Waarom sportclubs de kleedkamer van de tegenstander best roze schilderen

In de sportwereld geldt dat het thuisvoordeel al in de kleedkamers begint. De voorbeelden van voetbalclubs die al voor het eerste fluitsignaal een psychologische voorsprong proberen te nemen, zijn legio: de verwarming een tikkeltje hoger, intimiderende posters van de supporters op het plafond of zelfs onhandig meubilair dat een filmische motivatiespeech van de trainer moet verhinderen.

Bij de Engelse Championship-club Norwich City – de tweede klasse dus – hebben ze nu een nieuw trucje gevonden: de kleedkamer van de uitploeg is er in het 'dieproze' geschilderd, volgens de voorzitter omdat die kleur een "testosteronverlagende" impact heeft op de tegenstander. Die van de Norwich-spelers is dan weer fel wit en volgekrabbeld met inspirerende quotes.

Rood als angstgegner

De mosterd voor deze 'kleurenpsychologie' haalt Norwich City uit de Verenigde Staten, waar ze in 1979 al experimenteerden met de kleur van gevangeniscellen. Wat bleek? Bij een specifieke roze kleur – 'Baker-Miller-roze', genoemd naar de twee gevangenisdirecteurs – werden gevangenen rustiger en minder agressief, ook al was de blootstelling slechts 15 minuten. Verschillende gevangenissen in Amerika of Duitsland gebruiken die tactiek nog altijd.

"Het gaat om een kortetermijneffect, dat inderdaad door sportcoaches aangewend kan worden om een miniem voordeel te halen", zegt professor Malaika Brengman (VUB), die onderzoek deed naar de impact van kleur op gedrag. Dat bepaalde kleuren in onze omgeving stimuleren of net relaxeren, ziet ze in verschillende andere contexten terugkeren, zoals fastfoodrestaurant McDonald's, dat in het verleden overal rood gebruikte. Rood stimuleert de zintuigen en spoort aan om meer te eten.

Dat er in de sport mee uitgepakt wordt, is dus niet eens zo onlogisch. De roze techniek werd bijvoorbeeld jarenlang gebruikt in het Amerikaanse 'college football', van kleedkamers tot zelfs lockers en toiletten, maar is intussen verboden. "De impact is dan ook niet verwaarloosbaar", zegt Brengman. "Wie muren verft of wedstrijdtenues kiest, denkt best twee keer na over de kleur. Goed kiezen kost namelijk niets, en alle beetjes helpen."

Wat outfits betreft, moet Anderlecht echter niet meteen beginnen dromen van een perfect bezoekersrapport dankzij de zalmroze shirts. Niet alleen heeft Brugge die droom al gesmoord, onderzoek lijkt eerder de kleur rood aan te wijzen als belangrijke angstgegner. Onderzoek op de Olympische Spelen van 2004 toonde dat atleten in rode outfit beter presteerden dan hun tegenstanders in het blauw bij vier gevechtssporten. In de Engelse en Nederlandse voetbalcompetities toonden statistici aan dat roodgekleurde teams vaker winnen.

Heeft dat effectief te maken met de bekende kleurenassociaties die in onze hersenen opgeslagen zijn? De Nederlandse hersenwetenschapper Marcel Olde Rikkert concludeerde dan wel dat de shirtkleur bijdraagt tot succes, de verklaring was: hoe meer de kleur van het shirt contrasteert met de omgeving, hoe beter medespelers elkaar weten te vinden. Professor sportpsychologie Paul Wylleman (VUB) wijst dan weer op een mogelijk placebo-effect: "Zelf geloven dat de kleur die je draagt een tegenstander intimideert, kan zelfvertrouwen geven."

"Kleuren kunnen zinvol zijn aan de zijlijn – het uitdagende effect van rood gaan gebruiken in logo's bijvoorbeeld", denkt Wylleman. In een nieuwe outfit voor sputterende teams ziet hij echter geen heil. "Want daar zit net de grote waarde van kleur, denk maar aan het oranje van Nederland. Het is een identificatiemiddel voor teams en supporters, zoiets veeg je niet van de baan voor een minuscuul effect." Een kleedkamer roze verven heeft dan weer minder met identiteit te maken, eerder met credibiliteit.