Hoe Trump de waarden sloopt waar Amerika ooit voor stond

Ik verbaas me er altijd weer over hoe traag die debatten op gang komen. Het is het ontkennen van de werkelijkheid, denk ik. Naar aanleiding van de inauguratie van Trump schreef ik begin 2017 dat ik het gevoel had dat de westerse liberale wereldorde ten grave werd gedragen. En ik vond het krankzinnig dat sommige Europese leiders stonden te juichen. Want de aangekondigde importheffingen zouden hen toch ook raken? Bovendien leken ze de fout te maken dat geestverwanten ook bondgenoten zijn.

De ondergang van de liberale wereldorde wordt nu versterkt door de sloop van de waarden waarvoor Amerika tot voor kort stond. Wat de gevolgen hiervan zijn, is verreweg het belangrijkste debat dat de westerse wereld moet voeren. Dat geldt ook voor Nederland. Premier Rutte heeft zich inmiddels tot de Europese Unie bekeerd omdat alleen die een garantie biedt om onze veiligheid en welvaart in een woelige wereld overeind te houden.

Infotainment

Maar voor de rest is er nog steeds nauwelijks sprake van een serieus debat. Politici laten het afweten. Praatprogramma's zijn afgegleden naar infotainment waar journalisten journalisten interviewen, en serieuze actualiteitenprogramma's krijgen op het onderwerp nauwelijks grip. Te moeilijk kennelijk. En dat, terwijl we in een bepalende tijd leven.

Wie wil weten wat ons nog meer te wachten kan staan moet 'How Democracies Die' van Steven Levitsky en Daniel Ziblatt lezen. Zij schrijven hoe verkiezingen een autoritaire leider aan de macht kunnen brengen die vervolgens de democratie afschaft. Langzaam maar zeker worden de oppositie en tegenwerking binnen zijn eigen partij vernietigd en de waarden die de samenhang van de samenleving bepalen om zeep geholpen. Het volk wordt aangepraat dat die leider de redder is die hen van de ondergang behoedt. Hitler was zo iemand. En voor Trump geldt dat volgens Levitsky en Ziblatt ook.

Hoe de geschreven en ongeschreven regels die ons tegen willekeur moeten beschermen en bepalen hoe beschaafd een land is, vernietigd kunnen worden bleek uit de oplaaiende discussie over illegale immigranten in Amerika. Kinderen werden van ouders gescheiden en in kooien opgesloten omdat ze illegaal de grens over komen. Trump vond dat hij de wet uitvoerde, maar dat was gelogen. Hij gaf de Democraten de schuld omdat die zich niet zouden interesseren voor criminaliteit en juist baat bij illegale migratie hebben, ook al maakt dat Amerika kapot. Illegalen zijn volgens Trump het stemvee om Democraten te helpen hun verwerpelijke politiek door te drijven.

Hier was een antidemocratische potentaat aan het woord die immoraliteit en cynisme tot beleid had verheven en na de westerse wereldorde ook de beschaving afschafte. Dat Trump onder grote druk het scheiden van ouders en kinderen beëindigde is daarom geen vlaag van menslievendheid of inkeer, maar een tactische zet in een voortgaande afbraak van de democratie.