Hoogsensitief is hot. Maar is het ook echt?

Meer zelfs: hoogsensitiviteit blijkt nog beter te verkopen dan kookboeken van bekende Vlamingen. Amper drie dagen nadat Leven zonder filter van schrijfster Fleur van Groningen uitkwam, stond het persoonlijke relaas over hoogsensitiviteit al in de non-fictie-top vijf van Standaard Boekhandel. Vandaag prijkt de bestseller op de eerste plaats, en is de vierde druk reeds besteld.

Op websites wordt elk artikel met het woord ‘hoogsensitief’ in de titel massaal aangeklikt en gelezen. Vraag is: waarom? Afgaande op de mails die Van Groningen krijgt, herkennen ongelooflijk veel mensen zich in haar verhaal.

Nochtans leert onderzoek dat ‘slechts’ 12 tot 15 procent met hoogsensitiviteit of HSP kampt. “Volgens de officiële definitie gaat het dan om mensen die heel veel informatie opnemen uit hun omgeving en diepgaand kunnen verwerken”, zegt VUB-professor en klinisch psychologe Elke Van Hoof. Ze onderzocht in 2015, als eerste in ons land, HSP bij 1.500 volwassenen. “Ruw samengevat: hoog­sensitieve mensen kunnen niet stoppen met complex te doen.”

Dat houdt ook een verhoogde kwetsbaarheid in voor te veel prikkels. Tamelijk nefast in tijden waar informatie voortdurend op je af lijkt te komen. “Stress lijkt de norm. Wellicht herkennen zoveel mensen zich daarom in de term, ook zij die officieel niet onder de definitie vallen”, legt Van Hoof uit.

Voor alle duidelijkheid: HSP is geen ziekte of psychische stoornis. Het is een aangeboren persoonlijkheidskenmerk. En dat valt volgens Van Hoof wel degelijk te testen, aan de hand van een vragenlijst en doorlichting van de omgeving. Alleen zijn er ook veel simpele ‘ben jij hoogsensitief?-testjes te vinden. Gevolg: meer en meer mensen plakken het HSP-etiket op zichzelf.

De term is ook behoorlijk omstreden. De Nederlandse psychiater Bram Bakker, auteur van Te zot voor woorden, omschreef HSP in 2008 als ‘behoorlijke flauwekul’. “Als je de criteria vanop een afstand bekijkt, komt zowat je hele vriendenkring in aanmerking.”

Vandaag heeft Bakker het over ‘een uitgevonden mode-aandoening’. “Een businessmodel dat boeken doet verkopen en behandelingen doet uitschrijven.” Dat er zoveel interesse is, verbaast hem niet. “In tijden van oorlog zijn mensen bezig met primaire behoeftes als overleven, in deze luxetijden vullen we onze tijd met zoeken naar zingeving. We moeten allemaal ook uniek en perfect zijn. Als dat niet lukt, zijn labels als ADHD en HSP verleidelijk, want ze kunnen zowat elke ‘mislukking’ of worsteling verklaren.”

Te zien op hersenscans

Van Hoof beseft dat hoogsensitiviteit verdeelt. “Er hangt inderdaad een zweem van zweverigheid rond. Ook al omdat in het verleden mensen claimden dat hooggevoelige mensen de toekomst konden voorspellen.” Dat laatste is alvast nog niet bewezen, zegt ze. Maar HSP laat zich volgens haar wel degelijk op hersenscans zien. Zo worden er bij hoogsensitieve mensen meer hersengebieden actief als ze bepaalde taken uitvoeren. Gebieden die gelinkt zijn aan creativiteit, empathie en het filteren van prikkels. “Het gaat om solide, onafhankelijke studies.”

Al geeft ook zij toe dat het etiket tegenwoordig te vaak en verkeerd wordt gebruikt. “Hoogsensitiviteit klinkt nu eenmaal sexyer dan veel andere gedragsverklaringen. Het mag ook geen gratuit excuus worden voor mensen met lange tenen, of een container­begrip voor ouders met zogezegd ‘onhandelbare’ kinderen. Want nogmaals: HSP is geen ziekte, eerder een non-issue.”

Waarom het dan onderzoeken? “Om zij die er wel mee worstelen te informeren. Maar ook: mensen met hoogsensitiviteit hebben vaardigheden die onze huidige en toekomstige maatschappij nodig heeft. Als je die kunt identificeren en ondersteunen, kunnen veel ondernemers daar baat bij hebben.”