Politieke Beschouwingen - Baudet verklaart zijn afwezigheid: 'Dit is beneden mijn waardigheid'
Na woensdag een dag lang de kritiek van de oppositie te hebben moeten ondergaan, mag premier Rutte vandaag zijn kabinetsplannen verdedigen. De Volkskrant verslaat wederom het debat, het Nederlands Debat Instituut analyseert de debatkunsten van onze politici. Volg dit liveblog en mis niets van de Beschouwingen.
Live
Rutte spreekt het slotwoord
Premier Rutte is bezig met het laatste deel van het debat: zijn reacties op de tientallen moties. Dat doet hij razendsnel. In de meeste gevallen laat hij het oordeel over aan de Tweede Kamer - iets wat hij veilig kan doen omdat de meeste moties toch geen Kamermeerderheid zullen halen. Slechts enkele verzoeken vanuit de Kamer - waaronder de noodfinanciering voor de publieke omroep - hebben ook steun van de coalitie en gaan het dus halen. Rutte maakt geen bezwaar.
In zijn slotwoord memoreert hij de kracht van de parlementaire democratie: 'Het is een teer bezit'. Hij roept de Kamer op er zuinig op te zijn.
Daarmee komen de Algemene Politieke Beschouwingen 2018 tot een einde.
Baudet: 'Dit debat is beneden mijn waardigheid'
Het slotakkoord is voor Kuzu en Baudet. De eerste noemt Rutte de omgekeerde Robin Hood: 'Hij pakt geld van de armen en geeft het aan de rijken.' Wel is Kuzu blij dat Rutte 'het postcoderacisme van Klaas Dijkhoff heeft afgeserveerd'.
Baudet, die vandaag nog niet aan het woord was, krijgt vervolgens nog even bijna al zijn collega's op de kast met een frontale aanval op het debat zelf: 'Ik heb mij bewust wat afzijdig gehouden van dit wedstrijdje vliegen afvangen. De gespeelde verontwaardiging, de zinloze argumentaties, de vooraf uitgeschreven spitsvondigheden. Ik zit hier niet om mee te spelen in deze sprookjeswereld. Sinds mijn speech van woensdag hebben we er vele honderden leden bij gekregen. We zijn bezig met de uitbouw van onze beweging. Om jullie straks te vervangen door mensen die wel hoofd- en bijzaken kunnen scheiden, wel willen debatteren en wel kiezen voor het Nederlands belang.'
Klaver wil weten wat hij bedoelt. Wat wil hij veranderen aan de werkwijze van het parlement?
Baudet: 'Op inhoud kunnen bijdragen aan het beleid van de regering.'
Klaver: 'Ik heb u woensdag niet gezien, vandaag niet gezien. Ik had gehoopt dat u het niveau omhoog zou halen. U had de kans. U had kunnen vertellen hoe het anders moest. Maar u deed het niet. Waarom niet?'
Baudet: 'Ik heb het gevoel dat het beneden mijn waardigheid is om hier zinvolle argumentaties af te steken. Het is een herhaling van zetten. Ik heb hier niet één nieuw argument gehoord. Steeds maar dezelfde verontwaardiging. Als je dan kan kiezen tussen het opbouwen van je partij of eindeloos hier meespelen in het spel, dan kies ik voor het eerste. Dat toontje hier...als ik jullie spreek buiten de Kamer praten jullie gewoon, hier in de zaal komt er steeds dat toontje van verontwaardiging....het is zo nep.'
Klaver: 'Beneden uw waardigheid? Ik kan het vreselijk oneens zijn met de heer Wilders. Maar hij stond er tenminste. Het is uw taak om in debat te gaan.'
Baudet: 'Je krijgt toch geen antwoord.'
Klaver: 'Als u niet wilt debatteren, heb ik geen idee wat u hier zit te doen.'
Dan mengt ook Buma zich in het debat, gevolgd door de andere fractieleiders.
Buma: 'U ging de verkiezingen in om hier in de Tweede Kamer alles te veranderen. Ik heb ook een partij te leiden. Dat doe ik naast mijn parlementaire werk. Als u hier niet wil zijn, moet u zich ook niet als Kamerlid laten betalen.'
Baudet: 'Ik sta hier als Kamerlid.'
Buma: 'U zegt dat het hier alleen maar monologen zijn. Doe er dan wat aan. Dit is de democratie. Die vindt hier plaats. Of u het leuk vindt of niet. Een groot deel van de dag was u niet eens in de zaal.'
Baudet: 'Dat is niet waar. Ik was er vaak wel. En als ik er niet was, was ik bezig met het voorbereiden van onze partijbijeenkomsten.'
Pechtold: 'Vindt u dit een nepparlement?'
Baudet: 'Ik vind dat onze democratie niet goed functioneert. Omdat door coalitie-akkoorden alles wordt dichtgesmeerd. Daardoor is echt debat niet mogelijk. Dat wil ik veranderen. Op een manier die ook Hans van Mierlo voor zich zag.'
Pechtold: 'U nodigde de kiezers uit op u te stemmen om uw rol te pakken in het parlement.'
