Vanmiddag vraagt May om uitstel van Brexit, maar de EU-leiders zijn wantrouwig
De Britse premier zal tegenover 27 argwanende EU-partners moeten uitleggen waarom de Brexit moet worden uitgesteld. Maar door uitstel kan Londen belangrijke EU-besluiten gijzelen om concessies te af te dwingen. Een horrorscenario.
Uitstel zou een eventuele harde Brexit over de Europese verkiezingen heen tillen, maar zou tegelijk de deur naar politieke chantage door de Britten openen. Londen kan belangrijke EU-besluiten gijzelen om concessies af te dwingen, een horrorscenario voor de leiders.
May ziet zich donderdagmiddag geconfronteerd met een hecht blok van 27 uiterst wantrouwige collega’s. Ze zal moeten uitleggen wat ze met die negentig dagen (tot 30 juni) gaat doen en bovenal: kan ze garanderen dat het Lagerhuis volgende week instemt met het Brexitakkoord dat een ordelijk vertrek mogelijk maakt? Een belofte die ze twee keer eerder gaf en brak.
‘Eerst zien, dan geloven’ is het devies van de leiders. EU-president Tusk onderstreepte woensdagmiddag – na overleg met verschillende leiders – dat uitstel mogelijk is ‘onder voorwaarde’ dat het Lagerhuis dit keer ‘ja’ zegt. In dat geval heeft May enkele weken nodig om de benodigde wetgeving door te voeren. De leiders kunnen dit principebesluit donderdag nemen. ‘Hoe ijdel onze hoop ook is en hoe groot – en gerechtvaardigd – de Brexitmoeheid, we moeten blijven zoeken naar een oplossing’, aldus Tusk.
De kans dat het Lagerhuis May opnieuw een nederlaag bezorgt, is aanzienlijk. In dat geval zal Tusk de EU-leiders volgende week opnieuw –misschien op de Brexitdag – naar Brussel roepen. De vraag die premier Rutte en zijn EU-collega’s dan moeten beantwoorden is: willen we een harde Brexit – met alle grote politieke en economische chaos van dien – aan de vooravond van de Europese verkiezingen (eind mei)? Of kiezen we ook nu voor uitstel in de (nog ijdeler) hoop dat een eventueel vertrek van May als premier een nieuwe dynamiek in het Lagerhuis op gang brengt?
Diplomaten en EU-ambtenaren benadrukken dat niemand een harde Brexit wil – ook Londen niet – en dat het opschuiven van de Brexitdatum ook bij een derde ‘nee’ van het Lagerhuis een reële optie is. De Franse president Macron is weliswaar kritisch hierover, maar met de ‘gele hesjes’ en Le Pen in zijn nek, kiest hij naar verwachting voor het doorschuiven van een pijnlijke keuze.
Juridische problemen
Uitstel gaat wel gepaard met ‘juridische en politieke’ problemen, waarschuwde Tusk. Juridische omdat het Verenigd Koninkrijk – afhankelijk van de lengte van het uitstel – mogelijk toch Europese verkiezingen moet organiseren. Politieke ellende omdat Londen de extra tijd kan misbruiken om concessies af te dwingen voor een profijtelijker vertrekregeling.
De EU staat immers aan de vooravond van een reeks ingrijpende beslissingen: de komst van een nieuwe Europese Commissie, van de volgende EU-president, de begroting van de EU voor 2021-2027 en de strategische agenda die uiteenzet waar de EU zich de komende vijf jaar mee gaat bemoeien. Bij al die zaken hebben May (of haar opvolger), Britse ministers en Britse europarlementariërs als EU-lid een volledige vinger in de pap.
De leiders zijn er niet gerust op. Ze zijn niet vergeten hoe Mays voorganger Cameron een reeks voordeeltjes voor de Londense City probeerde af te dwingen, in ruil voor zijn steun voor striktere Europese begrotingsregels. Een poging die overigens jammerlijk mislukte.
Brexit eist alle aandacht op
EU-ambtenaren benadrukken dat de Brexitsaga al veel te veel tijd en energie heeft gekost. ‘Regeringsleiders die in Brussel arriveren, kunnen zich maar op één of twee onderwerpen concentreren. Alle aandacht voor Brexit gaat ten koste van andere zaken.’ Zo zou de EU-top donderdag en vrijdag vooral over China gaan. Hoe de EU zich tegenover deze economische en militaire grootmacht moet opstellen. Hoe de EU minder naïef op het wereldtoneel kan opereren, een kwestie die bondskanselier Merkel, president Macron en premier Rutte zeer bezighoudt. De leiders bespreken het nu tijdens hun diner.
Of de komst van een Europese industriepolitiek, bedoeld om Europese bedrijven wereldwijd concurrerender te maken en het sociale Europa waar de burger al zo lang om vraagt kleur op de wangen te geven: het wordt nu met een reeks andere zaken (klimaat, banengroei, strijd tegen nepnieuws, ontmoeting met Liechtenstein, IJsland en Noorwegen) weggefrommeld naar de randen van de vrijdagochtendvergadering. ‘Hét probleem van het verleden – de Brexit – houdt ons af van de uitdagingen van de toekomst’, concludeert een EU-ambtenaar.