Michel II heeft zich fenomenaal in de nesten gewerkt

Deze week wordt cruciaal. Alweer. Die inflatoire gedachte roept herinneringen op aan de crisis na de ‘BHV-verkiezingen’ van 2010. N-VA, toen nog vooral een communautaire partij, stapte op/werd uit de formatie gezet. Ze wou niet onder de destijds befaamde communautaire ‘lat’ gaan. Di Rupo I hervormde het land, ving de economische crisis op, velen hoopten zo het succes van oppositiepartij N-VA – die in 2010 de grootste werd – te counteren. In 2014 werd N-VA nog groter. Toen besloot vooral Wouter Beke (CD&V) om de partij aan boord te nemen, om haar vleugels via regeringsbeleid te knippen. Die moest vooral haar zwakte als ‘beleidspartij’ tonen. Dat mislukte.

N-VA stapte als sociaal-economische herstelpartij in Michel I, maar door geslenter op sociaal-economisch terrein en vooral de migratie- en terreurcrisis nam binnen N-VA de identitaire kwestie de hoofdtoon over. Op deze kwestie stapte N-VA uit Michel I/werd N-VA uit Michel I gezet. Op een voor haar ideaal moment.

Eerst leek N-VA in de verdediging geduwd: haar verzet tegen het migratiepact kwam veel te laat en veel te hevig. Alle ontsnappingsroutes werden eigenhandig door N-VA geblokkeerd. Even werd een onfatsoenlijke campagne gelost, die N-VA in het rechts-radicale kamp duwde. Zoals de openlijke steun van Theo Francken (N-VA) aan de Mars tegen Marrakech kan doen. N-VA werd geïsoleerd, het offensief manoeuvre van de premier – N-VA via een wisselmeerderheid isoleren – leek een meesterzet. Maar in isolement, in de hoek is N-VA het sterkst: ze vocht terug, naar haar vertrouwde plek als spelverdeler.

De geschiedenis herhaalt zich nooit op dezelfde manier, maar het zou niet verbazen mocht op 27 mei 2019 hier te lezen staan dat de verkiezingsoverwinning van N-VA mee het gevolg was van haar beslissing om in december 2018 uit de regering te stappen. Ook omdat haar concurrenten eens te meer geen idee hadden hoe ze met N-VA moesten omgaan.

N-VA doorbreekt de consensus: over Marrakech, over vervroegde verkiezingen. Omdat dat haar beter uitkomt, en wellicht baseert ze zich daarvoor op recente cijfers, en steeds opnieuw zijn tegenstrevers op achtervolgen aangewezen. Ook bij Michel II denken sommigen dat N-VA vervroegde verkiezingen wint. Wie tegen die verkiezingen pleit is na het mediaoffensief van N-VA afgelopen weekend minder ‘verantwoordelijk’ en meer ‘bang van de kiezer’.

De situatie in de Wetstraat is volledig geblokkeerd. En bereikt een fase die vrij onoplosbaar is: die van de morele en persoonlijke verontwaardiging. De speech van Michel in Marrakech leverde hem applaus van de internationale gemeenschap aldaar op, maar vergrootte de problemen in de Wetstraat. Dat weet hij. Daarmee is eens te meer duidelijk dat de Michel na 14 oktober een andere is. Een die zelf niet meer geeft om zijn regering. De premier ging de voorbije weken compleet de mist in.

Eerst gaf hij een doodsteek aan Michel I, door het parlement om een alternatieve meerderheid te vragen. In Marrakech heeft zijn morele veroordeling van N-VA zijn stervende regering elke levenskans ontzegd. Bij N-VA zijn ze ook gekwetst door de gretigheid waarmee CD&V en Open Vld haar in de meerderheid van 107 kamerzetels isoleerden. En omdat die coalitiepartners de mandaten van N-VA aan het verdelen waren, nog voor de zogenaamde cruciale ministerraad, waar N-VA de onthouding voor Marrakech zou voorstellen, plaatsvond.