Baudet: 'De wijze waarop het parlement functioneert is in strijd met de grondwet. Het dualisme is volledig ontmanteld door de coalitieakkoorden. Alles ligt vast tot een van de coalitiepartners beslist dat het anders moet.'
Dijkhoff: 'Dank aan de heer Baudet dat hij nu al zoveel minuten besteedt aan het voeren van een gesprek ver beneden zijn waardigheid. Maar wij luisteren naar Baudet als hij ons op de hak neemt, als hij klaagt over Haagse spelletjes, als hij met pseudo-poëzie komt en voorleest uit boeken die we allang gelezen hebben...Met al die creativiteit had u hier een goede inbreng kunnen leveren. Ik gun u uw wijntje in de wandelgang, maar schep dan niet het beeld dat u aan het zwoegen bent voor uw partij. Want hadden wij al deze tijd niet beter kunnen besteden aan een van de vele punten die u zegt te willen veranderen?'
Baudet: 'Wat bedoelt de heer Dijkhoff nu precies te zeggen? Dat we nu gaan praten over hoe we dit parlement kunnen verbeteren?'
Dijkhoff: 'Het is uw spreektijd. We hebben het nu over u. Misschien is dat uw favoriete onderwerp. Misschien kunnen we het volgend jaar inhoudelijk doen.'
Segers: 'Ik reageer ook. Omdat het echt een heel harde aanval is op wat wij hier doen. We doen het omdat we een democratische plicht hebben. We hebben een land vol tegenstellingen. Of we proberen die hier te slechten met woorden, of we doen het buiten op een andere manier. Daarom hebt u maar één opdracht: ga aan het werk.'
Baudet: 'Ik verwoord iets dat velen van jullie die nu zo braaf zitten te kijken, met mij delen. Heel velen van u vinden wat hier gebeurt in debatten flauwekul. U moet ook naar systeemkritiek kunnen luisteren, meneer Segers. Het is mijn recht en mijn plicht om die naar voren te brengen.'
Segers: 'Hier praten wij over onze meningsverschillen.'
Baudet: 'Ik sta hier. Maar ik ben er niet van overtuigd dat dit parlement niet in een vacuüm opereert. Als u zegt dat het allemaal hier moet gebeuren, dan is dat een kaasstolpredenering.'
Regen van moties daalt neer op het kabinet
Het gaat snel nu.
Segers (CU) vraagt het kabinet om in Europa voorop te lopen in het klimaatbeleid.
Marianne Thieme (PvdD) keert zich nog een keer tegen het dividendplan ('Een kabinet van, voor en door multinationals'), eist een sanering van de varkenshouderij en wil een ander, veel gerichter btw-plan: milieuvriendelijk eten moet goedkoper worden, schadelijk eten duurder.
Henk Krol (50Plus) wil onder meer extra geld voor de Belastingdienst, meer aandacht voor de waarde van de pensioenen, meer eremedailles voor moedige agenten en een koopkracht-inhaalslag voor gepensioneerden.
Van der Staaij (SGP) vraagt het kabinet om meer snelheid in de asielprocedures, om nieuwe 'schrijnende gevallen' en 'gewortelde kinderen' voortaan te voorkomen.
Asscher: 'Routineuze Rutte langs de randen van de arrogantie'
Lodewijk Asscher waagt zich aan een analyse van het debat. 'De vraag was in hoeverre dit kabinet bereid zou zijn de koers in overleg met de Kamer bij te stellen. Ik was optimistisch, omdat het kabinet in de Troonrede verwees naar het kabinet Ruys de Beerenbrouck, het kabinet dat de 8-urige werkdag en het vrouwenkiesrecht door de Kamer loodste. Beleid werd bijgesteld in socialistische en progressieve richting. Er kwam verbetering in de pensioenen, de volkshuisvesting, de oudedagsvoorziening...Maar toen ik deze premier vandaag hoorde, maakt teleurstelling zich van mij meester.'
Asscher ziet een 'routineuze' premier die 'langs de randen van de arrogantie scheert' in het verdedigen van de afschaffing van de dividendbelasting.
'Als ik zie hoe er gereageerd wordt op voorstellen van andere partijen. Het is steeds nee. Waar is de samenwerking? Het kan zijn dat jullie er met z'n vieren nog niet aan toe zijn, maar het moet wel beter.'
Asscher heeft moties om de salarissen in het basisonderwijs verder te verhogen, de investeringen in betaalbare huurwoningen op peil te houden, de bezuinigingen op de huurtoeslag in te trekken, de bezuiniging van 250 miljoen euro op arbeidsongeschikten te schrappen en de bezuiniging op de leerbanen in het mbo niet door te voeren.
Die laatste motie wordt bij voorbaat gesteund door een overgrote Kamermeerderheid.
Coalitie: 40 miljoen om omroep overeind te houden
Daar is Alexander Pechtold met de langverwachte motie die de publieke omroep wat lucht moet geven, nu daar een gat van ruim 60 miljoen euro is ontstaan door tegenvallende reclame-inkomsten.
De vier coalitiepartijen vragen het kabinet om een bedrag van 40 miljoen te reserveren, mits de NPO eerst een plan opstelt hoe tegenvallende reclame-inkomsten in de toekomst kunnen worden opgevangen. Daarbij dient de programmering, 'in het bijzonder de journalistieke kerntaak', te worden ontzien.
