In Baltimore is de huizencrisis alweer terug

De brief ligt op de salontafel. Het staat er echt: volgende week wordt het dak boven haar hoofd geveild in een executieverkoop. Cheryle Ricks (58) kan de hypotheek op haar charmante bungalowtje in een buitenwijk van Baltimore niet meer betalen.

De inwonende zieke vriendin die huur betaalde, is vertrokken naar een verzorgingshuis, de kanker in haar eigen linkerborst maakte het onmogelijk genoeg te verdienen met haar coachingsbedrijf voor vrouwen. Haar zoon zou geld lenen om zijn moeders huis te kunnen houden - ook niet gelukt. Ze heeft nog een week om met ruim 40.000 dollar (meer dan 34.000 euro) over de brug te komen. Het is hopen op een wonder.

Kerstboom

Cheryle Ricks verwacht dat ze nog een maand of twee, drie kan blijven voordat de verkoop is afgehandeld, dus aanstalten om te gaan maakt ze nog niet. De kerstboom staat - "Er is geen wet die zegt dat ik niet het hele jaar een kerstboom mag hebben staan" - en de muren zijn behangen met familiefoto's. Vier kinderen, zeven kleinkinderen, wijst ze trots. Ze helpen Ricks optimistisch te blijven. "Ik red me wel, ik heb geweldige mensen om me heen."

Een gedwongen huisuitzetting in Baltimore - dit verhaal zou zomaar over 2008 kunnen gaan, toen Baltimore een van de 'Ground Zero's' van de Amerikaanse huizencrisis was. Vooral aan de zwarte bevolking hadden banken te dure hypotheken verkocht die de inwoners van deze verarmde, gesegregeerde probleemstad nooit konden betalen. In de welvarende witte wijken waren hypotheken veel goedkoper.

Uitgemolken

Veel van deze zwarte huiseigenaren raakten hun huis kwijt. De banken hadden Baltimore uitgemolken. Ze bleken het stadsbestuur ook al veel geld door de neus geboord te hebben, door de zogenoemde Liborrente te manipuleren, in het nadeel van de toch al moeizaam vollopende schatkist van de stad. Scholen, de brandweer, overal moest het mes in.

Het is allemaal tien jaar geleden, en verdwenen uit het nieuws. Maar Cheryle Ricks raakt haar huis kwijt anno 2018. De huizencrisis is niet voorbij. Bij het St. Ambrose Huisvestingshulpcentrum in Baltimore blijven de huiseigenaren die hulp zoeken vanwege een dreigende uitzetting, gestaag binnendruppelen. Baltimore kent nog altijd de meeste gedwongen verkopen van de VS: 20 procent van het totaal.

Schulden

Het aantal uitzettingen is wel flink gedaald vergeleken met de ergste crisisjaren, maar de hulpverleners van St. Ambrose verwachten dat de golf executieveilingen binnenkort weer aanzwelt. Cara Stretch, hoofd van het preventieteam, ziet cliënten met schulden en zonder spaargeld, die toch een flinke hypotheek krijgen. Vanochtend nog: een dame die voedselhulp nodig heeft. De hypotheekverstrekker wil haar een lening verkopen die bijna de helft van haar schamele inkomentje zou opslokken.

De zogenoemde subprime hypotheek, een belangrijke veroorzaker van de huizencrisis van 2008, is terug, constateert Stretch. "Het voelt echt alsof we weer dezelfde kant opgaan. Het afgelopen jaar zagen we steeds meer cliënten met zulke slechte hypotheken bij ons aankloppen voor hulp. Banken verkopen gewoon weer hypotheken aan mensen die zich zoiets niet kunnen veroorloven."

De toezichthouder van de Amerikaanse overheid, het CFPB, is onder president Trump flink verzwakt en grijpt vooralsnog niet in. De directeur, Mick Mulvaney, gelooft niet zo in regulering en geeft bedrijven liever de vrije hand. "Banken profiteren ervan dat niemand oplet", denkt financieel hulpverleenster Stretch.

Rommelhypotheek

Ze drukt de mensen die bij St. Ambrose binnenkomen - omdat ze al in de problemen zitten, of omdat ze een cursus moeten volgen om in aanmerking te komen voor starterssteun van de lokale overheid - op het hart niet zo'n te dure rommelhypotheek af te sluiten. Maar de consumenten luisteren erg slecht, ervaart ze.

