Oplossing voor plasticsoep? Maak plastic dat oplost in zout water

Er zijn veel problemen in de wereld. Als je ze op een rijtje zet, word je er niet vrolijk van. Toch leven de meeste mensen rustig door. Ze maken zich geen zorgen, vertrouwen blind op ‘ze’. Stijgende zeespiegel? Vinden ze wel wat op. Aids? Kunnen ze al genezen toch? De banaan bedreigd door een schimmel? Ze verzinnen wel iets. Kom, we gaan naar de Efteling.

Een van de problemen waar mens en planeet mee te kampen hebben, het zal niemand ontgaan zijn, is plastic op plaatsen waar het niet hoort. In rivieren, op het strand van Terschelling, in de Marianentrog. Plasticafval dreigt alle leven op aarde te verstikken.

Gaandeweg is het besef tot mij doorgedrongen dat ik, polymeerchemicus immers, waar het dit probleem aangaat tot die ‘ze’ behoor op wie de rest van de wereld rekent. Plasticsoep? Ze bedenken wel iets.

Welaan dan. Ik vlucht niet voor verantwoordelijkheid. Hoewel ik me gewoonlijk met andere dingen bezighoud, voeg ik me voor deze gelegenheid bij het leger van wetenschappers dat al werkt aan bijvoorbeeld bioafbreekbaar plastic, en wel met een, laat ik het voorzichtig zeggen, mogelijke bijdrage tot een deel van de oplossing.

Het zit zo. Plastic breekt nauwelijks af. Dat was ooit het idee van plastic, daarom is het zo populair geworden. Je broodtrommel lost niet op als er jam uit je boterham lekt. Maar die goede eigenschap is tegelijkertijd een slechte. Lege colaflessen en autobanden breken ook niet af, die moet je dus recyclen, en dat recyclen is verrekt lastig.

Sinds kort ben ik bezig met het ontwikkelen van plastic dat bijeen wordt gehouden door elektrostatische interacties, zoals in de natuur bijvoorbeeld de fluweelworm dat produceert. (Die fluweelworm heeft me dit idee aan de hand gedaan.) Het verschil tussen traditioneel plastic, waarbij sprake is van andersoortige bindingen, en dat daardoor in duizelingwekkende hoeveelheden in de Grote Oceaan blijft drijven, en deze nieuwe soort plastic, is dat elektrostatische interacties worden verstoord door zout, met oplossing van het materiaal als gevolg. Oftewel: het plastic dat ik op het oog heb lost op in zout water. Dat maakt het makkelijker te recyclen. Bovendien: mocht het toch in de oceaan terechtkomen, zijn de gevolgen aanzienlijk minder ernstig.

Ik stel niet, zoals Colijn, dat iedereen rustig kan gaan slapen. Het probleem is enorm, en aan iedere oplossing zitten haken en ogen. Zuur, om maar iets te noemen, heeft op polymeren soms hetzelfde effect als zout. Hoe zorg je dat plastic oplost in zout water, maar niet in (zure) regen? Of de oplossing op tijd komt om totale onleefbaarheid af te wenden, is nog de vraag. Dit ietwat voorbarige, technische inkijkje in mijn werk is nadrukkelijk niet bedoeld om iedereen die op ‘ze’ vertrouwt gerust te stellen. Dat zou een verkeerd signaal zijn. Ik kan alleen maar zeggen: ze zijn ermee bezig. Ze doen hun best.

Marleen Kamperman is chemicus. Ze is hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen en ontwikkelt nieuwe materialen, waarbij ze zich laat inspireren door de natuur.