Marijnissen: 'Elkaar vasthouden is alles wat wij nu kunnen doen'
Lilian Marijnissen staat lang stil bij de tragedie in Oss, waar zij opgroeide en nog steeds woont. 'Ik heb mijn best gedaan vandaag, maar het was met pijn in mijn buik.' De getroffen basisschool is bij haar om de hoek. 'Elkaar vasthouden is alles wat wij nu kunnen doen.'
Zij sluit zich aan bij Klaver en Wilders: de publieke sector staat 'in de fik', terwijl het kabinet de dividendbelasting afschaft. 'Het is tijd om te kiezen voor rechtvaardigheid.'
Ook zij heeft een motie. Namens vrijwel de gehele oppositie vraagt zij om een plan om de sociale werkvoorziening in ere te herstellen.
Buma: masterplan voor woningtekort
De coalitiepartners hebben de moties keurig verdeeld. Dijkhoff vroeg zojuist namens de coalitie om een plan om de bevolkingsprognose te verwerken in het kabinetsbeleid.
Nu meldt zich Buma met het verzoek om het woningtekort sneller aan te pakken dan het kabinet nu doet. Cruciale bouwprojecten die nu nog vastzitten op bestuurlijke onmacht in de regio, moeten door het kabinet desnoods worden doorgedrukt.
Dat verzoek komt van alle vier de coalitiepartijen.
Voltallige oppositie: trek het dividendplan in
Jesse Klaver maakt nog één keer zijn punt: 'Kiezen we voor het oplossen van de crisis in de publieke sector of kiezen we voor het grote bedrijfsleven? Ik vind dat het kabinet de verkeerde keuze maakt. Ik vind het ongehoord dat het kabinet zo op ramkoers is met de dividendbelasting.'
En hij waarschuwt: 'Het is niet afgelopen. Het kabinet rijdt met hoge snelheid op een muur af. Doe het niet. Zoek naar draagvlak in de samenleving.'
Hij dient daarop een motie in met het verzoek om alternatieven voor het dividendplan te maken. Die wordt gesteund door de hele oppositie, inclusief de SGP.
Daarmee heeft de coalitie vanaf nu één zekerheid: in de Tweede én de Eerste Kamer zullen alle bevriende Kamerleden aanwezig moeten zijn als er in het najaar over het plan wordt gestemd. Anders gaat het alsnog fout.
Dijkhoff telt zijn zegeningen
Klaas Dijkhoff dan, namens de VVD. Die heeft wat uit te leggen. Want wat vindt hij ervan dat zijn plan tot het invoeren van postcodestrafrecht door het kabinet niet al te serieus lijkt te worden genomen?
'Het ging om één specifieke maatregel waarop we stevig hebben gebotst', zegt hij. 'Maar de problemen in de wijken worden breed onderkend. Dat we meer moeten doen. Dat we niet mogen toekijken als kinderen met een taalachterstand aan school beginnen. Dat meisjes en vrouwen overal in Nederland vrij en gelijkwaardig moeten zijn. Dat kansen niet mogen afhangen van je naam en achtergrond. Dat we met huisvesting meer kunnen doen voor de brede samenstelling van de wijken. Dat we meer kunnen doen tegen de criminaliteit in die buurten. Alleen het hoger straffen heeft nog niet de harten van alle Kamerleden gestolen. Maar voorzitter, u ziet: ik tel mijn zegeningen.'
Wilders: huren omlaag, btw niet omhoog
Rutte hoeft verder niet op instemming van Wilders te rekenen: 'We leven in een land waarin de vriendjes van de premier belangrijker zijn dan de gewone Nederlanders.'
'Het geld moet terug naar de burger. Laten we het geld voor het begrotingsoverschot gebruiken om de huren te verlagen, de btw-verhoging in te trekken en zorgpremie te bevriezen.'
Wilders dient een motie in om dat verzoek officieel te maken.
Geert Wilders: 'Ontzetting over Oss'
Daar is Geert Wilders voor zijn tweede spreekbeurt. 'Met heel veel dingen die Mark Rutte vandaag heeft gezegd ben ik het oneens. Maar ik deel zijn oprechte ontzetting over het verschrikkelijke ongeluk in Oss...'
'En de beste is...Lodewijk Asscher'
Het Nederlands Debat Instituut heeft Lodewijk Asscher uitgeroepen tot de beste debater van de Algemene Politieke Beschouwingen 2018.
Voorzitter van de jury, Roderik van Grieken: 'Asscher wint de Debatprijs vanwege een uitzonderlijk goede eerste termijnspeech in combinatie met een duidelijke en consistente debatstrategie en scherpe interrupties. De jury was onder de indruk van het feit dat Asscher zijn eerste termijnspeech volledig uit het hoofd hield, een unicum. Dat leverde niet alleen een soepele, natuurlijke spreektrant op, maar ook een spannende en urgente toespraak. Daarnaast speelde Asscher de volle twee dagen een belangrijke rol met veel interrupties die vrijwel allemaal scherp, duidelijk en relevant waren.'
De tweede plaats is dit jaar voor Jesse Klaver. 'Ook hij was in de volle breedte van het debat aanwezig met aanhoudende interrupties, krachtige stijlfiguren en sterke voorbeelden tot de verbeelding spraken', aldus de jury.
