‘Rafa’ was het levenswerk en meesterstuk van oom Toni Nadal ineen: ‘Hij kan ook Wimbledon nog winnen’

Op de Rafael Nadal Tennis Academy op Mallorca wordt nog vaker over voetbal dan tennis gesproken. 'De helft van de trainers is voor Barcelona, de andere voor Real Madrid', vertelt Toni Nadal, oom en voormalig coach van Rafael Nadal.  ‘Ronaldo en Rafael lijken op elkaar. Federer is meer de Messi van het tennis.’

De 57-jarige coach vervolgt: ‘Rafael heeft het arbeidsethos van Ronaldo. Federer heeft de betere techniek, maar Rafael is op zijn manier net zo getalenteerd. Je doet Ronaldo ook te kort door te zeggen dat hij alleen kan scoren, zijn technische vaardigheden zijn fabuleus. Het spel van Messi en Federer is briljant, maar Rafael heeft unieke kwaliteiten. Zijn intensiteit op de baan is ongeëvenaard.’

Zo heeft Toni Nadal de zoon van zijn broer Sebastian ook opgevoed. Hij was oom, coach, mentor en gids van Rafael, vanaf zijn vierde jaar tot eind 2017. Na 27 jaar vertrok 'oom Toni’ naar de luwte van de in oktober 2016 geopende Rafael Nadal Tennis Academy. Rafael Nadal wordt nu begeleid door Carlos Moya en Francisco Roig.

Levenswerk

Toni Nadal weet op voorhand dat hij op de tennisschool geen evenbeeld van zijn beroemde neef zal vinden. ‘Rafa’ was zijn levenswerk en meesterstuk ineen. Rafael Nadal boetseerde zijn lichaam net zo maniakaal als Ronaldo, opgezweept door Toni, die geen compromis accepteerde. Hij was tafeltenniskampioen op Mallorca en vertaalde de topspin achter de pingpongtafel naar de tennisbaan. Toni Nadal werkte reeds als tennisleraar, tot hij in 1990 zijn neef ging begeleiden.

In diverse biografieën is hij beschreven als de soms wrede coach, die Rafa tot wanhoop van zijn moeder aan een Spartaans regime onderwierp. Ging hij te ver? ‘Ik begrijp niet hoe mensen zonder passie en intensiteit kunnen leven’, zegt Toni Nadal, in het restaurant van de academie in Manacor, de geboorteplaats van Rafael Nadal. ‘Rafael weet niet beter.

‘Ik leerde hem dat de wil om te winnen in zijn ziel moest zitten. En dat in het leven alles begint met hard werken. Had Rafael zijn waterfles vergeten? Prima, trainde hij zonder water. Was het volgens hem te warm in de zon? Mooi, dan moest hij in de zon honderden ballen terugslaan. Zo konden we ook zijn mentale weerbaarheid vergroten. Waarom zou je klagen als je het vak mag uitoefenen dat je het liefste doet?’

Levenslessen

De levenslessen zijn belangrijker dan de tennistrainingen, is het motto van de academie. Zo heeft Toni Nadal het er ook bij Rafa ingestampt. ‘Ik heb Rafael altijd voorgehouden dat er meer was dan tennis. Maar er was één verschil. Rafael is mijn neef, ik kon hem harder aanpakken dan de leerlingen op onze tennisschool. Tegen hem kon ik zeggen dat hij een idioot was, zoals ik ook streng was voor mijn zoon. Zo kan ik jouw kind niet trainen.’

Juist daarom voelde de familieband nooit als een belasting, zegt Toni Nadal. ‘Zijn ouders vertrouwden de opvoeding van Rafael blindelings aan mij toe. Het ging niet alleen om zijn forehand of backhand, ik wilde dat Rafael een goed mens zou worden. Ik heb hem respect bijgebracht voor zijn tegenstander en dat toont Rafael tot op de dag van vandaag. Hij moest leren om nederig te zijn. Het zal hem ook helpen in een leven zonder tennis.’

Het hoost die ochtend op het Spaanse eiland Mallorca van de regen, de gravelbanen in Manacor staan blank. Toch loopt Toni Nadal het restaurant binnen met een zonnebril op zijn gebruinde hoofd. We spreken Duits, die taal beheerst hij beter dan Engels. In Manacor leidt Toni Nadal de jonge talenten op volgens de normen en waarden die hij Rafael heeft bijgebracht.

