Deze BBC-reconstructie legt de waarheid achter executievideo van vrouwen en kinderen in Afrika bloot

De Afrikaanse redactie van de BBC deelde de reconstructie 'Anatomie van een moord' en de manier waarop ze te werk ging bij de pogingen de waarheid te achterhalen, op Twitter. De beelden verschenen voor het eerst online in juli van dit jaar, en werden via sociale media al snel massaal gedeeld. De regering van Kameroen deed de beelden meteen af als 'fake news' en wees elke verantwoordelijkheid van de hand.

Op de video is te zien hoe een groepje soldaten in wat lijkt op kledij van het Kameroenese leger twee jonge vrouwen wegleidt en zegt dat ze tot de terreurbeweging Boko Haram behoren. Een vrouw heeft een kind aan de hand, een ander heeft een peuter op haar rug in een draagdoek. De vrouwen en het meisje worden geblinddoekt en moeten knielen. De peuter kijkt nog een laatste keer recht in de camera. Daarna worden ze alle vier doodgeschoten. Door wie, waarom, waar, wanneer: het was bij het verschijnen allemaal onduidelijk. 

BBC-journalist Aliaume Leroy spreekt van "een van de gruwelijkste video's die ik voor mijn werk ooit moest bekijken". De BBC verwijderde het einde van de beelden, maar we willen u toch waarschuwen voor de hardheid.

Meteen na het verschijnen van de beelden begon een debat op sociale media. Sommigen beschuldigden het leger van Kameroen, regeringsaanhangers van dat land claimden dat soldaten uit Mali kwamen. Kameroen verklaarde dat zijn leger de wapens waarmee de burgers werden doodgeschoten, niet gebruikte en dat de kledij ook niet klopte. Het leger vroeg ook waarom de soldaten, als ze tot het leger zouden behoren, niet hun volledige gevechtsuitrusting droegen.

Waar gebeurde de executie?

Maar Kameroen liegt, zegt de BBC. "We vonden aanwijzingen die dat bewijzen. Ten eerste de locatie. De eerste veertig seconden van de video laten een bergketen zien die erg specifiek is van vorm. Na een tip van een bron uit Kameroen vonden we die exacte vorm terug in Google Earth. De gebeurtenissen konden gelokaliseerd worden op een zandweg net buiten het dorp Zelevet, in het noorden van Kameroen en aan de grens met Nigeria. In deze regio vecht het leger van Kameroen tegen de jihadistische groep Boko Haram."

De journalisten gingen daarna op zoek naar de exacte locatie en vonden die aan de hand van gebouwen, wegen en bomen die terugkwamen op recente en gedetailleerde satellietbeelden. Op die manier konden ze het exacte veld bepalen waar de executie had plaatsgevonden.

Wanneer gebeurde de executie?

Daarna probeerde het onderzoeksteam te achterhalen wanneer de gebeurtenissen uit de video hadden plaatsgevonden. Opnieuw werden gebouwen uit de video vergeleken met satellietbeelden. Zo konden ze vaststellen dat een muur rond een huis die in de video te zien was, er nog niet stond in een satellietbeeld van november 2014. De video moest dus sowieso van na die maand zijn.

Een ander beeld toont dan weer een gebouw dat er niet meer stond op een satellietbeeld van februari 2016. De video was dus van voor die maand.

En omdat een kleine weg op satellietbeelden enkel te zien was in het droge seizoen en datzelfde pad ook zichtbaar was in de video, moesten de beelden tussen januari en april van 2015 gemaakt zijn.

Meer nog: aan de hand van de schaduwen van de soldaten konden wetenschappers ook de stand van de zon bepalen. Die kwam overeen met de hypothese dat de beelden uit het voorjaar kwamen en liet zelfs toe het tijdspad nog te verengen: "De moorden vonden plaats tussen 20 maart en 5 april 2015."

Wie voerde de executies uit?

Het volgende deel van het onderzoek spitste zich toe op de daders: wie waren de mannen die de vrouwen en kinderen zonder genade doodschoten? Volgens de BBC waren het wel degelijk regeringssoldaten van Kameroen, ondanks ontkenningen van de overheid. 

Wapenexperts herkenden de geweren van de soldaten al snel als Servische Zastava M21's. Wapens die ten zuiden van de Sahara maar weinig voorkomen, maar in tegenstelling tot wat de regering van Kameroen zegt, wel degelijk gebruikt worden door het leger. Wat de BBC aantoont met Facebook-foto's van andere soldaten met hetzelfde geweer.

En ook dit type van camouflagekledij komt ondanks de ontkenning van het leger wel voor in Kameroen.

De onderzoeksjournalisten vonden bovendien de kazerne waar de soldaten gelegerd waren, enkele honderden meters verderop.

Op 10 augustus stuurt de minister van Communicatie van Kameroen plots een persbericht de wereld in en verandert de regering van standpunt: er is een onderzoek gelanceerd naar de "onaanvaardbare daden" en zeven militairen zijn gearresteerd. Hun namen worden in het persbericht vermeld.

De BBC zegt zelf drie militairen te hebben kunnen identificeren. Een van hen is 'Tchotcho'. Een Facebook-profiel verbindt die bijnaam aan sergeant Cyriaque Bityala, die ook in de persmededeling voorkomt. 'Tchotcho' Cyriaque Bityala is de man die het meisje blinddoekt en doodschiet.

De BBC identificeert nog een andere schutter. Een van hen wordt door een anonieme bron in het leger omschreven als Barnabas ‘Gonorso'. De journalisten kunnen die naam niet bevestigen, maar in de lijst van de regering is wel sprake van soldaat Barnabas Donossou.

Een derde schutter wordt 'Cobra' genoemd. Hij is de man die als laatste blijft schieten op de lichamen van de vier slachtoffers. Een andere soldaat zegt daarop "Stop, Tsanga, ze zijn dood". De man blijft vuren, waarop zijn collega roept: "Dat is genoeg, Tsanga."

In de lijst van de regering staat de naam van korporaal Tsanga.

De BBC maakte zijn bevindingen over aan de regering van Kameroen. De minister van Communicatie liet weten dat de zeven militairen gevangen zitten tijdens het onderzoek. Maar dat volstaat niet voor de journalisten.

"De mededeling zegt dat alle verdachten het vermoeden van onschuld genieten tot het tegendeel is bewezen, en dat ze een eerlijk proces zullen krijgen. Maar de twee vrouwen hebben zelfs geen enkel proces gekregen. En de twee kinderen die samen met hen moesten sterven, kregen evenmin een vermoeden van onschuld."