Wat Tom Barman fijn vindt aan fotografie? ‘Ik hoef niet zo veel te spreken’

Wat Tom Barman wel weet: waar hij was toen hij besloot te gaan fotograferen. Namelijk in Los Angeles, waar hij was voor opnames van het VPRO-programma Shot on Location. 

Wat Tom Barman niet weet: waarom het juist toen en juist daar gebeurde. Fotografie was altijd wel aanwezig in zijn leven, vertelt Barman (50). Hij zit aan een tafel in zijn tweede woning in Portugal waar hij een groot deel van het jaar verblijft. Barman beweegt veel heen en weer en gebaart druk met zijn handen, waardoor het puntje van zijn sigaret af en toe vervaarlijk dicht bij de lens van zijn iPad komt. Lang geleden, voordat hij als voorman van rockformatie dEUS ruim 1,7 miljoen albums verkocht, studeerde Barman aan de filmschool van de Sint-Lukas Hogeschool in Brussel. Hij maakte de opleiding nooit af (het leven van een rockster lonkte), maar bleef zijn liefde voor beeld en gevoel voor compositie gebruiken bij het produceren van de videoclips voor dEUS.

Dat gevoel, die liefde voor film, heeft hij zelf moeten ontdekken. ‘Er was geen enkele artiest in mijn familie. Het enige wat een beetje in de buurt kwam was mijn vader, die amateurfotograaf was en een goed oog voor beeld had.’ Maar de liefde voor fotografie greep Barman zelf pas goed toen hij de 40 gepasseerd was. ‘Ik was altijd sarcastisch over fotografie; ik ben nogal een kinetisch mens en fotografie leek mij zo statisch, zo saai.’ Tot hij in Los Angeles de geest kreeg en de cameraman van het VPRO-programma hem meenam naar Samy’s Camera op Fairfax Avenue, dé fotografiewinkel van de stad, en hem daar een Sony Nex-5 liet kopen. ‘Vanaf dat moment ben ik, volledig conform mijn natuur, als een bezetene gaan fotograferen.’

Buitenwijken

Dat was tien jaar geleden. Inmiddels mag Barman zich, na het publiceren van een eigen fotoboek (Hurry up and wait) en meerdere exposities, echt fotograaf noemen. ‘Uiteindelijk past het goed bij mijn karakter: ik kan niet stilzitten, ik reis ontzettend veel, er zijn veel dode uren en ik kom op plekken die gedroomd zijn voor fotografen. Daarmee bedoel ik dan niet het centrum van Florence – dat is veel te mooi om te fotograferen, maar als je in een buitenwijk van Leipzig rondloopt, dan ga je dingen zien. En die buitenwijken, dat is waar wij met dEUS vaak komen, omdat daar meestal de concertpodia en de clubs zich bevinden.’ Overal waar hij met dEUS kwam, ging het hetzelfde: ‘Ik kroop ’s ochtends de tourbus uit, ging wandelen en stopte niet.’

Blader door het fotoboek van Barman en wat opvalt is de teruggetrokkenheid van de beelden, een zekere stilte, een vleug eenzaamheid. De fotografie van Barman staat in ieder geval in scherp contrast met de uitbundige, onrustige, kleurrijke en expressieve man die toch maar steeds zijn sigaret zo dicht bij de lens blijft houden dat de rook ruim drieduizend kilometer verderop bijna te ruiken is. Zijn foto’s lijken niet zozeer een weerspiegeling van zijn karakter te zijn, maar een tegengewicht ervan. ‘Ik heb die rustige kant wel hoor, die komt in mijn muziek soms ook naar boven. Maar het klopt wel. Het is ook niet toevallig dat in dezelfde periode dat ik begon met fotograferen, ik ook ben begonnen te mediteren. Daar zit een link. Ik weet niet precies wat – en ik wil het ook niet te veel analyseren, dan wordt het zo wollig en gezwollen – maar er is een verband. Wat ik ook fijn vind aan fotografie: ik hoef niet zo veel te spreken. Mensen zien een beeld en ze voelen er iets bij – of niet.’

In zijn fotoboek staan ook geen teksten bij de foto’s om de heerlijk eenvoudige reden dat Barman er gewoon geen zin in heeft, omdat hij al genoeg moet lullen in de rest van zijn leven. ‘Als reizende muzikant moet je zo ontzettend veel praten en jezelf uitleggen. Bon, er zijn ergere dingen in het leven, maar soms word je dat gewoon beu.’

Schroom

Nog iets dat opvalt aan Barmans foto’s: er staan nauwelijks mensen op. Dat heeft niet alleen artistieke redenen. ‘Ik kom met de band op veel desolate plekken waar niets te beleven is. Dat is de pure praktische kant van de zaak. Maar het is ook schroom. Een vreemde paradox van het moderne leven is dat mensen alles te grabbel gooien op het internet, maar als je een foto van ze maakt, klappen ze je op je bek. Vroeger hebben wij veel videoclips gedraaid waarbij we ergens naar binnen liepen met een draaiende camera, filmden wat we nodig hadden en weer weggingen. Dat is moeilijker en moeilijker aan het worden.’

Barman vindt het moeilijk zijn favoriete foto te noemen. Maar dan verdwijnt hij even uit beeld, klinkt er gerommel en komt hij uiteindelijk terug. Hij houdt een ingelijste foto voor de camera. Ongeveer de helft van het beeld bestaat uit een heldere, azuurblauwe hemel. De andere helft bestaat, zo lijkt het, uit grijszwart staal met een klein rechthoekig, lichtblauw vlak. Het is een foto van de achteruitkijkspiegel van zijn jeep in Portugal. Rhino heet de foto, en waarom hij nou juist deze foto goed gelukt vindt, kan of wil Barman ook niet zeggen. Niet te veel praten. Niet te veel woorden. Alleen dit: ‘Ik leef lang met mijn foto’s. Ik laat ze bezinken. Ik vergeet ze. En dan herinner ik me ze weer.’