Van de Griekse wederopstanding is nog lang niet iedereen overtuigd

Griekenland is deze week officieel ontslagen uit de financiële ziekenboeg, maar de ruzie over de omstreden behandelwijze gaat onverminderd door. ‘Griekenland staat op hetzelfde punt, bevindt zich in hetzelfde zwarte gat, en het zinkt er elke dag dieper in weg’, zei ex-minister van Financiën Yanis Varoufakis maandag in een interview met de Duitse krant Bild. ‘Ook omdat de voorwaarden van de schuldeisers investeringen en consumptie verhinderen.’

Lijnrecht daartegenover staan de Brusselse hoogwaardigheidsbekleders die het einde van het derde en laatste hulpprogramma als een Europese overwinning vieren. Eurogroepleider Mário Centeno – de Portugese opvolger van Jeroen Dijsselbloem – verklaarde zondagavond er alle vertrouwen in te hebben dat Griekenland op eigen benen kan staan. ‘Het heeft veel langer geduurd dan gedacht, maar ik denk dat we erin geslaagd zijn.’ Hij krijgt bijval van de voor economische zaken verantwoordelijke eurocommissaris Pierre Moscovici. ‘Voor het Griekse volk breekt na acht moeilijke jaren een nieuw hoofdstuk aan. Het zet ook een symbolische punt achter een bestaanscrisis van de eurozone’, stelt hij.

Succes of ramp?

Wie heeft er gelijk? Sinds 2010 leende Griekenland in totaal 289 miljard euro bij de Europese Unie en het Internationaal Monetair Fonds (IMF). In ruil voor die noodsteun, waaraan ook Nederland miljarden meebetaalde, moest Griekenland harde bezuinigingen slikken om de economie weer vlot te trekken. Of die operatie als een succes of een ramp wordt beschouwd, blijkt af te hangen van welke graadmeters betrokkenen in ogenschouw nemen.

Centeno wijst, net als andere voorstanders van de reddingspakketten, op het licht dat gloort aan het einde van de tunnel. Sinds vorig jaar groeit de Griekse economie weer. De werkloosheid is gedaald naar 19,5 procent – het absolute dieptepunt was 28 procent in 2014. Bovendien kan Griekenland weer zelfstandig geld lenen op de financiële markten. Reden voor de Griekse premier Tsipras om zich onlangs in stropdas te vertonen. Daarmee loste de linkse politicus een oude belofte in: pas als Griekenland definitief een punt had gezet achter de schuldencrisis, zou hij het symbool van het establishment om de nek knopen.

Staatsschuld

Maar volgens de sceptici is de Griekse wederopstanding slechts schijn. De Griekse staatsschuld bedroeg eind juni 345 miljard euro. Dat is weliswaar 11 miljard lager dan op het dieptepunt in 2011, maar doordat de Griekse economie sinds het uitbreken van de schuldencrisis een kwart is gekrompen, drukt de schuld zwaarder op de Grieken dan destijds. De Griekse staatsschuld bedraagt nu 180 procent van het bbp. Acht jaar geleden was dat nog 146 procent. 

De mensen zijn armer dan voorheen en bedrijven gaan nog steeds bij bosjes failliet, aldus de linkse Varoufakis. Veel speelruimte om die humanitaire crisis aan te pakken is er niet. Opeenvolgende regeringen zullen zelfs onder de meest gunstige omstandigheden nog tot in de jaren zestig van deze eeuw bezig zijn met het afbetalen van de schuld.

Uiterst kwetsbaar

Ook veel economische deskundigen aan de andere kant van het politieke spectrum lijken nog niet overtuigd. Eerder constateerden IMF-onderzoekers dat de aanpak van de Griekse schuldencrisis op een debacle is uitgelopen. Een deze zomer verschenen rapport is milder van toonzetting, maar ook daarin waarschuwt het IMF voor het broze karakter van het Griekse herstel. De aanhoudend hoge schulden maken het land uiterst kwetsbaar voor nieuwe tegenslagen. Ook de belastingontwijking blijft een probleem. Eerder schreef de OESO al dat er weliswaar vooruitgang is geboekt, maar ‘minder als het erom gaat de macht van de oligarchie, de regeldruk en de zwakke plekken in de bureaucratie terug te dringen’.

Van die kritiek wil EU-president Donald Tusk voor nu even niet weten. Hij prees de Grieken maandag voor hun inspanningen en de Europese lidstaten voor hun solidariteit. Woorden die uiteraard niet iedereen hem in dank af nam. ‘Beste Donald, gebruik alsjeblieft niet het woord ‘solidariteit’’, twitterde de Vlaamse econoom Paul De Grauwe. ‘Er was geen Europese solidariteit, enkel het verlangen om de Grieken te straffen voor hun fouten.’