De Vlaamse socialisten zitten in een perfecte storm

Voor trouwe lezers van Suske & Wiske is het geen nieuws: mokerslagen kunnen soms met vertraging aankomen. In de stripreeks pakt sterke man Jerom weleens uit met een zogenaamde ‘T-slag’, een tijdslag. “Rots weet nog niet wat ze wil: buigen of barsten”, bromt de stripheld nadat hij op een blok graniet heeft geslagen. Waarna de rots alsnog verpulvert in het volgende prentje. “Wordt barsten.”

Het is het effect van zo’n mokerslag met vertraging dat de Vlaamse socialisten nu ondervinden. Op de verkiezingsavond kon sp.a de rampspoed nog wat verbergen achter het persoonlijke succes van Mohamed Ridouani, die de erfenis van Louis Tobback in Leuven mag beheren. Ook het feit dat de progressieve samenwerkingsverbanden in Oostende en Gent de grootste formatie blijven, bood een straal hoop. Nu stilaan duidelijk wordt dat een rode sjerp ook in die bastions onzeker wordt, treft de klap alsnog raak.

De waarheid is dat de socialisten een flinke pandoering hebben gekregen. Alweer. De neergang is minder spectaculair dan die in de buurlanden, maar de tendens is even uitgesproken. Bij elke stembusgang sinds 2004 verkent sp.a een nieuwe ondergrens. De sp.a is vandaag een zieltogende partij geworden van pakweg 10 procent. Op links moet ze het leiderschap laten aan Groen, zoals bijvoorbeeld in de grote steden Antwerpen, Brussel en Gent treffend blijkt.

Vooraf heeft voorzitter John Crombez aangekondigd dat hij zou opstappen bij een slecht resultaat in de steden. Dat resultaat ligt er nu, maar het zou een stommiteit zijn om de partijleider vlak voor nationale verkiezingen op te offeren. Meneer Crombez is waarschijnlijk niet de meest geslepen tacticus of de meest bevlogen redenaar van de Wetstraat, maar hij is niet de verantwoordelijke voor de neergang. De verpulvering van sp.a heeft vele vaders, maar John Crombez is er geen van.

Het Vlaamse socialisme zit in een perfecte storm. Ideologisch torst de sp.a een beschadigd merk, omdat de partij jarenlang regeringen beheerd heeft boven de hoofden en bekommernissen van vele mensen. Het is de reden waarom vele Europese centrumpartijen stilletjes of minder stilletjes kapotgaan.

Electoraal wordt rood opgevreten aan twee kanten tegelijk. Wie jonger en langer opgeleid is en kosmopolitisch denkt, wordt gelokt door de door macht onaangetaste groenen; wie ouder is en meer onzeker naar de wereld kijkt, vindt op rechts luidere alternatieven.

Intern ten slotte lijdt de sp.a door een afkalvende lokale werking: partijafdelingen sterven uit, soms letterlijk. Die verwaarlozing is een verhaal van jaren, zo niet decennia. Ze bleef jarenlang gemaskeerd doordat in meerdere centrumsteden tegelijk getalenteerde bestuurders opstonden. Dat talent is nu uitgeput, en de opvolging is (behalve in Leuven) niet verzekerd. En nu is er dus niets meer.

Van zo’n driedubbele klap herstel je niet gauw. Een remedie ligt niet voor de hand. De Vlaamse socialisten moeten er rekening mee houden dat het volgend jaar ook nog erger kan worden – veel erger.

John Crombez probeert met personeelsvernieuwing de partij uit het moeras te trekken. Daarvoor heeft hij niet op een nieuwe nederlaag gewacht. Sinds zondag dringt een pijnlijk nuchtere vraag zich evenwel op. Het is de vraag of er nog wel tijd is om te herstellen.