Ze kan nog zo vaak zeggen dat een huis hun op deze manier alleen maar financiële problemen gaat geven, dat ze op straat kunnen komen te staan zodra iets misgaat en hun inkomen terugloopt. Als een bank vervolgens de lening wel degelijk goedkeurt, gaan ze daar niet zelden toch mee in zee. "De hypotheekverstrekker zou beter moeten weten", vindt Cara Stretch. "We hebben dit allemaal al eens meegemaakt."

Verblind

Kopers zijn een tikje verblind door de droom een huis te bezitten, zeker in Baltimore een aantrekkelijk vooruitzicht. Het is hier moeilijk een betaalbare, fatsoenlijke, veilige woning te vinden. Sinds de industrie uit de stad verdween, is armoede een groot probleem, vooral in de zwarte wijken in het westen van de stad. Goede banen zijn nooit teruggekomen, criminaliteit is flink toegenomen.

Delen van de stad kampen inmiddels met extreem geweld. In 2017 kende Baltimore met 343 doden het hoogste aantal moorden per hoofd van de bevolking van de VS. Zo'n 16.000 huizen staan leeg. De bewoners zijn in de afgelopen jaren vertrokken op zoek naar een veiligere plek of een baan, of op last van de bank.

De panden trekken alleen maar meer problemen aan. Af en toe worden er doden gevonden: verslaafden die stierven aan een overdosis, bijvoorbeeld. In Sandtown-Winchester, een van de armste, gewelddadigste delen van Baltimore, was het in één maand twee keer raak. In januari vond de politie een 41-jarige man in een leegstaand huis aan de rand van de buurt. Een week eerder werd bij een leeg pand in hetzelfde rijtje al een 30-jarige man dood gevonden.

Bom

"Het is deprimerend", zegt Brenda Hamlin (69) over de staat van de buurt waar ze opgroeide. Zo deprimerend, dat de bom hier al eens barstte: in 2015 braken heftige rellen uit nadat buurtgenoot Freddie Gray stierf door politiegeweld. Hamlin probeerde de ingestorte vastgoedmarkt in de buurt weer wat leven in te blazen: in een destijds 'smerig' leegstaand pand begon ze zeven jaar geleden met haar man een bakkerij, in de hoop meer ondernemers en uiteindelijk nieuwe bewoners aan te trekken.

Echt gelukt is het niet. De Avenue Bakery is geliefd; om de hoek van de huizen waar de lichamen werden gevonden, vliegen de witte broodjes en puddingbroodjes over de toonbank. Maar de bakkerij is nog altijd een van de weinige voorzieningen in de buurt. "Alleen drugs verkopen hier goed", schampert Hamlin.

Beter wordt het voorlopig niet. Net na de huizencrisis, in 2010, telde Baltimore 16.800 leegstaande huizen. Anno 2018 zijn het er evenveel, ondanks miljoenenuitgaven aan het opknappen of afbreken van panden. Er komen voortdurend nieuwe leegstaande woningen bij.

Dakloos

Daar moet een nieuw onderkomen voor Cheryle Ricks tussen zitten, zou je denken. Maar zo makkelijk is het niet. Terwijl duizenden huizen leegstaan, zijn ook zo'n drieduizend inwoners van Baltimore dakloos. De industrie is vervangen door laagbetaald werk in bijvoorbeeld restaurants. De werkloosheid is hier zo hoog en de inkomens zijn zo laag, dat veel inwoners zich geen fatsoenlijke huisvesting kunnen veroorloven.

Dat is een probleem in veel Amerikaanse steden. Huurprijzen zijn, anders dan inkomens, de afgelopen jaren flink gestegen, met 32 procent tussen 2001 en 2015, volgens onderzoekscentrum Pew. Zo'n twaalf miljoen Amerikanen besteden meer dan de helft van hun inkomen - soms wel 70 tot 80 procent - aan huisvesting. De huizencrisis heeft een andere gedaante aangenomen. In 2016, becijferde socioloog Matthew Desmond, werden zeker 2,3 miljoen Amerikanen door hun huisbaas op straat gezet omdat ze de huur niet meer kunnen betalen.

Cheryle Ricks heeft weinig hoop dat zij dat wel kan. Ze is van plan voorlopig bij vrienden of familie te logeren. Al geeft ze het nog niet op. Als vijfhonderd mensen vijf exemplaren van haar in eigen beheer uitgegeven zelfhulpboek kopen, rekent ze voor, heeft ze genoeg geld om haar huis te behouden. Er is nog één week om ruim 40.000 dollar bij elkaar te schrapen.