Gemanipuleerde beelden, artificiële intelligentie en een sekstape: zo beïnvloedt desinformatie de Turkse verkiezingen
Turkse factcheckers draaiden de voorbije weken overuren in de aanloop naar de parlements- en presidentsverkiezingen in het land, die vandaag worden beslecht. Van begin april tot nu publiceerde Teyit, de grootste factcheckorganisatie van Turkije, meer dan 100 factchecks over de stembusgang.
Ook in Turkije waren nepnieuws en gemanipuleerde media schering en inslag in de aanloop naar de verkiezingen voor een nieuw parlement en een nieuwe president. Van die laatste verkiezingen vindt vandaag de beslissende tweede ronde plaats.
De kampen van de huidige president Recep Tayyip Erdogan (AKP) en oppositiekandidaat Kemal Kilicdaroglu (CHP) beschuldigen elkaar ervan "trollenlegers", leugens en desinformatie te hebben ingezet tijdens de verkiezingscampagne.
De Turkse factcheckers van Teyit hebben de voorbije weken tientallen factchecks geschreven over misleidende berichten die circuleren over de rivaliserende kandidaten. Daar zijn enkele rode draden in te herkennen.
1. Over de verkiezingen zelf
Een deel van de misleidende berichten ging over het procédé van de verkiezingen zelf. Zo circuleerde de voorbije dagen een video en een valse AKP-flyer op sociale media waarin beweerd werd dat burgers die in de eerste ronde voor Erdogan en zijn partij hadden gestemd, niet meer hoefden op te dagen bij de tweede ronde. Onzin, natuurlijk.
(Lees verder onder de afbeelding.)
Kort voor de stembusgang circuleerden ook neppe politieke peilingen, zoals een verzonnen exitpoll over de kiesintenties van Turken in het buitenland. De publicatie van peilingen is in Turkije verboden tijdens de laatste 10 dagen voor de verkiezingen.
Ook rond kiesfraude deden heel wat claims de ronde, gaande van zakken met vermiste stembrieven tot vooringevulde stembiljetten. Een foto van kapotgeknipte identiteitskaarten, teruggevonden in een vuilnisbak in een wijk van Istanbul, leidde tot speculaties over valse personen die zouden gestemd hebben. Het bleken in werkelijkheid oude, weggegooide identiteitsdocumenten die de voorbije jaren door hun eigenaars waren achtergelaten in een lokale apotheek.
2. Over de Koerden
Tegenstanders van Kemal Kilicdaroglu hebben op verschillende manieren met gemanipuleerde beelden geprobeerd om de oppositiekandidaat te associëren met de Koerdische onafhankelijkheidsbeweging in het algemeen en de gewapende arm PKK in het bijzonder. De PKK wordt door Turkije, Europa en de Verenigde Staten als een terreurorganisatie beschouwd.
Zo circuleerden er beelden van vervalste verkiezingsposters van Kilicdaroglu die beweerden dat hij de Koerdische politicus Selehattin Demirtas zou vrijlaten uit de gevangenis. Ook kon je op sociale media een gefotoshopte afbeelding zien van Koerden met portretten van PKK-leider Abdullah Öcalan waaraan vlaggen en banners van Kilicdaroglu's partij CHP waren toegevoegd.
Een gemanipuleerd filmpje deed het dan weer lijken alsof Murat Karayilan, de huidige leider van de PKK, zou opdraven in een campagnefilmpje van Kilicdaroglu. Tijdens een grote partijbijeenkomst in Istanbul, enkele dagen voor de eerste ronde van de presidentsverkiezingen, liet Erdogan dat gemanipuleerde filmpje zelfs afspelen op een groot scherm.
3. Deepfakes en artificiële intelligentie (AI)
De Turkse verkiezingen zijn een van de eerste wereldwijd gevolgde kiescampagnes sinds de doorbraak van technologieën op basis van artificiële intelligentie (AI), zoals ChatGPT en beeldgeneratoren zoals Midjourney en DALL-E. De verwachting was dat deepfakes en AI een grote rol zouden gaan spelen en tot prominente gevallen van misinformatie zouden leiden.
In de praktijk bleek dat wel mee te vallen. Het gemanipuleerde filmpje met de PKK-leider werd bijvoorbeeld vaak een "deepfake" genoemd, maar dat klopt niet. Het was een klassieke montage waarbij oude en nieuwe beelden aan elkaar werden geplakt.
Er circuleerden hoogstens enkele valse filmpjes waarin kandidaat Kilicdaroglu speeches in het Engels gaf, gemaakt met AI-stemtechnologie. Die bleken gemaakt door een van zijn fans.
4. Seks verandert alles
En dan is er het klassieke onderwerp dat zowel bij verkiezingen als bij misinformatie altijd scoort: seks. Zo circuleerden er valse posters die het voorstelden alsof oppositiepartij CHP voorstander zou zijn van het homohuwelijk, of dat de partij zou geadverteerd hebben op pornosite PornHub.
Enkele weken geleden verliet presidentskandidaat Muharrem Ince zelfs de race nadat een vermeende sekstape van hem opdook. Erdogan beschuldigde Kilicdaroglu ervan dat gerucht te hebben verspreid om zijn oppositierivaal uit de strijd te duwen; Kilicdaroglu zelf wees in een tweet met een beschuldigende vinger naar Rusland.
Besluit
De Turkse kiescampagne is niet de eerste verwachte "deepfake-verkiezing" geworden, waarin misinformatie op basis van artificiële intelligentie een grote rol zou gaan spelen. Het zijn vooral de klassieke bewerkte foto's, gemanipuleerde video's en uit de context gehaalde beelden die het vaakst circuleerden.
Een groter probleem dan online desinformatie in Turkije is vermoedelijk het onevenwichtige medialandschap. Tientallen journalisten zitten er in de cel, 90% van de media staat er onder staatscontrole, en in de recentste rangschikking van Reporters Without Borders is het land gezakt naar een 165ste plaats op een totaal van 180 landen.