De arbeidsmarkt is aan alle kanten overspannen: echt iedereen zoekt nu personeel

Nederland telt een recordaantal van 251 duizend vacatures, becijferde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) deze week. Het is de keerzijde van een economie die draait als een tierelier. De kwaal heet ‘krapte’ of ‘spanning’. Het komt erop neer dat bedrijven kampen met grote personeelstekorten. Dusdanig groot dat een kwart van de ondernemers wordt ‘belemmerd’ in hun bedrijfsactiviteiten, zo blijkt uit een CBS-enquête.

En een einde aan de personeelstekorten is nog lang niet in zicht. ‘De krapte waaiert alsmaar breder uit over de arbeidsmarkt’, schreef het UWV eind juni. De uitkeringsinstantie publiceerde een lijst van tien sectoren met moeilijk vervulbare vacatures. Het is een bont gezelschap (zie kader).

Slimme ondernemers onderscheiden zich in de jacht op de werknemer. Hoe worstelen twee varkensboeren in het zuiden en een ict-bedrijf uit Rotterdam zich door de krapte?

Bij de varkensboer: glibberige pootjes

Een slijmerig pakketje glijdt uit de achterkant van het varken. Het hoopje spartelt, glibberige pootjes zoeken vaste grond. Het wonder der geboorte. In de loop van de dag zal zijn moeder nog een dozijn biggetjes eruit persen. En over een maand of vijf weer vijftien stuks.

De varkensfokkerij van Jan Vogels in het Brabantse Erp opereert volgens een strak schema. De zeugen – hij heeft er 1.100 – verblijven een week in de inseminatiestal, een kleine vier maanden in de drachtstal en na het werpen vier weken met hun biggetjes in de kraamkamer. Een week later volgt de volgende bevruchting. De biggetjes blijven nog zes weken in het bedrijf tot ze 25 kilo wegen. Een andere boer ‘mest ze af’ tot 120 kilogram. Omstreeks het moment dat de volgende lichting broertjes en zusjes wordt geboren, gaan ze naar de slacht.

Het werk op de boerderij is niet zwaar, zegt boer Vogels. Een modern varkensbedrijf is grotendeels geautomatiseerd. Het voer komt op vaste tijdstippen uit voermachines. Een computer beheert de temperatuur in de stallen en regelt de luchtwassers op het dak, die ammoniak, stank en fijnstof uit de lucht filteren. Een extern mestbedrijf leegt de beerput. Het werk bestaat veelal uit het controleren van de systemen en de gezondheid van de dieren en de varkens van de ene naar de ander stal verplaatsen.

Alleen, vind maar eens mensen die het willen doen. ‘Medewerker varkenshouderij’ is volgens het UWV een moeilijk vervulbare vacature. Het UWV schrijft: ‘Werken in hypermoderne varkensstallen vraagt om steeds meer specifieke kennis. De sector kampt met een negatief imago. Mede daardoor kiezen weinig jongeren voor een opleiding in deze richting. Varkenshouders schakelen vaker personeel van buiten in.’

Precies dat heeft Vogels gedaan. Via Facebook, Instagram en Twitter (@varkenshotel) promoot hij zijn bedrijf. Het lukte zo om de vier posities op zijn bedrijf te vervullen. Kim van de Crommert (18) is er zo eentje ‘van buiten’. Voorheen werkte ze in een supermarkt, nu is ze weekendkracht bij Vogels. Vriendinnen zeiden: ‘Bij de varkens? Dat stinkt toch?’ Dat is ook zo, maar de geur went. En het werk met de biggetjes is leuker dan achter de kassa zitten.

In het Limburgse Montfort houden Lianne en Jurgen Kuijsten-De Rond 2.100 zeugen en 3.000 vleesvarkens. Ze hebben acht mensen in dienst dankzij eenzelfde promotiestrategie. Via het uitzendbureau kunnen ze Oost-Europeanen krijgen, maar dat willen ze niet vanwege de gebrekkige communicatie. Ze richten zich op mensen uit de omgeving.

‘Half Limburg’ kwam al kijken in het bedrijf: vijftien brandweerkorpsen, vele schoolklassen, het comité van de boerenbruiloft. ‘Je zult jezelf moeten profileren.’ Door het spotlicht te zoeken, komen ze ook onder de aandacht van critici: dierenactivisten die de fokkerij verderfelijk vinden. Ook die zijn welkom. Ze kregen Milieufederatie op bezoek. Jurgen: ‘Ze gingen met een realistisch, ja zelfs positief beeld naar buiten.’