Normaal doen

Als de nummer 1 van de wereld in zijn woonplaats traint, zien de kinderen hoe hij keurig de baan veegt en de rommel opruimt. Toni Nadal: ‘Normaal doen, daar begint het mee. Rafael, Djokovic, Federer; ze zijn alle drie grote kampioenen. Maar voor mij telt dat ze ook gewone mensen zijn.

‘Ik heb Rafa verboden om ooit met zijn racket te gooien. Die dingen zijn duur en je gooit niet het geld van je ouder of een sponsor weg. Natuurlijk maakt Rafa zelf de baan schoon na zijn training, waarom moet iemand anders het voor hem doen? Hij is niet boven de rest verheven. Ik hoefde Rafa niet met beide benen op de grond te houden, dat deed hij zelf. Alleen de ijdele mens denkt dat hij zweeft. Rafa niet, ook niet na zijn zoveelste toernooizege.

‘Ik vroeg hem ooit: wil je nummer 1 zijn en donderdag, vrijdag en zaterdag vrij zijn? Wie weet is het mogelijk, maar het zal een loodzware opdracht zijn. Wil je nummer 1 zijn en na elke tegenslag weglopen? Wie weet kom je er ooit. Maar de weg naar de top is lang genoeg zonder omwegen.’

Oom Toni leerde zijn neef wel groot te denken. ‘De droom was om van Rafa een toptennisser te maken. Maar die droom mocht nooit de realiteit verhullen. We wisten dat het duizenden uren aan trainingsarbeid zou kosten om Rafa zover te brengen. In topsport kun je nooit tevreden zijn. Toen hij als junior voor het eerst Spaans kampioen werd, zei ik: ‘Rafa, vele kinderen gingen je voor en slaagden niet als proftennisser. Dit is pas het begin.

Ambitie

‘Zijn eerste toernooizege als prof in het Poolse Sopot was de bevestiging dat we op de goede weg waren. Meer niet. Na zijn eerste grandslamtitel op Roland Garros in 2005 vroeg ik Rafael: in welk rijtje wil je staan? In de lange lijst spelers met één grandslamtitel achter hun naam? Of gaan we voor meer? De keuze is aan jou.’

Maar ‘La Decima’, tien grandslamtitels op Roland Garros? Elf titels in Monte Carlo en Barcelona? ‘Nooit had ik durven dromen dat Rafael zoveel zou winnen. Het zijn ongelooflijke aantallen. En ook dit jaar is hij favoriet in Parijs, al beschouw ik Dominique Thiem ook als titelkandidaat op Roland Garros.’

Rafael Nadal is niet van nature linkshandig, hij schrijft met rechts. Toch bleek de forehand met links slaan de gouden formule. Toni Nadal: ‘Het is niet zo dat ik Rafa bewust linkshandig heb gemaakt, als hij voetbalde schoot hij met links. In het tennis sloeg Rafa aanvankelijk aan beide kanten dubbelhandig en dat deed hij uitstekend. Het probleem was dat hij de bal alleen maar voor zich kon nemen. En hoeveel topspelers spelen zowel de forehand als de backhand dubbelhandig? Niemand.

‘We moesten dus iets veranderen. Ik vond hem links eigenlijk beter dan rechts, pas later ontdekte ik dat Rafa verder alles met rechts doet. Maar zijn linkshandige forehand was zoveel effectiever, Rafa heeft nu eenmaal de gave om de bal zelfs achter zich met veel topspin te slaan. Die zware spinballen werden zijn specialiteit, al had hij die wellicht ook met zijn rechterhand kunnen produceren.’

Revalideren

Rafael Nadal heeft het revalideren tot kunst verheven. Blessures achtervolgen hem al zijn gehele carrière. Geregeld wekte Rafa de suggestie dat hij was opgebrand om vervolgens sterker dan ooit terug te keren. Toni Nadal: ‘Ik zei tegen Rafael: je hebt een super forehand, je bent mentaal top. Maar je lichaam laat je soms in de steek. Dat moet je accepteren. Zijn knieën zijn kwetsbaar, die polsblessure in 2015 en ’16 was hardnekkig. Toch heb ik nooit gevreesd voor het einde van zijn carrière. Voor elk probleem is een oplossing, ook bij zijn kwetsuren.’

Toni Nadal overwoog zelfs een ingrijpende aanpassing bij de backhand. ‘We hebben de eenhandige backhand getest bij Rafa. We hadden tijd nodig, maar ook met één hand kon hij een prima backhand slaan. Uiteindelijk herstelde Rafa ook van die polsblessure en nu is zijn dubbelhandige backhand weer een wapen.