Den Haag - Het Nederlands Debat Instituut heeft Lodewijk Asscher uitgeroepen tot de beste debater van de Algemene Politieke Beschouwingen 2018 en daarmee tot winnaar van de Debatprijs 2018. Voorzitter van de jury, Roderik van Grieken: “Lodewijk Asscher wint de Debatprijs vanwege een uitzonderlijk goede eerste termijnspeech in combinatie met een duidelijke en consistente debatstrategie en scherpe interrupties.” De jury was onder de indruk van het feit dat Asscher zijn eerste termijnspeech volledig uit het hoofd hield, een unicum. Dat leverde niet alleen een soepele, natuurlijke spreektrant op, maar ook een spannende en urgente toespraak. Daarnaast speelde Asscher de volle twee dagen een belangrijke rol met veel interrupties die vrijwel allemaal scherp, duidelijk en relevant waren. Tweede plaats De tweede plaats is dit jaar voor Jesse Klaver. Ook hij was in de volle breedte van het debat aanwezig met aanhoudende interrupties, krachtige stijlfiguren en sterke voorbeelden tot de verbeelding spraken. De Debatprijs De prijs is een initiatief van het Nederlands Debat Instituut in samenwerking met de Universiteit Leiden. De jury bestaat uit Roderik van Grieken (directeur Nederlands Debat Instituut), Jaap de Jong (hoogleraar Journalistiek en Nieuwe Media Universiteit Leiden), Donatello Piras (overtuigexpert en debatanalist bij het Nederlands Debat Instituut) en Nick Schoemaker (overtuigexpert en retorica-analist bij het Nederlands Debat Instituut). Met de prijs willen de initiatiefnemers aandacht vestigen op het maatschappelijk belang en de waarde van een goed politiek debat voor de samenleving. Het Nederlands Debat Instituut heeft de Debatprijs in 2008 in het leven geroepen om aandacht te vragen voor de waarde van een goed debat. Voorgaande edities werden gewonnen door Femke Halsema (2008), Alexander Pechtold (2009 en 2014), Mark Rutte (2010, 2011 en 2013) Geert Wilders (2015) en Halbe Zijlstra (2016). In 2012 en 2017 werd de prijs niet uitgereikt vanwege deBeeld Pierre Crom Dinerpauze
En daarmee is een einde gekomen aan de eerste termijn van de minister-president. Voorzitter Arib schorst voor de dinerpauze. Om 18.45 uur gaan we verder.
Wilders en Van der Staaij op de bres voor zondagsluiters
Premier Rutte is nu al geruime tijd bezig met het beantwoorden van de vele vragen die woensdag zijn gesteld, op allerlei terreinen, van het abortusbeleid tot aan de openstelling van winkels op zondag. Zulke onderwerpen leiden soms tot onverwachte bondgenootschappen, zoals tussen Geert Wilders en Kees van der Staaij.
Die laatste wil weten of het kabinet winkeliers gaat beschermen die op zondag dicht willen, ook als de rest van het winkelcentrum wel open is. Hij wil niet dat winkeliers een contract moeten tekenen waarin ze beloven dat ze op zondag open gaan.
Rutte: 'Ik ben bang dat we daar niet helemaal convergeren. Uiteindelijk is het de keus van een winkelcentrum, en de keus van een winkelier om daar wel of niet aan mee te doen. Dat is contractvrijheid.'
Wilders: 'Maar stel je nou voor dat je op zondag niet open wil zijn. En alle winkelcentra zeggen: bij ons ben je open. Dan kan zo iemand nergens meer terecht. Formeel is het dan contractvrijheid, maar niet iedere winkelier wil dat. En die kunnen dan nergens meer heen.'
Rutte: 'Nu nationaliseert u het probleem. Dat doet zich in de praktijk niet voor. Er is veel variatie in het aanbod.'
Wilders: 'Ik denk dat de waarheid in het midden ligt. Misschien zijn er wel degelijk regio's waar het lastig is. Kan de premier binnenkort eens nagaan hoe vaak dit voorkomt. Laten we eerst eens naar de feiten kijken.'
Rutte, kijkend naar staatssecretaris Keizer van Economische Zaken: 'Ja. Dat kan.'
Asscher en Wilders klagen over het woonbeleid
Bij het blokje woningmarkt melden zowel Asscher als Wilders zich bij de microfoon. Asscher om te klagen over een korting op huurtoeslag van 34 miljoen euro, een maatregel die huishoudens die het al niet breed hebben 'zo honderd euro in de portemonnee gaat kosten'. Is er nog wat mogelijk om dat tegen te houden, bijvoorbeeld door een andere bezuinigingspost aan te wijzen? Weinig kans, stelt Rutte hem teleur.
Wilders stelt op zijn beurt het aantal sociale huurwoningen dat naar asielzoekers gaat aan de kaak. Weer haalt hij Rutteland aan, het fictieve land waarover Rutte zou heersen en waarin alles misloopt. 'Nederlanders wachten op een woning, terwijl 53 duizend statushouders wel een sociale huurwoning zijn toegewezen.' Is dat niet oneerlijk? 'Wij houden ons aan de procedures', ontwijkt Rutte een inhoudelijk antwoord op die vraag.
