Mladic was aangeklaagd wegens genocide in Srebrenica en zes andere Bosnische gemeenten, vervolging van niet-Serviërs in het hele gebied van Bosnië en Herzegovina, het terroriseren van de inwoners van de latere Bosnische hoofdstad Sarajevo, en het gijzelen van VN-militairen. 

Aanvankelijk luisterde Mladic (75) ogenschijnlijk onbewogen naar het betoog waarin de Nederlandse rechter Alphons Orie tal van gruwelijkheden opsomde. Na een uur kreeg de zitting een onverwachte wending. Een advocaat van Mladic vroeg de rechters de zitting te staken omdat Mladic ernstig ziek zou zijn. Orie weigerde, nadat de bloeddruk van Mladic was gemeten, dat verzoek in te willigen. Daarop schreeuwde Mladic: 'Schaam u, allemaal leugens!'. Rechter Orie liet hem uit de rechtszaal zetten.

In het maandenlang belegerde Srebrenica was het volgens het tribunaal de bedoeling van Mladic 'een ondraaglijke situatie' te scheppen waarin de burgers 'geen hoop op overleving' zouden hebben. Hij beval tot etnische zuivering. Dat gebeurde uiteindelijk door het doden van meer dan 7000 mannen en jongens, en de gedwongen deportatie van vrouwen en meisjes, deels in het bijzijn van Mladic. Nederlandse VN-militairen wisten de slachtpartij niet te voorkomen.

Moordpartijen in andere gemeenten werden door het tribunaal in Den Haag niet als volkerenmoord aangemerkt, maar als iets 'lichtere' misdaden tegen de menselijkheid en oorlogsmisdaden. Hoofdaanklager Serge Brammertz overweegt daarom in hoger beroep te gaan, al zal een nieuw vonnis niet leiden tot een hogere straf; levenslang is de zwaarste straf die opgelegd kan worden.

Nadrukkelijk de bedoeling om burgers te treffen

Mladic werd ook aansprakelijk gesteld voor de beschietingen van Sarajevo door Bosnisch-Servische troepen. Het was nadrukkelijk de bedoeling burgers te treffen, zei Orie. De belegering van Sarajevo duurde drie jaar, en kostte duizenden mensen het leven door toedoen van scherpschutters en mortiergranaten. In enkele gevallen had Mladic persoonlijk opdracht gegeven tot beschietingen.

Mladic werd voorts aansprakelijk gesteld voor de gijzeling van VN-militairen en onbewapende buitenlandse waarnemers. Daarmee wilde hij luchtaanvallen door de NAVO voorkomen.

De advocaten van Mladic hadden betoogd dat hij Serviërs in Bosnië wilde beschermen tegen een vijand 'die vervuld was van islamitisch fanatisme'. Moslims wilde een eigen staat stichten, ten koste van Bosnische Serviërs. Bovendien heeft Mladic, volgens de verdediging, nooit de opdracht gegeven misdaden te plegen. Die zouden zijn begaan door paramilitaire troepen waarover hij geen bevel voerde, de Bosnisch-Servische politie en wraakzuchtige burgers. De advocaten bepleitten vrijspraak.

Voortvluchtig

Mladic was meer dan een decennium voortvluchtig. Al in 1995 werd hij door het toen nog prille tribunaal aangeklaagd. Pas in 2011 kon hij worden aangehouden in een Servisch dorp, in het huis van een familielid. In 2012 begon het proces in Den Haag. Mladic zei het tribunaal niet te erkennen. Hij noemde het een duivels instrument en een internationale samenzwering tegen de Serviërs.

Het proces nam meer dan 500 zittingsdagen in beslag. Enkele honderden getuigen werden gehoord, onder wie nabestaanden en slachtoffers van bruut geweld.

Drie militaire commandanten die onder het bevel vielen van Mladic, waren ieder al tot levenslang veroordeeld door het tribunaal wegens (medeplichtigheid aan) genocide en andere wandaden.

Hoger beroep

Mladic vecht de uitspraak van het Joegoslaviëtribunaal aan en gaat in hoger beroep. Volgens zijn zoon Darko hebben de rechters van het tribunaal 'niet eerlijk naar de feiten gekeken' en hadden ze 'geen oog voor de Servische slachtoffers'. De advocaat van Mladic sprak na afloop van de zitting van het 'totale falen' van het tribunaal.

Het beroep zal worden afgehandeld door het MICT in Den Haag, een kleine en tijdelijke opvolger van het tribunaal. Het Joegoslaviëtribunaal wordt eind dit jaar officieel opgeheven. Bij het MICT (Mechanism for International Criminal Tribunals) dient ook het hoger beroep in de zaak tegen de 'politieke baas' van Mladic, Radovan Karadzic. Deze ging in beroep nadat hij in 2016 veroordeeld werd tot 40 jaar celstraf.

Vonnis Mladic voltooit juridische revolutie die Joegoslaviëtribunaal is
Met de uitspraak zit het werk van het Joegoslaviëtribunaal er bijna op, na 24 jaar. Criminoloog Frederiek de Vlaming volgde de processen jarenlang en blikt terug en vooruit - naar een Syriëtribunaal?

Na 24 jaar Joegoslaviëtribunaal vertellen drie tolken hun verhaal
Eind dit jaar sluit het Joegoslaviëtribunaal. 24 jaar jaar van processen, in drie talen tegelijk, vertaald door tolken van wie velen zelf de oorlog op de Balkan ontvluchtten. Drie van hen vertellen. (+)

'We wisten allemaal waar Mladic toe in staat was'
Er is van alles gedaan om het grote falen rond Srebrenica te verdoezelen', aldus Frank Westerman, schrijver van het boek 'De slag om Srebrenica'. (+)

'Ik begon te huilen, ik kon niet ophouden'
Voor velen in de omgeving van Srebrenica is de val van de door Nederlanders bewaakte enclave in juli 1995 nog dagelijkse realiteit. Gesprekken met vier nabestaanden. (+)