Claire Tutty werkt parttime met de vleesvarkens. Dagelijks controleert ze de systemen in de stal. Voorheen werkte ze als informatiebeheerder bij een oliebedrijf in Groot-Brittannië. Ze keerde met haar vriend terug naar Nederland en moest op zoek naar werk. Het werd de boerderij van Kuijsten-De Rond. Bij de bedrijfsbarbecue moest ze toegeven dat ze vegetariër is. Ze is begaan met de dieren. ‘Na een tijdje kennen ze me en zijn ze heel nieuwsgierig. Ze knorren naar me.’ Tot de varkens naar de slacht gaan. ‘Ik kan de wereld niet veranderen, maar ik kan de dieren wel een goed leven geven in die vier maanden.’

Bij het ict-bedrijf: flipperkasten

In de kantine van ict-bedrijf Finalist staan flipperkasten en een tafelvoetbalspel. ‘Je onderscheidt je er niet meer mee’, zegt operationeel directeur Nick Mulder. ‘Sollicitanten vragen: waar is de pingpongtafel?’ Finalist heeft vijftien vacatures openstaan en zou twintig nieuwe mensen kunnen gebruiken. Het bedrijf ‘ontsluit datastromen’ voor onder andere universiteiten en zorginstellingen, denk aan digitale portalen waar studenten hun voortgang kunnen bijhouden.

Finalist heeft 140 mensen in dienst verspreid over vier locaties. Op de vierde verdieping van het Groothandelsgebouw in Rotterdam legt recruiter Harald Agterhuis uit dat krapte in de ict een constante is. Hij heeft een fulltimebaan in het aantrekken en vasthouden van mensen. Er komen te weinig ict’ers van de hbo’s en universiteiten om aan de enorme vraag naar programmeurs en ontwikkelaars te voldoen. Zijn bedrijf zoekt ervaren developers en softwarearchitecten. ‘Precies die mensen waar de rest van de arbeidsmarkt ook naar zoekt.’

Finalist maakt onder andere producten met Liferay, software gebouwd in de programmeertaal Java. ‘Er zijn weinig mensen die dat kunnen’, zegt operationeel directeur Nick Mulder. ‘Daarom leiden we mensen ook intern op. Vervolgens moeten we de achterdeur dichthouden.’

Geregeld krijgen medewerkers een telefoontje van recruiters van concurrenten. Mensen ‘binnenhouden’ is een opgave. ‘We bieden niet alleen een marktconform salaris, maar ook goede arbeidsvoorwaarden, een leuke werkplek, uitstapjes. Binnenkort gaan we naar Noorwegen.’

Informatieanalist Nick Sanders (44) krijgt af en toe telefoontjes van concurrerende bedrijven, maar heeft vooralsnog de verleiding kunnen weerstaan. ‘Hier wordt goed voor je gezorgd.’ Hij ervaart de krapte aan den lijve. ‘Ja, we zouden zeker meer collega’s kunnen gebruiken. Er is bijna altijd te veel werk.’ Finalist moet noodgedwongen klussen laten liggen, zegt hij.

In deze hoogconjunctuur is rekrutering een ‘board level-onderwerp’, zegt Mulder. ‘Bij 1 procent van de ict-bedrijven kloppen de mensen zelf aan, bij de Googles en de Facebooks. Wij behoren tot de 99 procent die er continu beleid op moet voeren.’ Alle inspanning – een eigen recruiter, bezoeken aan scholen, een referral-bonus voor medewerkers die nieuwe collega’s aandragen – dient vooral ter beperking van de schade. ‘Doordat we veel doen, hebben we er minder pijn van. Als we meer mensen zouden kunnen aantrekken, zouden we meer groeien.’

Veel concurrenten huren mensen uit het buitenland in, waar het aanbod groter is. Finalist zoekt in de eerste plaats Nederlandse programmeurs omdat het bedrijf producten maakt voor Nederlandse gebruikers, zegt Mulder. ‘We trekken niet een blik Oekraïners open, zoals sommige andere bedrijven doen. We werven wel een klein percentage mensen uit het buitenland en helpen ze bij het leren van de taal.’ Agterhuis: ‘Ze moeten echt het Nederlands masteren.’

De kantoortuin is halverwege augustus goeddeels leeg. Door de vakantie, maar ook doordat een deel van het personeel aan een project werkt in Maarssen. Mulder: ‘We maken een elektronisch kinddossier waarin de data van elke levensfase van het kind worden ontsloten. Dan verschijnen de mensen achter de code. Dat gaat echt impact hebben, heel gaaf.’