Buma vreest Alleingang in CO2-reductie
Dan het klimaat. Buma wil graag weten of er al meer landen zijn die streven naar een CO2-reductie van 49 procent in 2030 ten opzichte van 1990, of zelfs van 55 procent. We moeten niet het braafste jongetje van de klas zijn terwijl de rest van Europa achterblijft, vindt hij. Pechtold zegt dat de premier op internationale toppen al zijn gewicht in de schaal zou moeten leggen om zijn collega's naar meer CO2-reductie te laten streven.
Er zijn zeker landen die aan het stellen van dezelfde doelen als die van Nederland denken, zegt Rutte. Dat blijkt uit gesprekken die hij heeft gevoerd met ambtgenoten binnen de Europese Unie. Landennamen kan de premier niet noemen: het zou niet kies zijn om voor hen te spreken.
Coalitiegenoot Buma blijft bezorgd achter. Hij vreest een Nederlandse Alleingang.
Debat Instituut: vragen, vragen en blijven vragen
Wederom treffen we Wilders aan de interruptiemicrofoon. In het migratiedossier voelt hij zich als een vis in het water, stelt het Debat Instituut:
'Vandaag bedient hij zich van een beproefde strategie. Wilders vat ingewikkelde dossiers samen in één heldere vraag: ‘Er zijn 70 duizend Syriërs in Nederland. Syriërs in vluchtelingenkampen elders gaan vrijwillig terug. Stuurt u ze ook terug?’ Rutte antwoordt dat het systeem zo niet werkt. Dat het kabinet daar niet ad hoc een besluit over kan nemen.
Dat geeft Wilders de kans de vraag - en daarmee zijn kernboodschap - twee keer te herhalen. Zeker wanneer je tegenspeler in een debat jouw vraag niet beantwoordt, kan het simpelweg herhalen van de vraag heel krachtig zijn.'
'Geen kabinetsvoorstel voor zwaarder straffen in probleemwijken'
Rutte gaat verder over het slechtewijkenplan van Dijkhoff. Hij houdt handig afstand tot zijn partijgenoot: wat Dijkhoff vanuit de VVD-fractie zegt, is aan hem. Hij is wel bereid te kijken naar 'wat we kunnen leren van landen die voor een vergelijkbare integratie-uitdaging staan'. De aanpak die daaruit volgt moet wel rechtsstatelijk zijn, benadrukt Rutte.
Er zal in ieder geval geen voorstel vanuit het kabinet komen om criminaliteit in probleemwijken zwaarder te bestraffen. 'Wij voeren het regeerakkoord uit, dat is wat ons bindt.'
Met die verklaring maakt Rutte zich er veel te makkelijk van af, vindt PvdA-leider. 'Dit is de ondraaglijke lichtheid van een proefballon van Dijkhoff.' Als je mensen echt wil verheffen, moet je meer doen dan zomaar wat roepen, zegt hij. 'Dit noem ik pas gratuit.'
Welke partij interrumpeerde Rutte het vaakst?
'We kijken niet naar waar immigranten vandaan komen'
Ruttes eerste blokje na de lunch gaat over de Nederlandse samenleving. Wilders staat al na een minuut bij de interruptiemicrofoon om hem te vragen naar het veelbesproken plan dat VVD-kompaan Klaas Dijkhoff woensdag presenteerde. Volgens Wilders weigerde Dijkhoff in het debat dat volgde de daadwerkelijke reden voor de criminaliteit in probleemwijken te benoemen: de islam. En dus vraagt hij Rutte: durft u dat wel?
'We kijken niet naar afkomst en we kijken niet naar geloof', houdt Rutte de boot af. 'We moeten helder zijn voor mensen die naar Nederland komen en hen onze waarden bijbrengen, zoals gelijkheid tussen man en vrouw, geloofsvrijheid en persvrijheid. Daar moeten we duidelijker in zijn. Maar we kijken niet naar waar ze vandaan komen.'
Het maakt nogal uit waar asielzoekers vandaan komen, zegt Wilders. 'Ze komen niet uit Zweden, ze komen uit islamitisch Afrika. En de islam staat voor onvrijheid.'
Wilders zet hier een heel geloof weg, moppert Rutte. 'Waar slaat dat nou op?'
Wat Rutte wel toezegde, is een onderzoek naar de bevolkingsgroei van Nederland. De VVD en CDA vroegen woensdag hernieuwde aandacht voor dat onderwerp. Er zijn al veel studies over verschenen, zegt Rutte, maar toch is hij bereid het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en het Sociaal Planbureau (SCP) nader onderzoek te doen naar de demografische ontwikkeling in Nederland.
Debat Instituut: omgaan met lastige interrupties
Het Debat Instituut zag een zeldzaam milde maar lastige interruptie van Wilders, die begon met een verhaal over een demente vrouw van 92:
'Zij werd op straat gevonden door de politie: Wilders stelt: 'Dit is een gevolg van de bezuinigingen op verzorgingstehuizen.' Rutte heeft voor dit soort interrupties een passende strategie klaar. Iedere keer dat de premier met zo’n voorbeeld geconfronteerd wordt, onderkent hij het belang van het voorbeeld en legt stapsgewijs uit wat het beleid is om deze voorbeelden te voorkomen.
