Direct naar artikelinhoud
Opinie

Blind getrouwd? VTM en RTL TVI organiseren schijnhuwelijken

Nicolas Van DammeBeeld rv

Nicolas Van Damme is doctoraatsassistent aan het Instituut voor Contractenrecht van de KU Leuven en bereidt er een proefschrift voor over rechtsregelontduiking en –ontwijking in het privaatrecht

Sinds kort zendt RTL TVI “Mariés au premier regard” uit, de Franstalige evenknie van het bij ons bekende “Blind getrouwd”. Het concept is eenvoudig: de partners ontmoeten elkaar voor het eerst in het gemeentehuis waar ze in het huwelijksbootje stappen. Na vijf weken moeten ze beslissen om al dan niet uit elkaar te gaan (en dus al dan niet uit de echt te scheiden). Wettelijk moet het huwelijk eerst nog door de ambtenaar van de burgerlijke stand worden voltrokken. Waar er voordien weinig tegenreactie op leek te komen, blijkt vandaag toch enige terughoudendheid. Zo weigerde de burgemeester van Sint-Lambrechts-Woluwe, Olivier Maingain, zijn medewerking aan het programma op advies van het parket van Brussel. Gisteren lazen we dat ook Minister van Justitie Koen Geens twijfels heeft bij het concept van “blind trouwen”.

De kwestie doet op moreel vlak veel stof opwaaien. Zo stelt advocaat Elfri De Neve zich ethische vragen bij het programma. Het huwelijk moet moreel verantwoord blijven want “trouwen is houden: daar lacht men niet mee”. Op moreel en ethisch vlak zijn in dit debat nog verschillende standpunten verdedigbaar. Op juridisch vlak daarentegen is de kritiek eenduidiger en pertinenter.

Het huwelijk is een juridische instelling waartoe twee personen uit vrije wil toetreden met als kerndoel het tot stand brengen van een duurzame levensgemeenschap.

Bij een “blind huwelijk” rijst vooreerst de vraag of de partners wel echt “uit vrije wil” in de echt treden. Het huwelijk brengt namelijk belangrijke rechten en plichten met zich mee waarvan de deelnemers aan het programma, mogelijk onder druk van de makers zelf, nauwelijks weet van hebben. Hierover valt weliswaar nog te discussiëren.

Het schoentje knelt evenwel vooral bij het specifieke gebruik van het huwelijk in het kader van een commercieel televisieprogramma. Het huwelijk is een doelgebonden instelling die enkel en alleen voor de totstandbrenging van een duurzame levensgemeenschap dient. Wordt het huwelijk bij zijn voltrekking aangegaan voor een ander doel, dan wordt het van zijn doel afgewend of “mis(ge)bruikt”. Is dit het geval, dan is er eigenlijk geen wettig huwelijk. Men spreekt dan van een “schijnhuwelijk” (mariage fictif).

Het is precies die redenering die aan de basis ligt van de vele geschillen die rijzen over huwelijken aangegaan door vreemdelingen met Belgen, enkel en alleen om een verblijfsrechtelijk voordeel te bekomen. Er bestaat hierover in België een actief beleid om de voltrekking van het huwelijk te weigeren wanneer uit omstandigheden blijkt dat dergelijk schijnhuwelijk (om een verblijfsrechtelijk voordeel te bekomen) voorhanden is.

In vreemdelingenzaken spreekt men van fraude of ontduiking: men beroept zich op het huwelijksrecht zonder dat men zich daarop mag beroepen

Is een verschillende behandeling van deelnemers aan een televisieprogramma van een commerciële zender verantwoord? Helemaal niet. Wanneer de deelnemers aan zo’n programma elkaar voor het eerst ontmoeten voor de ambtenaar van de burgerlijke stand, is dat op dat moment zeker niet om een duurzame levensgemeenschap tot stand te brengen. Zij staan daar omdat zij zich tegenover de televisiezender ertoe hebben verbonden aan het programma deel te nemen en een levensgemeenschap met een onbekende uit te proberen. Maar in de woorden van Minister van Justitie Koen Geens: “het burgerlijk huwelijk is geen ‘zoekinstelling of testfase’”. Het huwelijk wordt hier van zijn doel afgewend voor andere commerciële en recreatieve doeleinden.

In vreemdelingenzaken spreekt men dan van fraude of ontduiking: men beroept zich op het huwelijksrecht zonder dat men zich daarop mag beroepen. Hetzelfde geldt precies voor “Blind getrouwd”. Los van de morele bezwaren die men zou kunnen hebben tegen dergelijk (mis)gebruik van het huwelijk en de onnodige echtscheidingen (en kosten!) die eruit kunnen voortvloeien, organiseren VTM en RTL TVI schijnhuwelijken (en dus de ontduiking van het huwelijksrecht).

Wanneer de ambtenaar van de burgerlijke stand geconfronteerd wordt met de vraag om het huwelijk te voltrekken van twee personen die elkaar ter plaatse voor het eerst ontmoeten in het kader van een televisieprogramma, moet hij die voltrekking ervan dus steeds weigeren. Als we in een onafhankelijk en onpartijdig rechtssysteem geloven moet op dezelfde manier tegen schijnhuwelijken in het kader van een vermeend ludiek amusementsprogramma worden opgetreden, als tegen schijnhuwelijken aangegaan om verblijfsdoeleinden: ontduiking is immers steeds verboden.