat zij iedere maand een werknemer én haar salaris kwijt zijn.

‘Ook verlof voor pijnlijke testikels’

Maar het initiatief trekt vuur. Een van de bezwaren is dat het verlof vrouwen een nieuw stigma zou bezorgen. “Bedrijven vragen ons nu al of we moeder willen worden”, reageerde een vrouwelijke bestuurder van de grote vakbond UGT bij Euronews. “Wordt de volgende stap dat ze ons vragen of we pijn hebben als we ongesteld zijn?”

Andere critici trekken de noodzaak in twijfel. Isabel Ayuso, de rechtse regiopresident van Madrid, zei haar tijd liever te besteden aan ‘echte problemen’. De bijdrage van een journalist op de conservatieve radiozender Cope, die stelde dat er nu ook een verlof moet komen voor mannen met ‘een ontsteking aan de testikels’, weerspiegelt intussen de toon van het debat op sociale media, vooral onder mannelijke tegenstanders.

Het zijn uitspraken die het gebrek aan kennis en begrip over menstruatiepijn in de samenleving illustreren, zegt Paloma Alma, een vaste stem in het menstruatiedebat in Spanje. Hoewel wetenschappelijk onderzoek schaars is en de bevindingen ver uiteenlopen, is duidelijk dat meer dan de helft van de vrouwen maandelijks pijn ervaart tijdens de menstruatie, volgens het Amerikaanse College voor Verloskundigen en Gynaecologen. Voor 5 tot 20 procent zijn de krampen zo heftig dat die het dagelijkse leven in de weg zitten.

“Maar veel artsen zijn niet goed op de hoogte en weten geen juiste diagnose te stellen”, vertelt Alma op haar kleine kantoor in Madrid. Het witte shirt onder haar knalrode jasje staat bol; ze is zes maanden zwanger. “En jou als vrouw is je hele leven verteld dat menstruatiepijn normaal is. Dus ga je er maar van uit dat je het gewoon moet verdragen.”

‘Samenleving is niet voorbereid‘

Om dat gebrek aan kennis bij vrouwen te bestrijden, begon Alma in 2016 met het geven van menstruatieles. Wat begon als een praatje tegen vriendinnen in een bar in Madrid groeide uit tot Cyclo, een bedrijf dat vrouwen cursussen aanbiedt om de eigen menstruatiecyclus te leren begrijpen en duurzame verzorgingsproducten verkoopt als de menstruatiecup (een herbruikbare beker die het bloed opvangt) en maandverband van biologisch katoen. Eind 2020 schreef ze er een boek over, ook met de naam Cyclo.

Haar betrokkenheid komt voort uit haar eigen verleden, vertelt ze. Vanaf haar vroege tienerjaren had ze last van vaginale infecties en andere gezondheidsklachten. Geen gynaecoloog kon haar helpen. “Tien jaar na mijn eerste menstruatie was ik wanhopig.” Ze besloot de tot dan toe voor haar onbekende menstruatiecup te proberen. Plots verdwenen haar klachten. “Toen realiseerde ik me dat ik allergisch was voor het maandverband en de tampons die ik gebruikte.”

In haar laatste baan vóór Cyclo, als receptioniste bij een advocatenkantoor, was er ‘geen plek’ geweest om haar menstruatiepijn te bespreken. “Ondraaglijke pijn heb ik nooit gehad, maar als ik recht op verlof had gehad, zou ik daar op bepaalde momenten misschien wel gebruik van hebben gemaakt.” Zo zullen de meeste vrouwen slechts zelden thuis blijven als het verlof er ook echt komt, denkt ze. En voor de rest geldt: “Wat heb je er als bedrijf ook aan als een vrouw wél komt, maar het niet uithoudt?”

Ze juicht de regeringsplannen toe, toch vreest ze dat “de samenleving er niet helemaal op voorbereid is”. Het ontbreekt nu nog aan een landelijk programma voor menstruatieles in het onderwijs. En hoe moeten de artsen die nu geen diagnose kunnen stellen, dat straks wel doen als voorwaarde voor het verlof? “Het is niet dat dit plan te ver gaat,” zegt Alma, “maar ik denk wel dat er een aantal erg belangrijke punten worden overgeslagen.”