Ben Bot: Dromen en bedrog doen het goed
Bij al het rumoer rond de migratieperikelen moest ik onwillekeurig denken aan de Oostvaardersplassen. Jaren geleden werd ik, samen met twee veterinaire artsen, uitgenodigd voor een bezoek aan dit dierenreservaat. Het was eind maart, een strenge winter lag achter ons. Er was duidelijk gebrek aan voedsel. Herten, paarden en runderen lagen uitgemergeld en bijna levenloos tegen de hekken gedrukt. Die aanblik van stervende dieren zal ik niet snel vergeten. Verbijsterd en verontwaardigd keerden we terug naar huis. Wij protesteerden, schreven zelfs een protestbrief. Maar dat bleek tevergeefs. ‘Zo werkt de natuur nu eenmaal, die is wreed en meedogenloos’, hielden goedbedoelende parkwachters ons voor. ‘Zo werkt de natuur juist niet’, riposteerden wij. ‘In de vrije natuur kunnen dieren tenminste naar elders uitwijken. De bedenkers van dit zogenaamde natuurpark hebben van dit oord een concentratiekamp voor dieren gemaakt. Eenmaal binnen, kom je er niet meer uit, tenzij als karkas op een veewagen.’ Gelukkig schijnt daar nu verandering in te komen.
Wie schetst mijn verbazing toen ik enkele weken geleden las dat onze regeringsleiders in Brussel een oud voorstel hebben afgestoft. Dat lijkt verdacht veel op het Oostvaardersplassenexperiment. Ze willen ‘gesloten opvangcentra’ inrichten in landen rond en zelfs binnen de EU om de migrantenstroom te beteugelen. Maar we weten toch dat het bestaande experiment met dergelijke kampen in Griekenland en Turkije allesbehalve succesvol is verlopen. Het heeft alleen maar geleid tot langdurig en vaak uitzichtloos rondhangen en wachten op uitzetting of, mondjesmaat, een verblijfsvergunning. Isolement als geneesmiddel voor machteloosheid.
kwaadaardig nationalisme
Helaas neemt het isolementsdenken overal toe, met steeds nieuwe varianten. Ik doel op het fenomeen van een kwaadaardig nationalisme. Het verspreidt zich als een virus, nestelt zich bij steeds meer populistische leiders. Die spiegelen de bevolking een glorieuze nationale toekomst voor, los van de als knellend ervaren EU. Zij zien nauwere samenwerking in EU-verband eerder als een belemmering dan als lijfsbehoud. Zij hebben lak aan gemeenschappelijk overeengekomen afspraken, richten barrières op, bouwen grensmuren of leggen prikkeldraadversperringen aan. En als ultieme zelfkastijding wil het Verenigd Koninkrijk de EU helemaal verlaten. Alsof het zo de internationale jungle effectiever buiten de deur kan houden. Dromen en bedrog blijken nog steeds gewilde handelswaar, verkocht door populistische profeten.
Gelukkig beginnen zich ook tegenkrachten te manifesteren zoals VOLT, een progressieve pan-Europese jongerenbeweging met een oproep tot meer begrip en samenwerking tussen alle Europese volkeren.
Detentiekampen als humane oplossing voor het probleem van een aanzwellende stroom migranten. Kan zo’n oplossing echt standhouden? Op school leerden we al dat volksverhuizingen hun eigen dynamiek kennen. Nauwelijks tegen te houden, net als de aardschokken in Groningen. Toch wel, menen onze staatslieden. Efficiëntere selectie, snellere terugzending en zorgvuldiger toekenning van verblijfsvergunningen. Waar hebben we dat eerder gehoord? Het is vinger-in-de-dijk-beleid, barrières met plakband en elastiek bijeengehouden. We zouden de hele migratieketen nog eens moeten doordenken en ons concentreren op het beginpunt. Want de echte oorzaak ligt dieper en vereist een intensieve dialoog met de landen van herkomst. Maar daarover hoor ik niemand. Kennelijk doet het Franse spreekwoord C’est le provisoire qui dure – ‘Het tijdelijke bestendigt’ – nog steeds opgeld. Is dat wat de EU voor ogen heeft? Het lijkt een beetje op de slogan op de jas van de vrouw van president Trump tijdens haar bezoek aan een detentiekamp voor kinderen: ‘I really don’t care a damn. Do U?’ (‘Het zal mij een rotzorg zijn. En jou?’) Daarop past maar één antwoord: ‘Ja, in Europa is ons dat een zorg.’
