‘Fossora’ van Björk: een matriarchaal meesterwerk ★★★★☆

Ísadóra Bjarkardóttir Barney, Björks 20-jarige dochter, lijkt in de dwarrelende koorpartij van afsluiter ‘Her Mother’s House’ de fakkel van haar moeder over te nemen. Ze schreven het liedje samen omdat Ísadóra onlangs het ouderlijk nest verliet. Björk klampt zich er theatraal vast aan haar kroost. “Eigenlijk spot ik er met mezelf”, aldus de Ijslandse zangeres op de muziekwebsite Pitchfork. “Ik probeer er een beetje elegant mee om te gaan, hoewel er dagen zijn waarop ik er ronduit onhandig op reageer.” In het liedje zingt ze “When a mother wishes to have a house with space for each child / she is only describing the interior of her heart”, waarna de engelachtige stem van dochterlief langsheen de hare fladdert.

Björks 36-jarige zoon Sindri Eldon Þórsson zingt mee in het sacrale ‘Ancestress’, een eerbetoon aan Björks moeder Hildur Rúna Hauksdóttir die overleed in 2018. Het is een haast euforisch uitvaartlied, majestueus als een zwerm mussen die de dolende zielen naar het hiernamaals begeleidt, in dit geval tussen zwierige strijkers en elektronisch gemanipuleerde schrootpercussie. Ook in ‘Sorrowful Soil’ neemt ze afscheid van haar moeder, met sierlijk gelaagde koorzang.

In recente interviews gaf Björk te kennen dat Fossora zogenaamde matriarchale popmuziek herbergt: genuanceerder dan het hardcore-feminisme dat haar moeder aanhing maar desalniettemin met de focus op empowerment. De albumtitel is een vervrouwelijkte afgeleide van het Latijnse woord ‘fossorius’, wat zoveel als ‘gravende’ betekent. “Generatie Z begrijpt de muziek van matriarchen”, zo zei ze in The Atlantic. “Ze vereenzelvigen het niet met geschifte heksen of rare oude vrouwtjes.” Het doel van dit album lijkt bijgevolg om vrouwelijkheid te etaleren in al z’n meerdimensionaliteit.

Fungi

Hoe zulks klinkt? Als avantgardistische folk. Zoals haar grote voorbeeld Kate Bush wortelt Björk in de aarde, “niet als een boom maar als fungi” zoals ze zelf zegt. Ze rooit er klanken die van haar vleugels krijgen om de kosmos mee in te fladderen. Op Fossora vormen vooral zangharmonieën, klarinet en strijkers het skelet van de songs, sporadisch aangevuld met de kletterende beats van het Indonesische duo Gabber Modus Operandi: het doet eerder aan als industrieel sounddesign dan als dansmuziek.

De introspectievere, met wild kronkelende polyharmonieën bezaaide composities verlenen Fossora bij momenten de allure van een buitenaards meesterwerk. ‘Ovule’, bijvoorbeeld, waarin freejazz, symfonisch en kamermuziek elkaar het hof maken. Of ‘Fungal City’, een dolle puzzel vol vioolgetokkel, digitale stuiterballen en de gospelbackings van Serpentwithfeet. Pop is het niet, catchy evenmin, adembenemend des te meer.

Fossora verschijnt 30/9 op One Little Independent