‘Kon hij niet diep door zijn knieën buigen? Oké, dan nam hij de bal iets hoger, het was niet anders. Topspelers als Federer, Djokovic en Rafael zoeken altijd een alternatief. Had hij een tijdje geen vertrouwen? Rafa heeft er nooit omheen gedraaid. Je kunt om je twijfels heenlopen, maar het scorebord liegt nooit.’

Rafael Nadal is nooit betrapt op dopinggebruik, al werd hij er soms mee in verband gebracht. Zijn krachttennis is puur natuur, bezweert Toni Nadal. ‘Er zijn veel idioten op deze wereld. En ik wil me niet verdedigen tegen elke idioot. Ik mis soms het respect voor de prestaties van Rafael. Doping druist totaal in tegen onze levensfilosofie. Ik heb Rafael juist zo opgevoed om niets te doen dat zijn gezondheid in gevaar kon brengen. Winnen is belangrijk, maar iedereen kent Rafael als een correct mens die nooit zou vals spelen ten koste van zijn tegenstander.’

Geen limiet

Nu hij weer pijnvrij is, kent Rafael geen limiet, aldus zijn oom. Tien jaar na zijn eerste grandslamtitel op Wimbledon kan hij ook weer op gras domineren. ‘Sinds 2012 kampte Rafa met chronische knieklachten, daarom kon hij zeker niet op gras presteren. Op Wimbledon blijft de bal veel lager en Rafa kon nu eenmaal niet diep door de knieën. Die beperking is verdwenen. Ik acht Rafa zeker in staat om Wimbledon nog een keer te winnen. Het is voor hem de moeilijkste opdracht, maar zeker niet onmogelijk.’

Roger Federer is de norm gebleven, ook al was de onderlinge score tot 2015 nog 23-10 voor Nadal. Zijn nederlaag in de finale van de Australian Open in 2017 zette een nieuwe trend. Met vier zeges op zijn aartsrivaal beëindigde Federer een jarenlange lijdensweg. Toni Nadal: ‘Het spel van Roger kende geen geheimen voor Rafa, het was veel minder gecompliceerd dan het slagenrepertoire van Djokovic.

‘Tot die pijnlijk nederlaag in 2017 in Melbourne. Federer had een nieuwe tactiek bedacht, die hem meteen weer een grandslamtitel opleverde. Opnieuw was hij een voorbeeld voor iedereen. Roger heeft op zijn 35ste gesleuteld aan zijn spel en zichzelf verbeterd, in 2017 was hij sterker dan Rafael.

‘Of Roger hem ook op gravel zou verslaan? Ik denk het niet, ik begrijp wel waarom Roger ook dit jaar het gravelseizoen heeft overgeslagen. Hij speelt tegenwoordig veel sneller, neemt de bal ook met de backhand eerder na de stuit. Zijn service lijkt ook verbeterd. Maar dat speltype is op gravel moeilijker vol te houden. Het is nu aan Rafa om een antwoord te vinden.’

Nieuw leven

Aan de coaches van Rafa, bedoelt Toni Nadal te zeggen. Je voelt dat het schuurt als hij over zijn nieuwe leven praat. Hij is nu de opperstalmeester van de academie, Carlos Moya de nieuwe regisseur van neef Rafa. En die nieuwe rol knelt soms. ‘Hoe Rafael Federer moet verslaan? Het is mijn probleem niet meer. Ik heb geen idee of hij nadenkt over een andere tactiek tegen Federer.

‘Ik was in april in Barcelona om Rafael te zien spelen. Plotseling zei hij: morgen train ik om half elf ’s ochtends. Ik dacht: oké, dan kom ik kijken. Ik heb een paar woorden met hem gesproken. Maar verder is het aan zijn coaches, de situatie is veranderd. Ons verleden telt niet meer, Rafa werkt nu met andere trainers.’

Toni Nadal telt zijn zegeningen. ‘Ik heb met Rafael talloze hoogtepunten beleefd. Maar de meeste voldoening haal ik uit al die trainingen in Manacor. Daar is de basis gelegd en dat weten de kinderen op de academie ook. Roland Garros is voor hen te ver weg, ze moeten geïnspireerd raken door de wetenschap dat Rafael net zo is begonnen als zij. Met een racket en een droom.’