Hoe de knop in Eindhoven om ging: ‘Ben zo trots op al die strijders! REVOLUTION!!!!’

De Gele Hesjes uit Eindhoven zijn zondagochtend vroeg opgestaan en hebben er zin in. “Ben vastberaden en vol gezonde spanning”, zegt Kevin om 8.07 uur in een groepsgesprek op berichtenservice Telegram. Sander antwoordt: “Ik voel de spanning ook al lol.”

“Same here”, zegt Kevin weer. “Tintelingen.” Hij wil weten of er vooraf ‘meeting points’ zijn. “Houd er rekening mee dat er afzettingen zijn”, waarschuwt hij de andere 228 leden uit de groep.

Het is een divers gezelschap dat zondag naar het centrum van Eindhoven trekt om te demonstreren. Een bepaald deel komt vooral om te rellen. Verschillende groepen roepen hun aanhangers op aanwezig te zijn.

‘Gezellig koffie drinken’ is zo’n groep. Een overwegend vreedzame beweging, met 12.000 leden op Telegram, die strijdt tegen het coronabeleid met sit-ins die volgens hen geen demonstraties zijn. De groep is ontstaan uit ‘Nederland in Verzet’, een Facebook-groep van 17.000 leden, in september opgericht door Michel Reijinga. 

Tinus Koops, voorman van ‘Nederland in Opstand’, een bont gezelschap dat ageert tegen de coronamaatregelen maar ook oproept tot een ‘nexit’ en de grenzen wil sluiten, roept zijn 16.000 volgers eveneens op naar Eindhoven te gaan. Zelf is hij er ook.

Dan zijn er nog groepen die ogenschijnlijk niets met corona te maken hebben. De anti-islambeweging Pegida wilde demonstreren maar dat verzoek werd afgewezen. Groepen hooligans uit onder meer Tilburg, Eindhoven en Breda voegen zich ook bij de demonstranten, volgens de Facebook-groep ‘Dutch Hooligan Scene’. 

En de Gele Hesjes zijn erbij, de groep gefrustreerde burgers die al twee jaar demonstreert tegen een keur aan kwesties: overheidsbeleid, globalisering, kapitalisme, de hoge kosten van levensonderhoud. Met een klein groepje uit Eindhoven en omgeving spreken ze af en mengen zich onder de rest.

Ook kleinschalige extreemrechtse groeperingen sluiten zich aan, net zoals een week eerder op het Museumplein in Amsterdam. De enige duidelijke gemene deler van alle groepen is een sterk anti-overheidssentiment. De avondklok lijkt velen het laatste zetje te hebben gegeven: ze zijn klaar met de beperkingen. 

18 Septemberplein

“Er zitten 224 leden hier in de groep, ik wil jullie uitdagen om naar Eindhoven te gaan”, stuurt de beheerder van de Telegram-groep ‘Demo.s en belangrijke info.over politie geweld’ zondag om 9.35 uur. Ga met de auto, raadt hij aan, en zet je auto niet in een garage maar parkeer een kilometer buiten de stad.  

Om half elf, als bekend is dat het centrum van Eindhoven als veiligheidsrisicogebied is aangewezen omdat er signalen zijn dat mensen met wapens en vuurwerk de stad in komen, stuurt Sander in de Gele Hesjes Eindhoven-groep: “Het loopt onze VVD-burgemeester dun door de broek. En iedereen gaat gewoon toch :)”

Pas een halfuur van tevoren wil Marc de verzamelplek doorsturen. “Ivm mollen.” Het wordt uiteindelijk winkelcentrum Woensel. Een paar minuten voor twee uur vertrekt de groep richting het 18 Septemberplein, waar de demonstratie plaatsvindt. “Ga allemaal zitten”, adviseert iemand. “Haak je in elkaar en maak je zwaar, heel zwaar!”

Op het plein heeft rond 14 uur een menigte van een paar honderd man zich verzameld. Het woord ‘Vrijheid’ wordt met bloemen op de stoep geschreven, iemand speelt op een trommel en er is natuurlijk koffie, want: “Koffiedrinken mag nog wel in dit land, toch?”

“U houdt zich niet aan de coronaregels”, waarschuwt de politie via megafoons. “Als u niet vertrekt, zijn wij genoodzaakt op te treden.”

Een vrouw gaat op een bankje staan en begint de meute op te zwepen. De waarschuwingen worden genegeerd. Dan verschijnt de politie te paard. De mensen roepen leuzen als: “Voor de vrijheid, tegen de dictatuur!”

De eerste charge

Een eerste poging om de groep uiteen te drijven mislukt. Dat lijkt de menigte vleugels te geven. Ze steken zwaar vuurwerk af en gooien het naar de politie en de paarden. Een ruiter valt van zijn paard, waarna het dier op hol slaat en in zijn eentje door de straten galoppeert. 