Deze manier van omgaan met interrupties is slim, omdat je het negatieve voorbeeld snel ontkracht, zonder onmenselijk over te komen.
Arib last een pauze in
Kamervoorzitter Arib schorst het debat, de plenaire zaal stroomt leeg. Het is tijd voor een snelle lunch: over een half uur worden de Kamerleden weer op hun plek verwacht.
Klaver grijpt terug op het onderwijs
Rutte behandelt veel uiteenlopende onderwerpen (het verdwijnen van de sociale werkplaatsen, de huisvesting van zorgbehoevende ouderen, de problemen bij de publieke omroep), en dat in hoog tempo. Het brengt Pechtold ertoe dit blokje grappend faits divers te noemen.
Dit gaat Klaver te snel. Hij wil het graag nog over de problemen in het basisonderwijs hebben. Die zijn zo groot 'dat we niet langer kunnen wachten'. 'Die loonkloof moet gedicht worden. Je kunt zeggen: we doen al wat, maar het is niet genoeg. En de tijd dat je een beetje kon doen en daarmee tevreden was, ligt ver achter ons.'
Het kabinet beschikt niet over een oneindige som geld, reageert Rutte. 'Je maakt keuzes in schaarste.' Het kabinet investeert al veel in het onderwijs, herhaalt hij, maar het is wel 'een kwestie van maatvoering'. 'En als je dan zegt: doe er nog eens 2 miljard euro bij, dan vind ik dat niet verstandig.'
Klaver: 'Durf dat eens te zeggen tegen de leraren die voor overvolle klassen staan.'
Rutte: kritiek van Asscher is gratuit
Asscher wil de loonkloof tussen het basis- en middelbaar onderwijs graag inlopen. Wil de premier toezeggen dat we daar op termijn naartoe kunnen werken? Daar wil Rutte niet aan. Dit kabinet investeert al een hoop extra in het onderwijs, zegt hij. Het kabinet trekt 270 miljoen euro uit voor de salarissen van basisschoolleraren en 430 miljoen euro voor de vermindering van de werkdruk. Kritiek van Asscher noemt Rutte 'gratuit'.
Daar is Asscher niet van gediend. Hoezo gratuit? 'Ik heb het kabinet juist gecomplimenteerd met de investeringen in het onderwijs. Maar ik vraag aan de minister-president of hij op termijn geld wil uittrekken om de loonkloof in te lopen. Dit bedreigt onze toekomst direct. Misschien wel directer dan een vertrek van Unilever.'
Hij krijgt Rutte er niet mee om. 'Ik blijf bij mijn vorige antwoord.'
Debat Instituut: gegoochel met cijfers
Zowel Wilders als Klaver hebben kritiek op de cijfers van het Centraal Plan Bureau (CPB) over de groei van de koopkracht voor mensen met lage en hoge inkomens. Zij stellen er onder andere cijfers van het Nibud tegenover, ziet het Debat Instituut:
'Dat is de start van een debat over cijfers en percentages. En debatteren over cijfers is altijd complex. Want iedereen gebruikt zijn eigen cijfers, en welke cijfers zijn nu de juiste? Rutte kan zich beroepen op het CPB, 'de nationale objectieve rekenmeester'. Maar volgens Klaver geven die cijfers geen goed beeld. Wilders vindt het Nibud veel betrouwbaarder. Zelden leiden dit soort cijferdebatten tot goed inzicht voor de kijker. Sterker nog, die haakt al vrij snel af.
Wat in deze fase van het debat ook niet meehelpt is dat Rutte zich in sneltreinvaart door alle op woensdag gestelde vragen heen werkt. Ook dat is voor de publieke tribune moeilijk te volgen.'
Rutte: we hebben dit land weer gezond gemaakt
Rutte komt op de publieke sector. In het eerste termijn van deze Beschouwingen was de oppositie zeer kritisch over het uitblijven van salarisverhogingen voor onderwijzers, verplegers en agenten. 'De publieke sector staat in de fik', concludeerde Marijnissen.
Daar is Rutte het niet mee eens, laat hij vandaag weten. 'Het kabinet investeert 6 miljard in de publieke sector.' En nee, het kabinet meent niet dat het te ver is gegaan met de bezuinigingen in de nasleep van de economische crisis, zoals de oppositie woensdag wel stelde. 'Als je kijkt naar de groeicijfers, kun je stellen dat we dit land met z'n allen weer gezond hebben gemaakt. En in het onderwijs komt er bijvoorbeeld heel veel bij.'
'Breng de sociale werkplaatsen terug'
SP-leider Lilian Marijnissen vraagt aandacht voor het inkrimpen van het aantal sociale werkplaatsen, een maatregel van het kabinet-Rutte II. Eerder deze maand werd duidelijk dat arbeidsgehandicapten daardoor hun mogelijkheden op de arbeidsmarkt zagen kelderen. Hun kans om een baan te vinden slonk van 50 naar 30 procent.
