Wat zit er achter de eerste openlijke ‘kritiek’ in Rusland op de oorlog?

In de veelbekeken talkshow 60 minuten maakte militair analist en oud-kolonel Michaïl Chodarjonok gehakt van de optimistische berichten in de Russische media dat het Oekraïense leger wat moreel betreft op het punt van instorten staat. Volgens Chodarjonok is daar in werkelijkheid helemaal geen sprake van. Volgens hem kunnen de Oekraïense strijdkrachten een miljoen soldaten op de been brengen, zeer gemotiveerd en bewapend met moderne westerse wapens. “Dat is een realiteit in de naaste toekomst die we onder ogen moeten zien.”

Hij uitte ook kritiek op de dreigementen met kernwapens, die hij “bijna lachwekkend” noemde. Terwijl zijn gespreksgenoten stomverbaasd toehoorden, waarschuwde hij: “Ook al willen we het niet toegeven, vrijwel de hele wereld is tegen ons. Dat is een situatie waar we uit moeten zien te komen.” Opvallend was dat zelfs Olga Skabejeva, de ultranationalistische  presentatrice van het programma, nauwelijks tegensputterde. 

De gevluchte Russische politicoloog Andrej Piontkovski omschreef Chodarjonoks optreden als een “eerste capitulatie uit naam van de Russische strijdkrachten”. “Dit is niet zomaar de mening van een dissidente kolonel. Dit is de algemene opvatting onder de Russische beroepsmilitairen: dat we de oorlog hebben verloren en dat we onmiddellijk politieke beslissingen moeten nemen”, zei hij tegenover de Oekraïense televisiezender 24 Kanal.

De laatste tijd klinkt steeds meer kritiek op het onfortuinlijke verloop van de militaire operatie. De onvrede klonk voor het eerst door in de reacties op de ondergang van de kruiser Moskva, die vorige maand door Oekraïense raketten tot zinken werd gebracht. 

Nog feller was de kritiek op de mislukte poging van de Russische troepen vorige week om de Severski Donets, een rivier in de Donbas, over te steken. Zij kwamen daarbij onder zwaar vuur te liggen van een Oekraïense tankbrigade, die de juist gelegde pontonbrug vernietigde, plus tientallen Russische tanks. Er zouden mogelijk zelfs 500 Russische militairen zijn gedood.

Russische defensiebloggers noemden het een enorme blunder dat de overstekende troepen geen dekking hadden. Een van hen suggereerde zelfs dat er mogelijk sprake van sabotage.

‘Stommiteit van de top’

Ook Igor Girkin (ook bekend als Strelkov), in 2014 de militaire commandant van de separatisten in de Donbas, hakt regelmatig op het leger in. “De operatie om de Oekraïense troepen daar te verslaan is mislukt”, concludeert hij. Volgens hem heeft de militaire top een stommiteit begaan door het offensief aan te kondigen en onvoldoende troepen in te zetten. “Alleen onze generale staf presteerde het om op een beslissend succes te rekenen.”

Maar Girkins kritiek en die van de militaire analisten richt zich vooral op het geklungel van de commandanten, niet tegen het besluit van president Poetin om Oekraïne binnen te vallen.

In februari had Chodarjonok zich wél openlijk tegen de oorlog gekeerd. In een stuk voor de defensiebijlage van de inmiddels gesloten oppositiekrant Nezavisimaja Gazeta  waarschuwde hij vlak voor de invasie dat de inval géén ‘makkie’ zou worden, zoals veel politici voorspelden. 

Op vrijwel alle punten heeft hij gelijk gekregen. De Oekraïners zouden de Russische troepen niet met bloemen verwelkomen, maar juist terugvechten; het zou niet lukken de Oekraïense luchtmacht, luchtverdediging en pantsereenheden in één klap uit te schakelen; de westerse landen zouden onmiddellijk beginnen Oekraïne wapens te leveren en het zou heel moeilijk worden grote steden in te nemen. “Kortom, van een blitzkrieg zal geen sprake zijn”, vatte Chodarjonok het samen.

De oorlog in gerommeld

Nadat de oorlog eenmaal was begonnen, matigde de oud-kolonel zijn kritiek. Nog maar kort geleden prees hij de Russische troepen voor hun ‘gedisciplineerde’ opmars in de Donbas. Dat was waarschijnlijk de reden dat hij toch nog welkom was in het programma van Skabejeva, die als een van de rabiaatste Kremlinpropagandisten bekendstaat.

Mogelijk is Chodarjonoks vlijmscherpe betoog in de talkshow een teken van wrijving tussen de militairen en het Kremlin, nu de militaire operatie lijkt vast te lopen. Vermoedelijk delen veel militairen zijn gevoel dat zij de oorlog in zijn gestuurd door overenthousiaste nationalistische politici zonder kennis van militaire zaken.

Maar het is de vraag of Poetin die kritiek zal dulden. Nu het gemor over oplopende (maar door het Kremlin strikt geheim gehouden) verliezen toeneemt, is het voor hem juist zaak de schuld daarvoor af te schuiven op de uitvoerders, de militaire commandanten in Oekraïne.