Daarna voeren de agenten te paard nog een charge uit, nu met meer succes. Velen rennen weg, een deel van de demonstranten vlucht naar het nabijgelegen Stationsplein. Sommigen trekken stenen uit de grond en beginnen die te gooien naar de busjes van de politie en naar de agenten. Ook golfballen, kennelijk meegenomen van huis, worden gegooid. 

De politie zet een waterkanon in om de woeste menigte uiteen te drijven. Denisa Štastná wordt van een paar meter afstand geraakt door een krachtige straal, stoot met haar hoofd tegen het beton van de fietsenkelder en gaat knock-out. Haar vriend moet haar wegdragen. De Tsjechische Štastná blijkt later een schedelbreuk te hebben en krijgt achttien hechtingen. 

Schuilen in het grillrestaurant

Op het Stationsplein ziet Stefan Doomernik (29) hoe de relschoppers steeds dichterbij komen en gewelddadiger worden. Ze werpen een barricade van fietsen en dranghekken op en steken die in de fik. Ze gooien een fiets door een reclamebord en slopen alles wat ze tegenkomen. Soms trekt de politie een hooligan een busje in. 

Doomernik sluit snel het afhaalloket van restaurant Giornale, waarvan hij de bedrijfsleider is, en schuilt met collega’s in het naastgelegen restaurant Soprano’s. Als de politie een charge met traangas uitvoert, gaan Doomernik en zijn collega’s verder van de ramen staan, want hun ogen beginnen zelfs binnen te branden. 

In de verte ziet Doomernik hoe de relschoppers een auto omkieperen, total loss slaan en in brand steken. “Ik heb nog nooit in zo’n bedreigende situatie gezeten”, zegt John op Instagram. “Het doet me nog steeds heel veel als ik mijn auto zo zie branden.” Vermoedelijk kijkt hij vanuit het afgesloten station toe. 

Vernieling van het station

De relschoppers bekogelen de glazen pui van het station, een rijksmonument, met alles wat los en vast zit. Bijna alle ruiten sneuvelen. In de stationshal bestormen en plunderen ze de Jumbo City, waar op dat moment nog medewerkers aan het werk zijn. Naast etenswaren nemen de plunderaars ook de kassa mee – op beelden is te zien hoe de geldbiljetten door gretige handen eruit worden gegrist.

Relschoppers verspreiden zich door de winkelstraten rond het station en proberen meerdere winkelruiten in te gooien, zoals bij designermerk Balenciaga. Met vuurwerkbommen worden overal brandjes gesticht. De politie begint winkelstraat de Demer en de zijstraten schoon te vegen, wat opnieuw tot confrontaties leidt. 

Op de vele video’s die online circuleren, is te zien dat relschoppers kraaien van plezier. Het zijn vooral tieners en twintigers, zo zegt de politie ook. Onder luid gejoel klimt een jongen in een lantaarnpaal en slaat een bewakingscamera kapot. Ook de stationspiano sneuvelt in de chaos. Tot aan het begin van de avond duurt het kat-en-muisspel met de politie.

‘Ben weer thuis’

“Ben weer thuis”, stuurt Sander om 17.15 uur naar de Gele Hesjes. “Toen ze het station gingen slopen, zijn we gegaan. NS (Nederlandse Spoorwegen, red.) in twee oorlogen fout, hoorde ik roepen. Was echt heftig. De demo was wederom vredelievend, net als vorige week in Amsterdam, tot de politie hem verbood, toen knalde het.”

“Het was weer heftig!!!!”, stuurt een ander. “Maar fijn dat er zo’n grote opkomst was!!!”

Zeker fijn, reageert iemand. “Want we krijgen onze vrijheid niet zomaar terug.”

“Ja,” zegt Sander, “we kunnen wel stellen dat de revolutie is begonnen.”

“Mooie opkomst,” zegt Serge, “alle lagen van de bevolking, wel jammer van het vandalisme, haalt de kracht eruit.”

“Twee jaar hebben we vreedzaam geprobeerd”, zegt Sander. “Niemand luisterde. Nu zijn de minder vreedzame mensen wakker geworden.”

“Ja echt ben zo trots op al die strijders!!!!!”,  reageert een ander lid. “Een politiebusje had niks meer aan de buitenkant zitten... alles eraf getrokken!!! Echt zo geweldig!!! Vorige week in Amsterdam was duidelijk dat voor iedereen de knop om ging. REVOLUTION!!!!”