Marijnissen vraagt de premier: is hij bereid om de sociale werkplaatsen weer in ere te herstellen? Dat wilde Rutte niet toezeggen. Wel beloofde de premier dat hij er samen met staatssecretaris Tamara van Ark (Sociale Zaken en Werkgelegenheid). Op Twitter laten SP-Kamerleden weten dat dat wat hen betreft onvoldoende is:
Twitter bericht wordt geladen...
Twitter bericht wordt geladen...
Debat Instituut: Scherpe interrupties van Wilders en Klaver
Wilders en Klaver interrumperen beide scherp, ziet het Debat Instituut (@debatinstituut):
'Wilders twee keer met de kernboodschap: 'De gewone Nederlanders, die hebben de crisis betaald en moeten meer belasting betalen.' Klaver brengt een sterk tegenvoorbeeld naar voren: 'Waarom blijft een multinational als Nestlé in Zwitserland, ondanks de dividendbelasting daar, die 35% bedraagt?' Een effectieve strategie, want we begrijpen het direct.
De oppositie blijft daarmee hameren op drie vragen over de dividendbelasting:
Eén: hoe legt u dit uit aan de gewone Nederlander?
Twee: waarom stond dit niet in het verkiezingsprogramma van de VVD?
Drie: voor wie doet u dit eigenlijk, voor multinationals of voor gewone Nederlanders?'
'Dit land gaat het verzet niet staken'
Rutte sluit het kopje dividendbelasting af en gaat over naar de koopkracht. De afgelopen anderhalf uur was zijn boodschap duidelijk: ondanks alle kritiek schaft het kabinet de dividendbelasting gewoon af. De oppositie was vasthoudend, maar heeft geen bres in Ruttes verdedigingslinie weten te slaan.
Als de premier maar niet denkt dat hij nu definitief van de oppositie af is, waarschuwt Klaver. 'De oppositie gaat het verzet niet staken, het land gaat het verzet niet staken.'
Welkom in Rutteland, welkom allemaal
Wilders steekt een litanie af. Rutte is de premier van Rutteland, fulmineert de PVV-leider, een land waarin alle voordeeltjes naar de bedrijven gaan en de gewone mensen lijden onder lagere pensioenen en hogere huren. 'Kom uit Rutteland, ga naar Nederland!'
Twitter bericht wordt geladen...
Debat Instituut: Rutte reframet het debat
Nadat Rutte zelf het 'D-woord' ter sprake brengt, volgen de onvermijdelijke interrupties: Asscher, Klaver, Kuzu, Krol en van der Staaij beginnen. Wat opvalt zijn de kalme en zakelijke antwoorden van Rutte, stelt het Debat Instituut:
'Ook als Klaver hem voorhoudt dat er helemaal geen voorstanders van de dividendbelasting zijn. Rutte’s antwoord: 'Als je een beleid maakt, dan zijn er nu eenmaal altijd mensen voor en tegen.'
De interrupties gaan veelal over Shell en Unilever en Rutte probeert het frame van de discussie te verplaatsen met 'de Rotterdamse taxichauffeur'. Hij probeert zo het belang van deze maatregel voor de ‘gewone Nederlander’ duidelijk te maken.
Wilders interrumpeert sterk: hij legt Rutte voor dat de assurantiebelasting, btw en accijnzen omhoog zijn gegaan en de pensioenen en toeslagen zijn versoberd. 'Voor wie is Rutte eigenlijk de minister-president?', aldus Wilders. Rutte blijft overeind en herhaalt het voorbeeld van de Rotterdamse taxichauffeur.'
Tandem Klaver-Asscher in de aanval
Klaver vraagt Rutte drie keer waarom hij de afschaffing van de dividendbelasting niet opnam in het verkiezingsprogramma van de VVD, maar dringt niet door het pantser van de premier. Gefrustreerd gebaart hij naar PvdA-leider Asscher dat die het mag overnemen. 'Dit is een slecht plan, dat vindt iedereen', vervolgt Asscher de aanval. 'U verkwanselt uw verantwoordelijkheid. U werkt voor alle Nederlanders, en niet voor Unilever.'
Uiteindelijk moet de politiek afwegingen maken, zegt Rutte. 'Dat hebben Asscher en ik de afgelopen kabinetsperiode ook gedaan. Wij doen dit niet voor de bedrijven, maar voor alle mensen in Nederland die hard werken, in het bedrijfsleven én de publieke sector.'
'Geef de mensen hun geld terug'
Rutte pakt de gewone Nederlander al jaren in de portemonnee, zegt Wilders. Van een papiertje leest hij op welke belastingen de afgelopen jaren allemaal omhoog gingen. 'Geef de mensen het geld terug wat u van ze hebt afgepakt, wat u hebt gestolen. (...) Wat is uw antwoord op de mensen thuis, die nauwelijks iets te makken hebben?'
De premier toont zich niet onder de indruk. Hij neemt het voorbeeld van een taxichauffeur in Rotterdam. 'Die taxichauffeur heeft de lasten de afgelopen jaren inderdaad zien stijgen. Dat is niet fijn.' Maar dit jaar zijn de lasten weer gedaald, stelt Rutte. 'En belangrijker dan een discussie over hogere of lagere lasten is dat deze taxichauffeur überhaupt een inkomen heeft'. En daarvoor is een gezond vestigingsklimaat belangrijk.
