Unilever hapte toe na vertroeteling

Rotterdam

Een bijna-doodervaring. Zo omschrijft Paul Polman zijn reactie als Kraft Heinz op 17 februari 2017 een vijandig overnamebod doet op zijn Unilever. Polman probeert Unilever dan al een paar jaar als duurzaam te positioneren. Het ‘kostensnijdende roofdier’, zoals zakenkrant Financial Times het Amerikaanse Kraft Heinz omschrijft, kan al het gedane werk in gevaar brengen. Dat hakt er stevig in.

Polman wendt zich tot Downing Street 10, waar hij steun hoopt te vergaren voor het behoud van een van de oudste bedrijven van het Verenigd Koninkrijk. Er komt geen reactie. In Den Haag zijn ambtenaren van Economische Zaken en hun minister Henk Kamp door de overnamepoging juist in verhoogde staat van paraatheid. Ze bieden Polman alle hulp aan die hij maar wil.

Unilever wendt de overname af, maar het gevolg is wel dat de aandeelhouders het bedrijf dwingen tot kostenbesparingen. Dus moet Unilever kiezen: worden we formeel een Nederlands of Brits bedrijf? Komt het enige hoofdkantoor in Londen of Rotterdam?

Het wordt de Maasstad. Niemand weet of het verschil tussen de Britse apathie en de Nederlandse empathie een rol heeft gespeeld bij die beslissing. Zoals niemand één reden of omstandigheid kan aanwijzen. Het zal wel een optelsom zijn, menen de mensen die vanuit politiek Den Haag achter de schermen aan die uitkomst hebben gewerkt. De Volkskrant sprak met enkelen van hen op voorwaarde van anonimiteit. Ze zijn ervan overtuigd dat de aanstaande afschaffing van de dividendbelasting, de Brexit en het vestigingsklimaat allemaal hebben meegespeeld. Net zo goed als een premier die, in tegenstelling tot zijn Britse collega, wel een ‘klik’ heeft met Polman.

Theresa May wil volgens de Britse pers liever de premier zijn van het kleinbedrijf dan van ‘big business’. Mark Rutte schroomt juist niet voluit te lobbyen voor het volledig Nederlands maken van het grote bedrijf waar hij van 1992 tot 2002 werkte.

Het midden- en kleinbedrijf mag dan de motor zijn van de Nederlandse economie, het kabinet ziet de grote multinationals als aanjager ervan. Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) is mede op aarde om mondiale hoofdkantoren van die bedrijven in Nederland te houden of ze hierheen te halen. Zoals een onderneming medewerkers of hele afdelingen op haar belangrijkste klanten zet, zo zijn ambtenaren van EZK verantwoordelijk voor ‘hun’ multinational. En als die bijvoorbeeld dreigt het hoofdkantoor buiten Nederland te vestigen, dan schaalt het ministerie op en moet een team ervoor zorgen dat de multinational blijft.

grote beslissingen

Hoofdkantoren van de grootste bedrijven ter wereld, die wil Nederland hebben. Niet alleen omdat ze volgens het kabinet banen opleveren, ook voor het mkb, maar evenzeer vanwege de wereldwijde uitstraling van Nederland als open economie. En omdat in de hoofdkantoren de grote beslissingen worden genomen, bijvoorbeeld over de plaats waar de innovatie- en onderzoeksactiviteiten komen. Zo werkt ruim 90 procent van de Unilever-werknemers niet in de thuislanden Groot-Brittannië en Nederland, maar zitten de grote onderzoeksafdelingen daar wél.

In mei 2017, drie maanden na het overnamebod van Kraft Heinz, vraagt het ministerie van Economische Zaken aan Unilever of het zin heeft een zogenoemd bidbook op te stellen. Ja, zegt Unilever, wij willen dat aantrekkelijk vormgegeven overzicht van al het moois dat Nederland ons te bieden heeft, graag hebben. Het bidbook zet zich niet af tegen Londen, dat zou een zwaktebod zijn. Een zin als ‘Nederland maakt deel uit van de Europese interne markt’ is duidelijk genoeg. Daar hoeft het woordje ‘wél’ niet bij.

In de zomer van 2017 is het bidbook klaar, maar de formatie van het derde kabinet-Rutte nog niet. Aan de formatietafel heeft zich inmiddels werkgeversorganisatie VNO-NCW gemeld in de persoon van voorzitter Hans de Boer. Hij heeft het ‘Brexitpakket’ bedacht, met daarin onder meer de afschaffing van de dividendbelasting. De formerende partijen moeten, zegt De Boer, het vestigingsklimaat verbeteren om bedrijven te verleiden niet voor Groot-Brittannië maar Nederland te kiezen, Unilever voorop. De Boers poging slaagt. Hij ziet eerst Rutte, dan diens rechterhand in de formatie Halbe Zijlstra en dan CDA-leider Sybrand Buma ‘om’ gaan.

Als het regeerakkoord klaar is, past Economische Zaken het bidbook aan. Nu de dividendbelasting wordt afgeschaft, moet dat er ook in. De opvolger van Henk Kamp, Eric Wiebes, biedt Unilever het aangepaste bidbook aan in november 2017. Rond dezelfde tijd maakt topman Polman duidelijk dat zijn bedrijf de keuze tussen Londen of Rotterdam uitstelt gezien de ‘politieke turbulentie’.

Als Unilever na ontvangst van het tweede bidbook te kennen geeft voldoende informatie te hebben om een besluit te nemen, weten de ambtenaren van het ministerie van Wiebes dat hun werk erop zit. Ze keren terug naar de modus van het reguliere ‘klantencontact’.

Rutte, Wiebes en De Boer gaan door met hun inspanningen om Polman voor Rotterdam te laten kiezen. Voortdurend bellen ze en komen ze elkaar tegen, vooral bij bijeenkomsten over duurzaamheid. De boodschap aan Polman: Unilever moet de politieke moed belonen die Rutte en het kabinet hebben getoond door, ondanks grote maatschappelijke weerstand, de dividendbelasting af te schaffen.

‘Het is wel zo’n beetje rond’, meldde Polman begin vorige week aan alle Nederlandse betrokkenen. Die zijn door het dolle: als het succes oplevert, is hard werken fijn. Maar iedereen weet dat dit succes niet van de daken mag worden geschreeuwd. De Britse aandeelhouders van Unilever moeten nog met tweederdemeerderheid akkoord gaan. Dus kijkt niemand vreemd op als Unilever het eigen besluit tot op het bot bagatelliseert. Dividendbelasting, vestigingsklimaat, de Brexit: het deed er allemaal niet toe.

‘Het is feitelijk een boekhoudkundige beslissing’, concludeert Brexiteer Boris Johnson. Hij mag dat zeggen, grinniken ze in Den Haag, maar onder aan de streep is Unilever straks een Nederlands bedrijf. <