In veel Telegram-groepen, bijvoorbeeld in ‘Gezellig koffie drinken’ en ‘Avondklok Organisaties’ (688 leden) worden foto’s gedeeld van de ‘romeo’s’, de agenten in burger die zich onder de relschoppers mengen tijdens de demonstraties. Zo weten mensen de volgende keer op wie ze moeten letten.

‘Ik wil de angst zien in de ogen van de politici’

De rellen werken aanstekelijk. Gedurende de avond ontstaan er meerdere Telegram-groepen die onomwonden oproepen tot rellen, plunderingen en onlusten. Bijvoorbeeld de groep ‘Eindhoven 040 – Rellen en rwina!’ (rwina is straattaal voor chaos, red.), die aan het eind van de avond al 214 leden heeft en een ‘inval’ bij de Bijenkorf aankondigt op maandag om 17 uur.

Ook worden er volop plannen gemaakt voor andere demonstraties. In groepen circuleren foto’s met bijeenkomsten in onder meer Deventer, Haarlem, Groningen, Roosendaal, Almere, Roermond en Tilburg de komende dagen. In de Telegram-groep ‘Avondklok Organisaties’ zegt ene F.: “Het Binnenhof (het parlement, red.) dient bestormd te worden. Ik wil de angst zien in de ogen van de politici die het zover hebben laten komen.”

In de groep ‘Rellen Nederland’, met 3.374 leden, zegt Jan: “Een bestorming van het Mediapark zou vet zijn.” Zijn plan vindt bijval van een ander lid. 

‘Waarom dit? Doe het vreedzaam’

Tegelijkertijd uiten veel leden van Telegram-groepen hun ongenoegen over de plunderingen, het vandalisme en het geweld. “Laat de winkels met rust”, zegt WW in de groep ‘Avondklok Organisaties’. Een ander zegt: “Wtf! Waarom dingen molesteren? Doe het vreedzaam en anders ben je net zo slecht!”

“Vreedzaam, dat station zijn we al gepasseerd”, reageert F. “Wie niet luisteren wil, moet maar voelen.”

De beheerders van de groep ‘Gezellig koffie drinken’ sturen tegen 21 uur: “We zijn tegen geweld.” Ze willen slechts een ‘vredelievend’ kopje koffie drinken. En kondigen meteen de volgende koffiesessies aan volgend weekend in Utrecht en Apeldoorn. 

Koops, voorman van Nederland in Opstand, zegt in een video vanuit Eindhoven dat hij zich ‘kapot schaamt’ voor de mensen die ‘uit hun dak’ zijn gegaan. Hij roept zijn volgers op een crowdfunding te beginnen voor een gedupeerde ondernemer. 

In één adem door legt Koops de schuld van de rellen bij ‘Noord-Afrikaans gespuis’. Dat is een ongefundeerd verwijt dat vaker voorkomt. “De brandstichters, rellers en plunderaars zijn op de beelden duidelijk herkenbaar als bontkraagjes en kansparels”, stuurt iemand in de groep ‘Mondkapjes verzet’ (943 leden).

62 aanhoudingen

Rond 19 uur lijkt de rust enigszins wedergekeerd in het centrum van Eindhoven. Op het eind van de dag zijn 62 mensen aangehouden, de jongste is 14 jaar, de oudste 56. “Het schuim der aarde”, noemt burgemeester Jorritsma  de relschoppers. “Als we zo doorgaan, zijn we op weg naar een burgeroorlog.”

De politie laat weten dat het op hol geslagen paard het goed stelt. In eerste instantie rende het in blinde paniek langs het politiebureau, maar later meldde het dier zich vanzelf op de plek waar het eerder die dag uit de trailer was geladen. Door de vele trainingen kent het paard de weg in Eindhoven. 

De volgende dag toont de binnenstad zich gebroken, maar veerkrachtig. Scherven knisperen onder de schoenzolen van de vele vrijwilligers die zich gemeld hebben om het centrum schoon te vegen. Glaszetters rijden af en aan. Terrastafels worden naar binnen gedragen om volgende rellen voor te zijn. Gevels zijn dichtgetimmerd. Stratenmakers herstellen de stoep. 

Voor het stationsgebouw is ontwerper Renee Scheepers (30) een stoepkrijtactie begonnen als protest tegen alle vernielingen. “Lief Eindhoven”, heeft ze op de stoep geschreven, met een poppetje erbij. Daarnaast staat: “Blijf af van de stad.”

Al het geweld roept inmiddels ook vragen op in de berichtengroep van de Gele Hesjes. Een lid vraagt waarom er niet vreedzaam werd gedemonstreerd. Wat is er dan bereikt met vreedzaam demonstreren, vraagt Dennis. Nou, zegt Sander: “We zijn het veenbrandje geweest dat twee jaar de boel gaande heeft gehouden tot de vlam oplaaide.”