Oppositieleger voert de druk op
Klaver, Asscher, Kuzu, maar ook Henk Krol (50Plus), Marianne Thieme (Partij voor de Dieren), Geert Wilders (PVV), Lilian Marijnissen (SP) en zelfs de altijd bedachtzame Kees van der Staaij (SGP): alle sluipen zij nu als hyena's rond de interruptiemicrofoon.
Asscher: 'Het is kwart voor elf en we gaan meteen een Ruttiaans rookgordijn in.'
Klaver: 'Er zullen altijd mensen zijn die een maatregel steunen en mensen die een maatregel niet steunen? Is dat serieus het antwoord van de premier?'
Krol: 'Waarom stond de afschaffing van de dividendbelasting niet in het verkiezingsprogramma, terwijl er intern allang over werd gesproken?'
Van der Staaij: 'Voor ons gevoel zijn de argumenten dunner geworden en is de maatregel zelf juist duurder geworden. Dat is een wat ongemakkelijke mix. U heeft het maatschappelijk draagvlak zien afbrokkelen. Heeft u gedacht aan een heroverweging?'
Het moge duidelijk zijn: de oppositie is niet van plan snel los te laten.
'Ik weet dat de afschaffing impopulair is'
De linkse oppositie begint met het mes tussen de tanden aan het debat. Jesse Klaver (GL), Lodewijk Asscher (PvdA) en Tunahan Kuzu (Denk) haasten zich naar de interruptiemicrofoon om Rutte onder vuur te nemen. Waarom houdt de premier toch zo halsstarrig vast aan de afschaffing, terwijl bijna alle Nederlanders daar tegen zijn?
De premier reageert door te zeggen dat hij weet dat de afschaffing van de dividendbelasting een impopulaire maatregel is. 'Als wij besluiten om de dividendbelasting niet af te schaffen, verbeteren de vertrouwenscijfers van het kabinet waarschijnlijk dramatisch. Maar wij zijn hier om moeilijke beslissingen te nemen, ook als die impopulair zijn.'
Rutte zet zich schrap: daar is de dividendbelasting
Rutte begint met het zuur: de afschaffing van de dividendbelasting. 'Een onderwerp dat onderbelicht dreigt te blijven', maakt hij er maar een grapje van.
Rutte probeert uit te leggen waarom de afschaffing van de taks. Doet het kabinet niets, dan zet het ons vestigingsklimaat op het spel en dreigen Shell en Unilever uit Nederland te vertrekken. 'Het is echt van groot belang waar een hoofdkantoor van een multinational gevestigd is', zegt Rutte. 'Bepaalde besluiten die het bedrijf neemt, zullen eerder in het voordeel van dat land zijn.'
Moment voor Oss en reprimande aan Kamer
Kamervoorzitter Khadija Arib opent het debat door stil te staan bij het ongeluk in Oss van gisteren, waarbij vier jonge kinderen om het leven kwamen.
Daarna deelde zij een reprimande uit aan de Kamer over de toon van het debat van afgelopen woensdag. Dat was zeker in het begin soms ongemeen hard, met persoonlijke aanvallen van Wilders op Pechtold en tussen Wilders en Kuzu. De bevolking heeft zich aan dat gedrag gestoord, aldus Arib, die mails en brieven vanuit het hele land heeft gekregen. 'Een fel en kritisch debat kan ook zonder persoonlijk te worden. Het aanzicht van de Tweede Kamer zijn wij allemaal. Alle 150 Kamerleden.'
Rutte wordt op het Binnenhof gezien als debatfenomeen:
Debat Instituut: hopelijk heeft Rutte goed geslapen
Het is te hopen dat de premier een goede nachtrust heeft kunnen pakken en met goede moed is opgestaan, weet het Debat Instituut:
'Hem wacht een lange, zware, dag. Meer dan twaalf uur zal hij onafgebroken, twee korte eetpauzes daargelaten, ondervraagd worden door het Parlement. Vooral de fractievoorzitters van de oppositiepartijen zullen er alles aan doen om het hem zo moeilijk mogelijk te maken.
Het belangrijkste waar je als minister-president voor moet waken tijdens zo’n lang debat, is dat je door vermoeidheid niet geïrriteerd raakt of je laat verleiden tot een onverstandige uitspraak. Kijkend naar de afgelopen zeven jaar is de kans niet groot dat dit Rutte zal overkomen. Integendeel. Hij staat erom bekend dat hij zelf veel plezier heeft in dit soort grote debatten en er ook goed in is.
En juist dat is misschien zijn enige valkuil. Er kan een moment komen dat het enthousiasme de flair waar hij altijd om wordt geroemd zich tegen hem gaat keren. Dat het gaat storen. Iedere politicus heeft een houdbaarheidsdatum.'
Eindelijk mag Rutte aan de bak
Na een extra dag voor Mark Ruttes ambtenaren om hem voor te bereiden - hij was donderdag voor een EU-top in Oostenrijk - moet de premier vandaag in de Kamer aan de bak. Nog eens teruglezen wat er woensdag tijdens het eerste deel van de Algemene Politieke Beschouwingen is besproken? Dat kan in ons vorige liveblog.
