Waarom kunnen sommige mensen eten zoveel ze willen?
U kent ze wel, van die types die alles kunnen eten en toch slank blijven. De tegenhanger van dit ranke gezelschap is de club van mensen die al aankomt door naar een taartje te kijken. Dat is natuurlijk niet echt zo, maar zit er wellicht een kern van waarheid in?
Het rustmetabolisme (het tempo waarin je lichaam voeding omzet in bouw- en brandstoffen zonder dat je iets doet) van mensen kan aanzienlijk verschillen, zegt Margriet Westerterp-Plantenga, hoogleraar voedingsinnameregulatie bij mensen (Universiteit Maastricht, afdeling humane biologie). "Het is afhankelijk van lengte, leeftijd, geslacht en gewicht."
Er zijn dus wel verschillen, maar het is niet zo dat "de een twee keer zoveel kan eten als de ander, een vergelijkbaar leven leidt en veel dunner is", zegt Anne Roefs, werkzaam als universitair hoofddocent en onderzoeker op het gebied van de psychologie van eetgedrag aan de Universiteit Maastricht. "Mensen die zeggen een snelle stofwisseling te hebben, leiden over het algemeen een actiever leven."
De "misperceptie dat de een al dik wordt van de lucht en de ander alles kan eten wat-ie wil" kan volgens Roefs ontstaan doordat mensen categorisch slecht zijn in het beoordelen wat ze zoal eten. Dikke én dunne mensen.
'Mensen die zeggen een snelle stofwisseling te hebben, leiden over het algemeen een actiever leven'
Subjectief
Uit voedings- en gezondheidsonderzoeken blijkt stelselmatig dat deelnemers onderrapporteren als het om voedingsinname gaat. Een grote Nederlandse studie die in 1998 in het vakblad American Journal of Epidemiology verscheen, liet bijvoorbeeld zien dat hoe hoger de BMI (gewicht in relatie tot lengte) was, hoe slechter de deelnemers waren in het realistisch weergeven van hun voedingsinname. Slanke deelnemers waren over het algemeen iets accurater, zo bleek.
Ook 'restrained eaters', mensen die chronisch aan de lijn doen, schatten hun voedselinname slecht in. Uit een studie van eetonderzoeker Anita Jansen (Universiteit Maastricht) met studenten van een gemiddeld gezond gewicht bleek dat deze lijners de hoeveelheid die ze eten meer onderschatten dan niet-lijnende deelnemers.
"Wat mensen beweren over hun voedselinname is zeer subjectief, en het wordt fout gerapporteerd als het systematisch wordt gevraagd", zegt ook hoogleraar Westerterp-Plantenga. Ook noemt ze de uitdrukking 'kunnen eten wat ze willen' relatief. "Wat willen zij? Het type mensen dat alles lijkt te kunnen eten, wil meestal niet zo heel veel."
'De oorzaak van aankomen is een relatief simpele optelsom van langdurig te veel eten en te weinig bewegen'
Volgens Westerterp-Plantenga bestaan er inderdaad mensen die niet kunnen stilzitten, meestal mager zijn en door hun beweeglijkheid een hoger stofwisselingstempo hebben. "Dat zij meer lijken te kunnen eten, komt door hun grotere energieverbruik door die actieve manier van leven."
Optelsom
Anne Roefs wijst nog op een andere, Amerikaanse studie (1992, The New England Journal of Medicine) waaruit bleek dat mensen met overgewicht die zeggen niet te kunnen afvallen niet alleen hun voedingsinname verkeerd (lees: te laag) inschatten, maar ook hun dagelijkse beweging chronisch overschatten.
"Ik zal nooit zeggen dat afvallen eenvoudig is. Als dat zo was, hadden we niet zo'n groot probleem met obesitas", zegt Roefs. "Maar de oorzaak van aankomen is wel een relatief simpele optelsom van langdurig te veel eten en te weinig bewegen."
Wie wil afvallen moet volgens Roefs verandering brengen in zowel de voedingsinname als de dagelijkse activiteit. Maar vooral in het eetgedrag. "Afvallen door alleen meer te gaan bewegen is veel moeilijker. Als je 600 calorieën wilt verbranden, moet je al een uur flink hardlopen. Een snack niet eten is 'efficiënter' als je wilt afvallen. Het eetpatroon moet op de schop, niet voor eventjes, maar blijvend. Het moet een automatisme worden en dat is ontzettend moeilijk."