Aarde was eerder groen dan gedacht: eerste landplantjes ontstonden zo'n 500 miljoen jaar geleden
De vroegste, nog uiterst kwetsbare landplantjes waagden zich maar liefst 100 miljoen jaar eerder aan land dan wetenschappers tot dusver dachten: ze kwamen waarschijnlijk ongeveer tegelijk met de eerste landdieren aan land. Dat blijkt uit een nieuwe analyse in vakblad Proceedings of the National Academy of Sciences.
Hoewel de oudste plantenfossielen zo'n 420 miljoen jaar oud zijn, moet het rond die tijd op aarde hier en daar al aardig groen zijn geweest, blijkt uit de nieuwe gegevens. Jennifer Morris van de Universiteit van Bristol en collega's rekenden aan de hand van het dna van nu levende planten terug wanneer ze voor het laatst een gemeenschappelijke voorouder hadden - en kwamen uit op ergens rond de 500 miljoen jaar geleden.
Veel zullen de vroegste planten niet hebben voorgesteld, vertelt paleobotanicus Raymond van der Ham van onderzoeksinstituut Naturalis, zelf niet betrokken bij de nieuwe analyse. "Denk aan mosachtige plantjes, met kleine stengeltjes en tere, bladachtige orgaantjes, dunne lapjes van niet meer dan één cellaag dik. Ze zullen hebben geleefd in vochtige omgevingen, zoals droogvallende plasjes." Planten zoals wij die kennen, met vaten, stengels en zelfs stammen, ontstonden pas vele miljoenen jaren later, rond de 420 miljoen jaar geleden.
Morris bestudeerde hoe het dna van algen en planten op maar liefst 1,7 miljoen punten van elkaar verschilt.
De vroegste planten zijn ontstaan uit zoetwaterwieren, die op hun beurt weer evolueerden uit groenwieren uit zee. De aarde was destijds nog een barre, lege oerplaneet, met oceanen waarin allerlei primitieve vissen, schaaldieren en algen rondzwommen en -dreven. Op het land waren slechts hier en daar slijmerige en stenige bacterieafzettingen te vinden, in de regel dicht bij het water.
Begrip wanneer de vroegste planten ontstonden, is van groot belang om de geschiedenis van de aardse kringlopen te begrijpen, legt Morris uit. Planten breken immers gesteenten af en veranderen de chemische samenstelling van de atmosfeer: "Hun komst leidde uiteindelijk tot een drastische afname in het niveau van het broeikasgas CO2 in de dampkring en tot wereldwijde afkoeling."
De eerste plantjes die zich aan land waagden, zijn overigens uitgestorven. De kans dat ze nog ergens in versteende vorm zijn terug te vinden, achten kenners klein. "Dit zijn organismen die heel moeilijk fossiliseren, omdat ze zonder vezels en vaten enorm vergankelijk zijn", zegt Van der Ham. "Zo'n plantje zou echt helemaal ingegoten moeten worden door mineraal, wil je er iets van terugvinden."
Dat het zo'n tijd duurde om uit te vogelen wanneer de planten hun laatste gemeenschappelijke voorouder hadden, komt doordat het nogal een rommeltje is onderaan hun stamboom. Die stamboom begint in een kluwen van hauwmossen, levermossen en gewone mossen, en onduidelijk is welk van die groepen nu precies van welke afstamt. Het Britse team kraakte dat probleem met hard rekenwerk: Morris bestudeerde hoe het dna van algen en planten op maar liefst 1,7 miljoen punten van elkaar verschilt.