'Onbegrepen klacht vergt persoonlijke aanpak'

Het overkomt één op de tien Nederlanders: je hebt hoofdpijn of hartkloppingen of je bent dodelijk vermoeid, maar de dokter kan niks vinden. Met een beetje pech wordt het een chronisch probleem. Het raadsel achter dit soort Somatisch Onvoldoende Verklaarde Lichamelijke Klachten (SOLK) is nog steeds niet opgelost.

Toch heeft een groep experts een nieuw handboek gemaakt over de behandeling van SOLK. 'Het is tijd voor een nieuwe aanpak', zegt Jaap Spaans, klinisch psycholoog bij het topklinisch centrum Altrecht Psychosomatiek Eikenboom en hoofdredacteur van het boek.

Wat houdt die nieuwe aanpak in?

'De trend is een gepersonaliseerde aanpak. Tot nu toe was de aandacht gericht op de stoornis: de prikkelbare darm, de chronische vermoeidheid, de chronische pijn. Maar we kijken steeds meer naar de patiëntkenmerken die de klachten in stand houden. En dat is bij iedereen anders. Bij de ene patiënt met lage rugpijn spelen heel andere factoren die de pijn in stand houden dan bij de andere patiënt met dezelfde pijn.'

Wat zijn factoren die SOLK in stand houden?

'Slaapproblemen. Je schamen voor je klachten. Het vermijden van pijn, waardoor iemand verstijft en nog meer pijn krijgt. Of faalangst. Of perfectionisme: de lat veel te hoog willen leggen. En zo zijn er nog veel meer biologische, psychische en sociale factoren.'

Kunt u een praktijkvoorbeeld noemen?

'Ik heb een patiënt met hele ernstige, chronische pijn in de lage rug. Hij heeft fysiotherapie gehad, orthomanuele therapie, acupunctuur en gedragstherapie. Niks hielp.

'Toen zijn we in kaart gaan brengen wat zijn herstel belemmert. We zagen dat hij pijn negeert, hij herkent de signalen van zijn lichaam niet. Hij buffelt door tot hij helemaal scheef staat en omvalt. Inmiddels kan hij opkomende rugpijn in een vroeg stadium herkennen, en - heel belangrijk - de angst waarmee dat gepaard gaat. De angst dat hij zijn werk niet goed kan doen is zo groot dat hij zich heeft aangewend vooral geen rust te nemen maar juist een tandje bij te zetten.'

Als patiënt wil je toch ook weten wat de oorzaak is van je klachten?

'Of je klachten nu hun oorsprong vinden in een verwaarloosde infectie of een traumatische gebeurtenis in je jeugd, blijft lastig te achterhalen. En de oorzaak vinden, neemt de klachten niet weg. Daarom is het relevanter om te kijken naar factoren die de klachten in stand houden. Dat vinden ook de verzekeraars interessant, want SOLK-patiënten kosten tweeënhalf keer meer dan een gemiddelde patiënt.'

Hoe ziet de behandeling er dan uit?

Dat hangt er dus van af. De een moet in beweging komen en aan zijn conditie werken, de ander moet conflicten leren hanteren of in faalangsttherapie. Weer een andere patiënt kun je helpen zijn klachten te accepteren. Daarmee schuiven we op in de richting van Personalised Medicine. Iedereen met een vermoeidheid of chronische pijn volgens hetzelfde protocol behandelen, heeft ook wel effect, maar onvoldoende en niet bij iedereen.'

Is het voor de patiënten niet lastig dat hun stoornis niet centraal staat in de behandeling?

'Uiteindelijk niet. Want er staat tegenover dat hun problematiek, vaak na jarenlang vergeefs shoppen bij specialisten, op een begrijpelijke manier in kaart wordt gebracht. En als je zo'n analyse samen maakt en de patiënt de vicieuze cirkel herkent waar hij in zit, dan is hij sterk gemotiveerd voor zo'n behandeling op maat. Veel meer dan wanneer ze een diagnose krijgen zoals fybromyalgie of chronische vermoeidheid en de standaardbehandeling krijgen voorgeschreven. Dat kan passief maken.'

Zijn die lichamelijke klachten die niet verklaard kunnen worden niet gewoon psychische klachten?

'Nee. Het is wel degelijk zo dat sommige mensen een lichamelijke kwetsbaarheid hebben. Door genetische aanleg of omdat ze in hun jeugd langdurig ziek zijn geweest. De factoren die SOLK kunnen uitlokken, kunnen ook fysiek zijn: een mislukte operatie, fysieke uitputting. Je moet het zien als een puzzel. Bij iedereen spelen andere biologische, psychische en sociale factoren een rol.'

_{Handboek behandeling van somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten, Uitgeverij LannooCampus, euro 49,99.}