In de openingsrede van het nieuwe academiejaar richtte de rector van de KU Leuven dit jaar zijn pijlen op wetenschappelijke integriteit. Ook de Leuvense universiteit worstelt met wetenschapsfraude: eerder dit jaar trok ze enkele wetenschappelijke publicaties terug nadat een klokkenluider gewag had gemaakt van manipulatie met Photoshop.

Sels bestreed het idee dat de ratrace van onderzoekspublicaties verantwoordelijk is voor een stijgend aantal inbreuken. ‘Ik begeef me hier op hobbelig terrein,’ zei Sels, ‘want dit discours is tegenwoordig bon ton, wat het riskant maakt om als rector vraagtekens te plaatsen bij de veronderstelde causaliteiten. Die vraagtekens plaats ik wel degelijk. Ik baseer me op de eenvoudige vaststelling dat integriteitsinbreuken van alle tijden zijn. Er zijn ook meta-analyses die eerder wijzen op een daling van de zware inbreuken. We mogen ons daar niet achter verschuilen of het als een vergoelijking inroepen. Maar we mogen het wel beklemtonen gezien het resultaten zijn die vloeken met de publieke intuïtie.’

Falen bespreekbaar maken

De rector beloofde werk te maken van een sterker klimaat dat wetenschappelijke integriteit promoot. ‘Wij, professoren, mogen en moeten hoge verwachtingen uitspreken en onze passie voor de wetenschap delen met onze onderzoekers. Maar wij hebben ook de opdracht om de vrees om te falen bespreekbaar te maken en zo de druk die onderzoekers zichzelf opleggen, te verlagen. Wij moeten duidelijker maken dat geen effect vinden of een hypothese niet bevestigd zien ook relevante resultaten zijn. Wij moeten onze kwetsbaarheid durven tonen. Zou het niet mooi zijn indien we wat vaker onze eigen ervaringen met mislukte studies of experimenten zouden delen?’

Concreet stelde Sels enkele maatregelen voor, zoals de afspraken rond auteurschap verbeteren of transparanter communiceren over inbreuken. Ook de klokkenluider verdient een beter statuut, aldus de rector: ‘Onderzoek naar de gevolgen van whistleblowing geeft aan dat de klok luiden vaak op weinig sympathie kan rekenen in de directe werkomgeving of kan leiden tot negatieve gevolgen voor de loopbaan. Ik maak dan ook graag van deze gelegenheid gebruik om te beklemtonen dat we breder bekend zullen maken bij wie klokkenluiders terecht kunnen, dat we hen in bescherming zullen nemen - ook wanneer de inbreuk niet bewezen wordt - en erkenning zullen geven voor de moeilijke stap die ze zetten. We zullen de klokkenluiders nog beter beschermen.’