Nederlandse premier Rutte onder vuur om verwijderde sms-berichten: wat is er aan de hand?

Wat is er gebeurd?

Rutte heeft woensdag toegegeven dat hij de afgelopen jaren niet alle verstuurde en ontvangen tekstberichten heeft bijgehouden. Zijn verouderde Nokia-gsm werd “ontzettend traag” van alle sms’en.  Alleen sms’jes die naar zijn mening “inhoud” bevatten die “relevant is voor bestuurlijke besluitvorming” stuurde hij naar ambtenaren om te laten bewaren. De rest gooide hij weg om te voorkomen dat zijn verouderde mobiele telefoon overvol raakte.

De inhoud van die berichten kan niet meer opgevraagd worden, schrijft Rutte. “Desgevraagd heeft de provider gemeld dat sms-berichten niet kunnen worden achterhaald. Deze berichten worden niet opgeslagen. De provider bewaart ten behoeve van ‘billing’ gedurende een periode van een aantal maanden enkel zogenoemde metadata.”

Waarom is dat een probleem?

Het berichtenverkeer van Nederlandse regeringsleden moet in de regel worden bewaard, zodat het kan worden ingezien met een beroep op de Wet openbaarheid bestuur. Experts betwijfelen nu of de Nederlandse premier wel handelde volgens de wet en de richtlijnen. Want hij had de berichten in kwestie kunnen laten archiveren door ambtenaren voor hij ze verwijderde. Nu is immers niet meer te verifiëren of de berichten inderdaad irrelevant waren en verwijderd konden worden.

De oppositie is dan ook verontwaardigd over de handelswijze van Rutte. Het maakt opnieuw duidelijk dat Rutte weinig opheeft met openheid en een nieuwe bestuurscultuur, klinkt het. De zaak ligt namelijk extra gevoelig omdat het kabinet-Rutte heeft beloofd de transparantie van de overheid te verbeteren. Rutte heeft op dat vlak in het verleden geen goede naam opgebouwd. Tijdens onderzoek naar het Toeslagenschandaal werd gerept over de ‘Rutte-doctrine’ die verhinderde dat bepaalde informatie aan Kamer en journalisten werden gegeven.

Dat Rutte niet alles bewaarde, hoorde de Nederlandse krant de Volkskrant tijdens een rechtszaak die het dagblad zelf had aangespannen. Zo ontbrak een sms’je dat de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema stuurde naar Rutte. Eerder bleek al een berichtje van Unilever-topman Paul Polman verdwenen.

Wat zegt Rutte zelf?

Rutte zelf zegt dat hij “nooit bewust” belangrijke zaken heeft achtergehouden door zelf een keuze te maken in welke sms’jes bewaard moesten blijven en welke niet. De wet geldt volgens hem alleen om berichten die “voor de bestuurlijke besluitvorming van belang zijn”, benadrukt Rutte. “Chatberichten die niet van belang zijn voor de bestuurlijke besluitvorming hoeven niet te worden opgeslagen.”

Een tweede reden voor het wissen van sms’jes was volgens de premier het ongemak bij het gebruik als de outbox te vol zat: “Bij verzonden berichten was het gewoon onhandig omdat je scherm dan helemaal volloopt en je niet meer weet wat oud en nieuw is.”

De premier noemt die werkwijze tijdens een persconferentie “conform de afspraken” en ziet er geen overtreding van de wet in.

Wat nu?

Rutte is bereid mee te werken aan extra informatieverzoeken rond zijn sms-gedrag. Zijn de sms’jes nog terug te halen? “Daar gaan we ook naar kijken. (...) De richtlijnen zeggen dat ‘de persoon zelf moet bepalen welke berichten relevant zijn voor archivering, en welke berichten verwijderd moeten worden’”, aldus de premier. Zo wordt ook voorkomen dat privéberichten van politici openbaar worden. “Ook ik maak vast wel eens een fout, maar ik heb nog nooit bewust iets achtergehouden.”

Donderdag moet de premier zich in de Kamer verantwoorden voor het wissen van de sms-berichten. Naast de voltallige oppositie steunen ook de coalitiepartijen VVD, D66, CDA en ChristenUnie een verzoek daartoe van GroenLinks-leider Jesse Klaver.

Waarom gebruikt de Nederlandse premier zo'n verouderd toestel?

De Nederlander gaf de afgelopen jaren al verschillende redenen aan bij media voor zijn liefde voor die oude Nokia. Zo zei hij ooit dat zijn duimen ‘te dik’ waren voor een iPhone. De Nokia zou ook te oud zijn voor moderne afluisterapparatuur en bovendien kan hij zo niet in een chatgroep.

Inmiddels heeft Rutte wel een nieuwer model, een iPhone. De reden is volgens Rutte een recent bezoek aan de Verenigde Staten. “Daar deed mijn Nokia het niet, omdat die geen 4G ontvangt. Daarom heb ik, om te kunnen werken, een smartphone genomen.”