Nu heeft Michel zelf, door ook in Marrakech die harde woorden over N-VA te herhalen, N-VA geraakt. Getuige daarvan de ongezien harde toon die N-VA afgelopen weekend tegenover Michel innam. De gedachte dat Michel de handpop van N-VA was, dodelijk in Franstalig België, hebben ze altijd on the record bestreden, nu gieten ze een zoutmijn in die wonde. Ze laten horen dat de premier naar hun pijpen moet dansen.

Die emotionele, persoonlijke, morele laag maakt een oplossing onmogelijk. Wat N-VA voorstelt in ruil voor gedoogsteun zou binnen Michel I zonder veel discussie aanvaard worden. Onder Michel II kan dat niet meer, wegens het voor de regeringspartijen, zeker MR, hoogst vervelende beeld dat zij enkel bij gratie van N-VA bestaan. Michel II heeft zich fenomenaal in de nesten gewerkt.

Hoewel formeel-juridisch discussie kan bestaan over de vraag of dit Michel I of II is, is dat in de politieke feiten uitgemaakt. De minderheidsregering Michel II moet, zoals andere zeldzame voorbeelden van minderheidsregeringen in onze geschiedenis, het vertrouwen vragen. Haar samenstelling is fundamenteel anders, alvast vicepremier Peeters (CD&V) zegt dat ook haar beleid anders is. De juridische dienst van de Kamer concludeerde dat, hoewel juridisch niet afdwingbaar, er een regeringsverklaring moet komen met een vertrouwensstemming.

Dat Michel II deze evidentie weigert met kunstmatige argumenten is geen kwestie van amateurisme. Het is erger: een kwestie van hooghartigheid. ‘Michel II of de chaos’ is een zwaktebod. Wie geen vertrouwen durft te vragen heeft er geen. Wie schrik heeft van de kiezer krijgt slaag.

N-VA heeft het voorbije weekend de spanning vergroot. Het lijkt ondenkbaar dat er een stabiele samenwerking komt tussen N-VA en Michel II. Zelfs over sociaal-economische kwesties lijkt dat, gezien de eisen die N-VA daarvoor op andere terreinen (onder andere migratie) heeft, niet te lukken. Met een andere partij evenmin. Ook na moties van vertrouwen of wantrouwen kan, in de meeste gevallen, Michel II nog blijven zitten, is ontslag formeel niet per se onvermijdelijk. Laat staan vervroegde verkiezingen.

Blijven zitten is vanuit democratisch oogpunt hoogst onkies. Een regering zonder vertrouwen moet zich immers tot lopende zaken beperken. Michel II kan nog altijd meer. Dat is onverdedigbaar. Lopende zaken is een regime dat niet dient om een periode in afwachting van verkiezingen over enkele maanden te overbruggen. Het is gemaakt voor ontslagen regeringen na de ontbinding van het parlement, bijvoorbeeld in aanloop naar verkiezingen binnen veertig dagen, en na de verkiezingen in afwachting tot een nieuwe regering het vertrouwen krijgt.

Dat N-VA voor vervroegde Kamerverkiezingen pleit, is omdat die haar goed uitkomen, maar dat pleidooi is niet zonder argumenten. Maar lost die herstart wat op? Een nieuwe federale regering komt er niet voor de vorming van de regionale, na de verkiezingen van 26 mei 2019. Tot zolang blijft Michel II in lopende zaken. Waarop N-VA kan opwerpen dat België niet werkt, enter het confederalisme.

Maar wie de vervroegde consultatie van de kiezer wil afweren omdat dit ‘onverantwoordelijk’ zou zijn of een ‘as PS-N-VA’ zou tonen, mag zich nadien niet over een electorale afstraffing verbazen. De angst voor de keizer is gevaarlijker dan het onvermogen tot bestuur.

Wie wordt daar beter van? De burger allicht niet.