Vaarwel, rokjesdag

“Vroeger vatte rokjesdag het hele lentegevoel samen”, zegt Loes Reijmer, een Nederlandse journaliste die de opkomst en ondergang van de rokjesdag vrijdag beschreef in de Volkskrant. “Er werd naar uitgekeken en over gespeculeerd, ook door de media. Het was echt een cultureel fenomeen.” 

Het woord ‘rokjesdag’ komt van bij de Nederlandse columnist Martin Bril, die daarmee het “toverslagse raadsel” benoemde. Hoe het kan dat op een welbepaalde dag alle vrouwen voor hun kast staan en beslissen: nu kan het. Na een lange, barre winter mogen de rokjes weer naar buiten, kunnen de benen bloot. Bril gebruikte het woord in enkele columns in de jaren 90 en schiep zo een maatschappelijk begrip. “Mij doet het altijd denken aan opwaaiende zomerjurkjes”, zegt modejournaliste Lene Kemps. “Je ziet ze zo wapperen. Aan meisjes met lange blote benen en oude mannen die naar hen kijken.”

Bedekte benen 

Maar nu de lente van 2019 aangebroken is, zijn er erg weinig rokjes te bespeuren. Ook op onze redactievloer blijft het gros van de benen bedekt, terwijl het klimaat toch een rokjesdag zou toelaten. In Nederland is de hype van weleer ook helemaal in verval, merkt Reijmer op. Terwijl het woord vroeger ogen deed “glanzen”, is het nu iets waar vrouwen hun ogen van gaan rollen. “Het is echt een cliché geworden”, zegt Reijmer. “Terwijl het vroeger iets was waar de culturele voorhoede heel enthousiast van werd, zie je nu dat het enkel nog verschijnt in advertenties op Instagram voor zonnebankcentra of anticellulitiscrème. Dat toont dat de term heel erg in de uitverkoop is gegaan.” 

Tien jaar na het overlijden van Bril is dus ook rokjesdag nagenoeg dood. Maar ook al was het ooit een mannelijke columnist die van de term een begrip heeft gemaakt, toch gold rokjesdag voor vrouwen ook als een belangrijk symbool. Reijmer: “Als je de media uit de tijd van Bril bestudeert, zie je dat in de jaren 90, begin 2000, rokjesdag paste bij de hypervrouwelijkheid. Het was echt een empowerend kledingstuk.” Rokjes waren dus toen niet enkel sexy, ze gaven vrouwen ook kracht. Denk aan Bridget Jones die een rokje aantrekt voor ze met haar baas flirt. 

En die rokjestrend was toen al een stevige reactie op de broekpakken, waarmee vrouwen als Hillary Clinton ten tonele waren gekomen. “In de jaren 80 en 90 droegen vrouwen broekpakken, die nog eens opgevuld werden met epauletten”, zegt professor gender en politiek Karen Celis (VUB). “Vrouwen moesten bijna een breed postuur hebben, net als mannen. Maar in de tweede helft van de jaren 90 werd dat weer anders. Toen brak ook het debat rond de quota los. Vrouwen moesten zich niet meer aanpassen aan het systeem, het systeem moest zich aanpassen aan vrouwen.” 

Sinds die tijd werd ook rokjesdag in Nederland het lentefeest voor vrouwelijkheid. Na het overlijden van Bril werd de datum officieus op 22 april vastgeprikt. Maar over die traditie is volgens Reijmer nu dus een kruis gemaakt. De vraag is dan enkel nog waar dat precies aan ligt. Je ziet dat vrouwen geen rokjes meer hoeven te dragen om zelfverzekerd te zijn, stelt Reijmer. Alexandria Ocasio-Cortez droeg in het Congres zelfs een lange witte broek tijdens de State of the Union. En sexy ben je tegenwoordig ook in een boiler suit, een pak dat op een overall is gebaseerd. 

Maar er is nog iets aan de hand. De laatste jaren zijn mannen en vrouwen vestimentair naar elkaar toe gegroeid. Tegenwoordig hebben de hakken en de leren schoenen plaats moeten ruimen voor de sneakers, die iedereen aan zijn of haar voeten sjort. “En als je die met een rok zou willen combineren, moet je toch al oppassen”, zegt  Kemps. “Als je een rokje aandoet, moet je ook meer nadenken over welk topje en welke schoenen je gaat dragen. Ook al heb ik nog wel rokken hangen in mijn kast, ik moet zeggen dat ik me er steeds minder in thuis voel.” 

Er is dus een omslag gemaakt naar comfort fashion. Mensen dragen over het algemeen wat aangenaam zit. En dat is vaker een broek met sneakers dan hakken met een rokje. Volgens Kemps zijn we nu op een punt gekomen dat het eigenlijk allemaal niet meer zoveel uitmaakt. Ook mannen doen daar hun voordeel mee. “Vrouwen moeten zich vandaag veel minder schikken”, zegt Celis. “Het is de norm die zelf in vraag wordt gesteld en dat is ook bevrijdend voor mannen. Je ziet dat zij geen kostuum meer hoeven te dragen om au sérieux genomen te worden.” 

Democratisering

Je kunt je afvragen of samen met rokjesdag ook het rokje verdwijnt. Zover zijn we nog lang niet: rokjes worden er mogelijk zelfs nog democratischer op. Toen Bril zijn column neerpende, had hij ook een bepaalde categorie dames voor ogen. Roodharige vrouwen met knokige knieën waren niet toegelaten. Een Japanse toeriste met dikke benen en een veel te kort shortje: weg ermee. Rokjesdag bleef voorbehouden voor slanke jonge deernen.  

Maar het overboord gooien van de seksualisering van het rokje, kan ook de bevrijding van het rokje betekenen. Niemand hoeft zich nog in te houden om er eentje aan te doen. “Misschien is dat nog niet zo op dit moment”, zegt Reijmer. “Maar je hoopt wel dat het zo zal worden. Het zou leuk in elk geval leuk zijn als de eisen wat minder streng zijn.”