Chinese oud-premier Li Peng, bijgenaamd de ‘Slager van Beijing’, overleden

Hoewel de eindverantwoordelijkheid van het Tiananmendrama waarschijnlijk (onafhankelijk onderzoek is niet mogelijk) bij China’s toenmalig opperste leider Deng Xiaoping ligt, wordt Li Peng als het gezicht van het bloedbad gezien. Hij was het die op 26 april 1989 een opruiend hoofdcommentaar in People’s Daily publiceerde, dat de tot dan toe gematigde studenten radicaliseerde. En hij was het die op 20 mei 1989 de krijgswet uitriep en tanks in Beijing binnenliet.

Of Li ook het bevel voor de militaire uitschakeling van de studenten gaf, is voer voor speculatie. Maar uit zijn dagboekfragmenten, in 2010 uitgegeven, bleek dat hij de bloederige operatie van nabij volgde. Toen de studentenopstand in de vroege ochtend van 4 juni was neergeslagen, met honderden, mogelijk duizenden doden tot gevolg, schreef hij: ‘De kanker van de illegale bezetting van het Tiananmenplein is volledig verwijderd.’

Li Peng werd in 1928 in Shanghai geboren, als zoon van een communistische revolutionair. Toen die in 1931 door de nationalisten werd geëxecuteerd, werd kleine Li door de latere premier Zhou Enlai onder zijn hoede genomen, net als tientallen andere oorlogswezen. De jongen werd naar het communistische bolwerk Yan’an gestuurd om geschoold te worden in de revolutie, en later naar Moskou, voor een opleiding tot ingenieur.

Onder de vleugels van Zhou klom Li vanaf de jaren zeventig gestaag op in de rangen van de Chinese politiek. Hij stond bekend als een stijve en weinig inspirerende technocraat, die voor alles stabiliteit en de bescherming van de Communistische Partij nastreefde. ‘Als er al enig kleurrijk citaat op zijn naam staat, dan hebben we het niet gevonden’, aldus The New York Times dinsdag in zijn postuum.

Botsing met Zhao Ziyang

In 1987 werd Li Peng waarnemend premier, als plaatsvervanger voor Zhao Ziyang, die promoveerde tot secretaris-generaal van de Communistische Partij. Twee jaar later kwamen de twee hevig met elkaar in botsing over de aanpak van het Tiananmenprotest. Terwijl de hervormingsgezinde Zhao de studenten tegemoet wilde komen, hield de conservatieve Li Peng het been stijf. Uiteindelijk zou Li zegevieren: Zhao werd afgezet, en het studentenprotest eindigde in geweld.

Na ‘Tiananmen’ was Li nog negen jaar premier, en daarna vijf jaar hoofd van het ceremoniële parlement. Maar als scepticus tegenover economische liberalisering stond hij al snel buitenspel. In zijn politieke nadagen drukte hij nog de Drieklovendam door, de waterkrachtcentrale waarvoor 1,3 miljoen mensen hun huis moesten verlaten. Ook bouwde hij een netwerk van energiebedrijven uit, allen geleid door familieleden en omgeven door een zweem van corruptie.

In de Chinese staatsmedia werd Li dinsdag geprezen voor zijn ‘beslissende maatregelen om de contrarevolutionaire rellen te stoppen’, in lijn met de officiële partijvisie. Maar buiten China klonk het oordeel vernietigend. Li Peng is ‘een zondaar voor duizend jaar’, reageerde Lee Cheuk-Yan, organisator van de jaarlijkse herdenking van het Tiananmenbloedbad in Hongkong. ‘Het Chinese volk zal hem niet vergeven.’