Pretpark of cinema? ‘Star Wars: The Last Jedi’ eerste 4D-film in Belgische zalen

Er is geen gevaar dat je tijdens de filmvoorstelling van je stoel afdondert. Toch gaan veel mensen onwillekeurig op zoek naar een stoelriem, zodra de filmtrailer van Star Wars: The Last Jedi is begonnen. Het is alsof je in een vliegtuig zit met stevige turbulentie. De bioscoopstoel schudt, kantelt en vibreert erop los.

Vanaf 13 december kan je het 4DX-systeem, ontwikkeld door het Zuid-Koreaanse bedrijf CJ 4DPLEX, in twee Kinepolis-zalen in Brussel en Antwerpen beleven. Theodore Kim is nu al vanuit Korea overgevlogen om de stoel, die een vierde dimensie toevoegt aan de bioscoopervaring, te demonstreren aan een zaal vol genodigden. 

De 4D-effecten beperken zich niet tot de acht bewegingen en trillingen van de stoel. Een knopje op de armleuning geeft al een idee wat er nog meer te beleven valt: de bezoeker mag kiezen of hij ‘water on’ of ‘water off’ wil.

Mist, waterspetters, bubbels, sneeuw of een regenstorm behoren tijdens het kijken tot de mogelijkheden, net als geuren en warme lucht. Ook lichteffecten maken deel uit van de ervaring. Allemaal behoorlijk wennen, maar het meest bevreemdend is nog wel de luchtstoot die op gepaste momenten met flinke kracht langs je hoofd wordt geblazen. Wanneer Star Wars-piloot Poe Dameron op stormtroopers schiet, voelt het alsof de laserkogels om je oren vliegen.

Geur van koffie

Er is behoefte aan dit soort sensaties, zegt Kim tijdens een interview eerder op de dag. Zijn bedrijf, dat in 2010 is begonnen met 4DX, groeit wereldwijd. Er zijn al 480 bioscoopzalen ingericht met het systeem en de bezoekcijfers zijn goed. Europa stapt relatief laat in, maar kon niet achterblijven, stelt Kim. “Als bioscopen de slag om de kijker willen winnen van Netflix en andere vormen van thuisvermaak, zullen ze moeten investeren in nieuwe ervaringen.”

De vergelijking met een pretparkattractie maakt Kim liever niet: “Ik snap de associatie, maar dat is een totaal andere beleving.” Bij 4DX draait nog steeds alles om de film. De 4D-effecten worden door een creatief team van CJ 4DPLEX geprogrammeerd, in samenspraak met de filmmakers. Uiteraard moeten ze synchroon lopen met beeld en geluid, “tot op een honderdste van een seconde”, zegt Kim.

“Maar denk niet dat de effecten altijd één-op-één aansluiten bij wat je ziet of hoort. Soms voel je een stomp in je rug als je naar een vechtpartij kijkt, maar het kan ook zijn dat we aan actiescènes juist weinig toevoegen en de kijker op een ander moment meer bij het verhaal betrekken. Met de geur van koffie bijvoorbeeld.”

Boem boem

De films hoeven niet altijd drukke blockbusters te zijn. Met smaak vertelt Kim hoe bij het astronauten-in-nooddrama Gravity – “een saaie film” – de stoelen zo werden ingesteld dat de kijker samen met Sandra Bullock zachtjes door de ruimte zweefde. “En dan voelde je tegelijk haar hartslag – boem boem – in de rug van je stoel.”

De 4D-laag wordt, anders dan bij 3D, altijd achteraf toegevoegd. De samenwerking met regisseurs verloopt wisselend.

Kim: “Soms laten ze de effecten aan ons over, soms zijn ze heel betrokken en kritisch. We luisteren altijd naar de maker. Af en toe zouden we wel wat meer willen experimenteren, maar daar houdt Hollywood niet zo van.”

Welcome to the Jungle

Inmiddels houdt een aantal filmmakers al bij voorbaat rekening met 4DX. De 4D-ervaring werkt het best wanneer de camera consequent het standpunt van één personage volgt, legt Kim uit, dus er zijn films in de maak die dat zullen uitbuiten. Om welke regisseurs het gaat, is nog geheim.

In de twee Belgische 4DX-zalen wordt deze week gestart met Star Wars: The Last Jedi. Voor 6 euro extra wordt het publiek getrakteerd op bijpassende geuren, waterstralen, schokken en trillingen. Stoelriemen zijn niet nodig, maar pas wel op met de popcorn.

Star Wars: The Last Jedi komt op 13/12 in de zalen. Een ticket voor de 4DX-versie kost 17,65 euro.